Microsoft Word etraf muhit cavab az doc
Yüklə 480,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 14. Torpaq ehtiyatları, onlardan istifad ənin müasir v əziyy əti v ə mühafiz ə t ədbirl əri. Torpaq resursları
15
- dəniz suyunun şirinləşdirilməsi (Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ, Küveyt, Bəhreyn, Türkmənistan, Qazaıstan, Yaponiya, Avstraliya ttifaqı və s.); - çay sularının bir bölgədən digərinə yönəldilməsi; - aysberqlərdən istifadə edilməsi; - su anbarlarının tikilməsi; - sənaye və energetikada qapalı su dövriyyəsinin yaradılması və s. nsanın gündəlik su tələbatı minimum 2 litrdır. Sənaye və məişət tələbatı daxil olmaqla EÖ-də sutkalıq su istehlakı 200-300 (iri şəhərlərdə 400-500) litrdır. 14. Torpaq ehtiyatları, onlardan istifadənin müasir vəziyyəti və mühafizə tədbirləri. Torpaq resursları (fondu) təqribən Yer kürəsinin quru hissəsinin sahəsinə bərabərdir. Torpaq fondunun yalnız 1/3 hissəsi kənd təsərrüfatına yararlıdır. Becərilən torpaq sahələri isə ümumi torpaq fondunun 11%-ni təşkil edir və əsasən, meşə, meşə-çöl, çöl zonalarında yerləşir. Otlaq və çəmənliklər ümumi torpaq fondunun 24%-ni, meşə və kolluqlar, az yararlı və yararsız sahələr isə yerdə qalanını təşkil edir Dünya torpaq fondunun ümumi sahəsi 149 mln. km 2 və ya 14,9 mlrd. hektardır. Antraktida və Qrenlandiya sahələrini nəzərə almasaq bu 135 mln.kv km və ya 13,5 mlrd.hektara çatır. Torpaq fondunun strukturu bir o qədər də əlverişli deyildir. Torpaq resurslarını mənimsəyən və ondan istifadə edən insanlar planetimizin torpaq fondunun strukturuna təsir etmiş, onu tədricən dəyişmişlər. Bu, ilk növbədə əkilən torpaqların genişlənməsi, otlaq və meşə sahələrinin sıxışdırılması ilə izah olunur. Yaşayış məntəqləri, sənaye və nəqliyyatın altında olan torpaqlar həm dünya üzrə və həm də regionlar üzrə 1-2% arasında tərəddüd edir. Təkcə Xarici Avropa və Şimali Amerikada bu göstərici bir qədər yüksəkdir.Dünya torpaq fondunun başlıca problemi kənd təsərrüfatına yararlı torpaqların deqradasiyasıdır. Torpaqların deqradasiyasına onların eroziyası, çirklənməsi, məhsuldarlığın azalması, şoranlaşma, bataqlaşma, yaşayış məntəqələri və s. aid edilir. Bəzi hesablamalara görə bəşəriyyət artıq buna görə 2 mlrd.hektar məhsuldar torpaq sahəsini itirmişdir. Təkcə eroziya səbəbindən nəinki geridə qalmış, hətta geniş torpaqlara malik iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə 607 mln.ha kənd təsərrüfatı torpaqları dövriyyədən çıxmışdır. Şoranlaşma və
16
bataqlaşma səbəbindən isə hər il 15 mln.ha torpaqlar yararsız vəziyyətə düşür.Dünyanın quru hissəsinin 55%-nin mənimsənilməsinə baxmayaraq torpaq resurslarının çatışmazlığı hər yerdə nəzərə çarpır. Torpaq çatışmamazlığının aradan qaldırılmasının ə n
yolu yeni
ə razilərin mənimsənilməsidir.Mənimsənilməsi çox da xərc tələb etməyən torpaq ehtiyatları dünyanın quru hissəsinin təxminən 6%-ni, mənimsənilməsi olduqca böyük vəsait tələb edən sahələr isə 25% təşkil edir.
formalaşdığı dövrdən əvvəl də mövcud olmuşdur. Hal-hazırda dünyanın 1/3-ni tutan arid qurşaqda 8 mln. km 2 sahəni səhralar tutur..Hazırda da məhsuldar torpaqların səhralara çevrilməsi prosesi davam edir. Səhralaşmanın davam etməsinin başlıca amillərindən biri insan fəaliyyətidir. Antropogen təsirə biirnci növbədə meşələrin qırılması, torpaqlardan düzgün istifadə edilməməsi, heyvandarlıqda torpaqlardan səmərəsiz istifadə olunması və s. daxildir.Alimlər hesablamışlar ki, antropogen təsirdən yaranmış səhralar 9 mln. km 2 -ə (900 mln. ha) çatmış və planetin torpaq fondunun 6,7%-ni təşkil edir. 15. Mineral-xammal ehtiyatları, onlardan istifadənin ekoloji qiymətləndirilməsi. Mineral ehtiyatların kəmiyyətcə qiymətləndirilməsi, faydalı qazıntıların ehtiyatı ilə ifadə olunur (aşkar və kəşf olunmuş). Mineral xammalın kəşf olunmuş miqdarı çıxarılan faydalı qazıntının ölçüsündən, kəşf olunma dərəcəsindən, eyni zamanda yer qabığı haqqında geoloji biliklərin inkişafından və onun müxətlif hissələrində faydalı qazıntıların toplanmasının mümkünlüyündən asılı olaraq dəyişir. Geoloji kəşfiyyatın məlumatları faydalı qazıntıların həcmini hesablamağa, həcmi sıxlığa vurduqda isə faydalı qazıntı ehtiyatlarının çəkisini müəyyən etməyə imkan verir. Maye və qaz halında olan faydalı qazıntıların ehtiyatını hesablayarkən həcm metodundan savayı, buruqlarda axınlar üzrə hesablanma metodundan istifadə olunur.
Faydalı qazıntı ehtiyatları xalq təsərrüfatında istifadə üçün yararlılığına görə də müvazinət və müvazinətləşdirilən olmaqla iki yerə ayrılır. Müvazinətli olanlara texnika və iqtisadiyyatın müasir səviyyəsində istifadə olunması məqsədəuyğun hesab olunan ehtiyatlar daxildir; müvazinətləşdirilənlərə mövcud texnika vasitəsilə səmərəli istifadəsi mümkün olmayan ehtiyatlar daxildir. Həmçinin, proqnoz qrupu da mövcuddur ki, buraya təxmini qiymətləndirilmiş geoloji ehtiyatlar daxildir.
Faydalı qazıntıların iqtisadi qiymətləndirilməsi, başqa təbii ehtiyat növlərində olduğu kimi diferensial rentanın hesablanmasına əsaslanır və burada o, diferensial Yüklə 480,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|