Microsoft Word fuattez doc

 
85 
yayları,  sağ  elleriyle  ise  mızrakları  tutmaktadır.  Kabartmalar  ikonografik  özelliklerine 
göre M.Ö. 13. yüzyıla tarihlenmektedir.
136
 
Ege  Bölgesi’ndeki  Kemalpaşa  Karabel  anıtı  Anadolu’nun  en  batısındaki  Hitit  kaya 
anıtıdır.  nsan  boyunu  geçen  boyutta  yerel  bir  kral  yüksek  kabartma  olarak 
betimlenmiştir.  Figür,  ileri  doğru  uzattığı  sol  elinde  mızrak  tutmakta,  sağ  eliyle  de 
omzuna  geçirdiği  yayı  kavramaktadır.  Bu  pozu  ve  Hitit  kıyafetiyle  Orta  Anadolu 
Toroslar’daki kaya anıtlarının yerel kral tasvirlerine benzerlik göstermektedir.  
Erken Hitit figüratif örnekleri, konular ve tanrıların boynuzlu başlıkları ile başlangıçta 
doğu etkileri göstermektedir. Tasvir sanatı, esas özgünlüğünü Büyük Krallık zamanında 
kazanmış  ve  bütün  Anadolu  dışında  Suriye  ve  Filistin’i  de  etkilemiştir.  Hitit 
kabartmalarında görülen güneş kursunu Mısırlılardan almışlar, fakat ona yeni bir biçim 
vermişlerdir.
137
 Burada güneş kursu kral olmanın baş simgesi olarak kullanılmaktadır. 
Krallar  tanrılara  ibadet  ve  saygı  sırasında  iki  ellerini  yumruk  şeklinde  birleştirerek 
yüzleri hizasında tutarlar. Bu duruş Alacahöyük kabartmasında görüyoruz. Göz, kulak, 
burun ve sakal gibi detaylar aynı kalıptan çıkmış gibidir. Tanrılar ve krallar sakallı ya da 
sakalsız olmalarına karşın asla bıyıklı değillerdir. Özellikle Yazılıkaya kabartmalarında 
dikkati çektiği gibi heykel ve kabartmalarda tanrılar, kral ve kraliçeler düzgün burunlu, 
güzel  yüzlü  olarak  işlenmiştir.  Tipolojiye  göre  yapılan  farklılıklarla  halk  grupları  da 
birbirinden  ayırt  edilecek  şekilde  verilmiştir.  Örneğin  Bitik  ile  nandık  vazoları  ve 
Alacahöyük kabartmalarındaki insan yüzleri Boğazköy yontu eserlerinden ayrı bir etnik 
tipi gösterir.
138
 
Figürler  aynı  kalıp  içinde  çıkmış  gibi  görünmelerine  rağmen  stil  farklılıkları  da 
görülmektedir.  Alacahöyük  kabartmaları,  Yazılıkaya  tasvirlerinden  ayrı  bir  stilleri 
vardır.  Fraktin  ve  Haymana’daki  Gavurkale  kabartmaları  da  değişik  stil  gösterir. 
Hititlerden  bize  kalan  figüratif  sanat  eserleri  tapınaklarda  ya  da  kralların  diktirdiği 
anıtlarda  yer  almaktadır.  Bu  nedenle  elimize  geçen  kabartmalar,  heykeller,  mühürler 
birer saray sanatı ürünüdür. 
                                                 
136
 Darga 1992, 182-183. 
137
 Akurgal 1995a, 86. 
138
 Akurgal 2002, 133. 

---

 
86 
2.5. DEM RÇAĞI RES M SANATI: 
Anadolu’da Altıntepe, Çavuştepe, Patnos ve Anzavurtepe gibi Urartu şehirlerinde duvar 
resimleri  tespit  edilmiştir.  Bunun  yanı  sıra  Demir  çağının  büyük  bir  bölümünde  Asur 
etkisi altında kalmış olan Yukarı Dicle Bölgesi’nde yer alan Üçtepe’den fresko parçaları 
ele  geçmiştir.  Höyüğün  9.,  8.  ve  7.  yapı  katlarının  Yeni  Asur  Dönemi’ne  aittir.  Bu 
katlardaki  kerpiç  duvarlı  ve  tabanlı  mimari  arada  boşluk  olmaksızın  birbiri  üstüne 
kurulmuştur.  7.  yapı  katında  tespit  edilmiş  olan  5,4  cm.  kalınlığındaki    sıva  parçaları 
üzerinde  siyah-beyaz  renkte  boyanmış  üçgen  ve  damla  motiflerinden  oluşan  bir 
kompozisyon görülmektedir.
139
 
