Microsoft Word etraf muhit cavab az doc
Yüklə 480,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Su ehtiyatları, onlardan s əm ər əli istifad ə v ə mühafiz ə yolları. Su resursları
13
b) kənd təsərrüfatı əhəmiyyətli −−−− torpaq, suvarma üçün su, iqlim resursları və s.; c)
Xidmət sahələri resursları da öz növbəsində, aşağıdakı qruplara bölünür: a) birbaşa istehlak olunan (içməli su, yabanı bitkilər, ov heyvanları və s.); b) dolayısı ilə istifadə olunan (istirahət və müalicə üçün iqlim resursları, rekreasiya və idman məqsədilə su hövzələri, meşələr, estetik landşaft resursları və s.).
Resursların təsnifatında təsərrüfat üçün digər mühüm göstəricilərindən biri, onların bir və ya çoxməqsədli istifadəsidir. Resursların birməqsədli istifadəsinə, mineral-xammal, yanacaq-enerji ehtiyatları aiddir, çünki onlardan konkret növ sənaye xammalı, yanacaq, istilik və elektrik enerjisi alınır; resursların çoxməqsədli istifadəsinə isə − − − − torpaq, meşə, su resursları aid edilir, çünki onlardan istifadə vasitəsi və istiqaməti müxtəlifdir. Elmi-texniki inkşafın nəaliyyətlərinin genişlənməsi təbii resursların istifadəsinin çoxməqsədli, kompleks istiqamətini genişləndirmişdir. Bazar münasibətlərinin formalaşması şəraitində təbii resursların təsnifatı,
• strateji əhəmiyyətli resurslar – onların ticarəti dövlətin bazar təsnifatı adı ilə müvafiq olaraq aşağıdakı qruplara təhlükəsizlik maraqlarına uyğun olduğundan ciddi məhdudiyyətlə aparılmalıdır (məsələn, uran filizi və digər təbii radioaktiv komponentlər); • ixrac əhəmiyyətli resurslar −−−− əsas valyuta gəlirini təmin edir (Rusiyada neft, meşə materialı, qızıl, almaz, Belarusda kalium duzu və s.) • daxili bazar resursları −−−− daha geniş yayılmış resurslardır (məsələn, mineral tikinti xammalları və s.). Müxtəlif təsnifatlardan istifadə, resursların qrup şəklində formalşmasının qanunauyğunluqlarını, onların genetik xüsusiyyətlərini, təsərrüfatda istifadə imkanlarını müəyyənləşdirməyə, eləcə də təbii-resurs potensialının öyrənilməsinin vəziyyəti barədə nəticə çıxarmağa, onlardan səmərəli istifadə olunması və mühafizə edilməsinin istiqamətlərini təyin etməyə şərait yaradır Təbii-resurs potensialı dedikdə, regionun təbii resurslarının məcmuu başa düşülür ki, o da elmi-texniki tendensiyalar nəzərə alınmaqla təsərrüfatda istifadə olunur və ya oluna bilər. Təbii-resurs potensialının böyüklüyü ayrı-ayrı təbii resurs potensiallarının cəmidir (mineral, su, meşə, torpaq və s.) və bir çox amillərdən asılıdır. Bunlardan ən başlıcası regionda mövud olan təbii resursların miqdarı (istehsal prosesinə cəlb olunmuş və istifadə edilə bilən təbii resurslar nə qədər çox olarsa, deməli təbii-resurs potensialı bir o qədər çoxdur), onların kəmiyyət və keyfiyyət səciyyəsi (ehtiyatların çoxluğu, faydalı tərkibi, suxurların möhkəmliyi və s.), təbii resursların hər hansı növündən kompleks istifadənin mümkünlüyüdür. 13. Su ehtiyatları, onlardan səmərəli istifadə və mühafizə yolları.
onun cəmi 3%-i (daha dəqiq 2,53%) içmək üçün yararlı şirin sudur. Şirin su ehtiyatının əksər hissəsi istifadə üçün əlçatmaz buzlaqlardadır (Antarktida,
14
Qrenlandiya). Çaylarda toplanan içməli su qeyri-bərabət paylanmışdır. Əhalinin daha çox məskunlaşdığı kənd təsərrüfatı və sənaye bölgələrində şirin su ehtiyatının 40%-dən azı yerləşir. Qurunun 1/3-ni tutan arid zonalar içməli sudan daha çox korluq çəkirlər. Soyuq şimal və rütubətli ekvatorial ərazilərdə isə su istifadə olunmadan okeana axır.Hesablamalara görə yer kürəsinin ümumi su ehtiyatı 1386 mln. km 3 -dir. Şirin səth sularının həcmi 35 mln. km 3 həcmində qiymətləndirilir. Hazırda dünyanın bir çox ölkələrində, xüsusilə iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə su ilə təmin olunmada kəskin və mühüm sosial-iqtisadi problemlər vardır. Indi əsrin əvvəlinə nisbətən sənaye və kənd təsərrüfatında daha çox su işlədilir. Suyun tükənməyən sərvətlərə aid edilməsinə baxmayaraq o, dünyada qeyri-bərabər paylanmışdır.Istehlakçının suya təlabatının göstəricilərini də müəyyənləşdirmək çox vacib məsələdir. Dünyada suyun əsas istehlakçısı kənd təsərrüfatı olmuş və yenə də qalmaqdadır (70%). Ikinci yeri sənaye (20%), üçüncü yeri məişət təsərrüfatı (10%) tutur. Təbii suların əsas çirkləndirici göstəriciləri aşağıdakılardır: - Oksigenin biokimyəvi sərfi göstəricisi. Göstərici çox olduqda çirkləndirici maddələr də daha çox olur və suyun keyfiyyəti bir o qədər pisləşir. - Suda mikroorqanizmlərin olması. Onun göstəricisi bağırsaq bakteriyaları (kalititr) miqdarıdır. - Suda ammonyakın, nitratların , nitritlərin, neft və neft məhsullarının, fenolun, sintetik səthi-aktiv maddələrin, ağır metalların miqdarı və s. Rio-de-Janeyrada (iyun, 1991) BMT-nin konfransında əhalinin keyfiyyətli içməli su ilə təmin olunması problemi bəşəriyyətin dayanıqlı inkişaf strategiyasında hakim mövqe təyin olundu. Təbiətin mühafizəsi strategiyasında qeyd edilir ki, planetar miqyasda bəşəriyyətin sağlamlığı istifadə olunan şirin suyun keyfiyyətindən asılıdır. Su problemin həlli yolları: - sudan qənaətlə istifadə, çirkab (işlənmiş) suların su hövzələrinə axıdılmasının qarşısının alınması; Yüklə 480,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|