Microsoft Word fitopatogen sooon docx
Yüklə 268,71 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Göbələklərin qışlama üçün qoyulması
- Patogenin biologiyasının öyrənilməsi
- Göbələyin inkişaf dövrünün öyrənilməsi
13
müxtəlif cins və növdən olan göbələklərdə, həm də eyni göbələyin ayri – ayrı ştamlarında da müəyyən etmək olar. Təmiz mühitlər əlamətinə görə göbələklərin qohumluğunu ya da tam oxşarlığını aşkara çıxarmağa imkan verir. Septorianın bəzi növləri təmiz mühit şəraitində piknidlər yox, Ramularia tipinə aid hifomitset xarakterli spor əmələ gətirirlər. Qidalı mühitlərdə göbələklər becərildiyi zaman bir qayda olaraq, daha böyük sporlar (bəzən isə əksinə, daha kiçik) əmələ gətirirlər. Bütün bunlar göbələyin əsl taksonomik statusu haqqında məlumat əldə etməyə imkan verir. Süni və təbii qidalı mühitlər kifayət qədər müxtəlifdir (Yaçevskiy, 1933; Naumov, 1938; Kursanov, 1940; Samutseviç, 1931 və başqaları). Zədələnmiş bitkinin toxuma hissəciklərinin mühitə qoyulmaqdan əvvəlki sterilizasiyası, onların rütubətli kameraya yerləşdirilməsi ilə eynidir. Həm də, nəzərə almaq lazımdır ki, bir çox hallarda araşdırılan göbələyin yaxşı inkişaf etdiyi, əsasən də, yaxşı spor əmələ gətirdiyi yaxud da yalnız onlarda inkişaf edə bilən elektiv qidalı mühitlərdən istifadə etmək lazım gəlir. Ənənəvi aqarlı mühitlərdə spor əmələ gətirməyən patogenlər bəzən, sahib bitkinin yaşıl kütləsindən və ya kökündən hazırlanan həlim və bulyonlardan alınmış aqarlı mühitlərdə daha yaxşı inkişaf edir. Sahib bitkinin bulyonundan ibarət mühit 1 l su ilə 100 q təzə ya da 50 q qurudulmuş bitki ya da onun hissələrinin həlminin aqarlı qarışığından alınır. Bitkini xırdalayıb 1 saat qaynadırlar, sonra onun ilkin maye həcmini bərpa edib süzürlər, bundan sonra ac aqarlı mühitin hazırlığında olduğu kimi bu həlimdən su əvəzinə istifadə edirlər.
daha yaxşıdır; Piricularia növünün spor əmələ gətirən mühitlərini əldə etmək üçün isə, taxıl dənlərindən yaxud yer kökünün həlmindən ibarət aqarlı mühiti məsləhət görülür və s. Məsələn, Ascochyta növünün nəsil verən göbələklərini əldə etmək üçün steril yonça kökündən, paxla yaxud kartofdan ibarət aqarlı qida mühitləri daha əlverişlidir.
14
yən növləri üçün Dillon Westonnu (1933, 1936) təklif etdiyi və yoxlamalarla təsdiq edilmiş metod daha yaxşıdır. Bu, açıq Petri nimçələrində olan göbələk mühitlərinin birbaşa günəş şüalarına məruz qalmasından ibarətdir. Bunun üçün, içərisində təcrübə aparılan göbələk mühiti olan Petri nimçəsinin şaquli vəziyyətdə qapağını açıb 10-15 dəq. pəncərə qarşısına günəşə qarşı qoyurlar, bundan sonra nimçənin ağzını qapaqla örtürlər. Mühitlər bir neçə gündən sonra spor əmələ gətirməyə başlayırlar. Bu üsulu erkən yaz aylarında (mart – aprel) həyata keçirmək daha yaxşıdır.
Törədicilərin öyrənilməsi zamanı, onların inkişafının mərhələ- lərini (qış və yaz mərhələlərini) müəyyən etmək lazım gəlir. Bu- ndan əlavə, formalaşmış növün müəyyən olunması üçün də bu üsuldan istifadə edilir. Məsələn, Coccomyces kimi bəzi kisəli göbələklər yalnız təbii şəraitdə qışladıqdan sonra öz spor daşıyıcısı mərhələlərini formalaşdırırlar. Belə hallarda, bitkilərin yoluxmuş hissələrində olan sklerosiya formasında spordaşıyıcısı olmayan göbələk formalarını, yetişməmiş peritesitləri, müxtəlif strom və ya hətta konidial (piknidial da daxil olmaqla) spor əmələ gətirməni payızdan Kleban kasetlərində qışlamaya qoyurlar. Kleban kasetləri miniatür preslənmiş tor formasında üzərinə oksidləşməyə davamlı tor (neylon, paslanmayan polad məftil və s.) çəkilmiş taxta çər- çivədən ibarətdir. Təcrübə nümunələrini (yarpaqlar, köklər və s.) iki çərçivəli kasetə yerləşdirirlir, hissələr arasına birqatlı filtirli kağızı ikiyə qatlayaraq perqament kağız üzərində sadə qələmlə yazılmış etiketlə birlikdə yerləşdirirlər, sonra kasetləri bağlayıb onları torpaq üzərində qışlamağa qoyurlar. Erkən yazdan başlayan (bəzən isə qışdan) və kütləvi spor əmələ gətirilənə qədər ardıcıl dəfələrlə təkrarlanan sınaqlar üçün, kasetlərə yetərli qədər material qoymaq məsləhət görülür. Kaseti qışlamağa elə qoymaq lazımdır ki, onun daxilindəki göbələk bütün təbiət amillərinin təsirinə məruz qalsın: nəmlənib
15
qurudulmaq, donub əriməyə, günəş şüalarına, qaranlığa və s. Təbii şəraitdə qışlamaq üçün göbələyi probirkalarda təmiz mühit də yerləşdirmək olar. Təmiz mühitlərin çirklənməsinin qarşısını almaq üçün pambıq tıxacları perqament kağız və ya kalka ilə bükmək və yuxarı hissəsinə qədər rezinlə dartıb bərkitmək lazımdır. Məhz belə şəraitdə Drechslera cinsinin bəzi növləri
Mikoloji və Fitopatoloji nöqteyi-nəzərindən patogenin inkişaf dövrü və qışlama mərhələlərini, onunla yoluxan bitkilərin növ tərkibi, ixtisaslaşdırılmış formaları, növdaxili müxtəlifliyi, fizioloji və coğrafi rassaları və biotipləri öyrənilməlidir. Bununla əlaqədar bitki sortlarının, fizioloji rassaya qarşı davamlılığın göbələklərin fungisidlərə, antibiotiklərə, antoqanistlərə, boy maddələrinə, bios- lara, vitamin və başqa maddələrə, yaxud da ekoloji amillərə müna- sibəti öyrənilir. Bu amillərlə bitkilərin sortlarının Fitopatoloji qiy- mətləndirilməsi aparılır.
Fitopatogen göbələyin inkişaf dövrünü tam bilmək, tədqiqat- çıya onun çox hallarda əmələ gətirdiyi xəstəliyin vegetasiya döv- ründə generasiyalarının sayını və inkişafın mərhələlərinin yenilən- məsini öyrənməyə qışlama mərhələsini ortaya çıxartmağa və digər göbələklərlə qohumluq dərəcəsini müəyyən etməyə imkan və əyani material verir. Gloeosporium və Marssonina göbələklərinin ali inkişaf mərhələsinin müəyyənləşdirilməsindən görünür ki, onların bəzi nümayindələrinin Pseudopeziza tipinə malik kisəli mərhələsi var. Bununla yanaşı, P. Gloeosporiumun nümayindələ- rində müxtəlif tipli kisəli mərhələlər əmələ gəlir (Pseudopeziza,
isə, Gloeosporium növünün genetik heterogenliyinə və polifiletik Yüklə 268,71 Kb. Dostları ilə paylaş:
|