 
2.5.1. Urartu Resim Sanatı 
M.Ö.  9.  yüzyılda  Yakındoğu  tarihinde  önemli  bir  yere  sahip  olan  Urartu  Krallığı 
hakkındaki bilgiler 13. yüzyılın başlarına kadar uzanmaktadır. Asur kralı I. Salmanasar 
(1274–1245)  bu  ülkeden  ilk  kez  Uruadri  olarak  söz  edilmiştir.
140
  Buna  göre  “Uruadri 
ülkesi”  sekiz  ülkeden  (beylikten)  ve  adı  bilinmeyen  51  kentten  oluşmaktadır.  Uruadri 
ülkesi  M.Ö.  13.  yüzyılda  Van  Gölü’nün  batı  ve  kuzeybatı  yörelerini  kapsamış 
olmalıdır.
141
 Asur Kralı I. Tukulti-Ninurta (M.Ö. 1244–1208) döneminde ise Van Gölü 
Havzası  ile  bağlantılı  olarak  “Nairi  ülkesi”  adı  geçmektedir.  Nairi  ülkesi  Asur  yazılı 
kaynaklarına  göre  “Tumme’den  Daiaeni’ye”  ve “Yukarı Deniz’in  kıyılarından” Murat 
nehrinin kıyılarına kadar uzanmaktadır. Zamanla bu terim M.Ö. 9. yüzyılda tüm Uruadri 
ülkesini  de  kapsamıştır.  Ancak  Nairi  ülkesi  tanımı  çift  dilli  yazıtların  dışında  Urartu 
kralları tarafından hiçbir zaman kullanılmamıştır.
142
 
Uruadri  ülkesini  oluşturan  halkların  kökeni  konusunda  en  geçerli  görüş  Mitanni 
krallığının yıkılışından sonra göç eden Hurri topluluğu tarafından kurulduğudur. Hurri 
ve  Urartu  dillerinde  yapılan  araştırmalar  bu  iki  dilin  akraba  olduğunu  göstermiştir. 
                                                 
139
 Köroğlu 2002, 452. 
140
 Çilingiroğlu 1994, 1. 
141
 Çilingiroğlu 1994, 5. 
142
 Çilingiroğlu 1994, 6. 

---

 
87 
Bunun  yanı  sıra  her  iki  toplumun  panteonundaki  tanrı  ve  tanrıçaların  aynı  kökten 
geldikleri açıktır.
143
 Ancak Urartu krallığının kurulmasında Hurrilerin yanı sıra Uruadri 
kavmi  ile  Nairi  halkı  da  büyük  rol  oynamış  olmalıdır.
144
  Burada  var  olan  beyliklerin 
örgütlenmesinde  zengin  maden  yatakları  önemli  bir  etken  olmuştur.  Demir  çağı  ile 
birlikte  bu  bölgede  bulunan  demir  madeninin  işlenmesi  Urartu  beyliklerine  önemli 
ayrıcalıklar sağlamıştır.
145
  
Anadolu’da  bulunan  Altıntepe
146
,  Çavuştepe
147
,  Patnos  ve  Anzavurtepe  gibi  Urartu 
ş
ehirlerinde  duvar  resimleri günışığına  çıkarılmıştır.  II. Sarduri dönemine  (M.Ö.  765–
753) ait olan ve I. Yerleşim tabakasında yer alan Altıntepe tapınak sarayında, tapınak 
avlusunun yanındaki sütunlu salonda, Arin-berd ile çok benzer küçük resim kalıntıları 
ele  geçirilmiştir.  II.  Yerleşim  tabakasından  da  kabul  salonunu  süsleyen,  II.  Argişti 
dönemine (M.Ö. 713–679) tarihlenen ve iyi korunmuş resim kalıntıları gelmiştir.
148
 
Altıntepe sarayının kabul salonunda (Apadana) ele geçirilen ve sayıları ellinin üzerinde 
olan  duvar  resmi  parçalarında  figürlü  tasvirleri  ve  süsleme  motiflerini  gösteren  çeşitli 
frizler  görülebilmektedir.
149
  Duvar  “al  fresco”  tekniği  gibi  sıvanmış  ancak  “al  secco” 
tekniğiyle  boyanmıştır.  Frizlerin  yükseklikleri  değişmektedir.  Palmetler,  mızrak 
motifleri,  narlar,  rozetler,  hayat  ağaçları  ve  insan  figürleri  alçak  frizlerde  üst  üste 
sıralanmakta,  yüksek  frizlerde  ise  tematik  içerikli  veya  dekoratif  sahneler  yer 
almaktadır.
150
 Resimler duvar iyice kuruduktan sonra pergel ve cetvel yardımı ile fırça 
ile yapılmıştır. Benzer şekilde resim tekniği Arin-berd ve Patnos karşımıza çıkmaktadır. 
Tüm  resim  yüzeyi  önceden  ölçülmüş  ve  resimler  planlanarak  yapılmıştır.  Mimaride 
olduğu gibi resimlerde de büyük bir simetri söz konusudur. Bu nedenle dört duvara da 
yapılan resimler birbirinin aynısıdır.
151
 
                                                 
143
 Çilingiroğlu 1994, 24.; Urartu tanrıları için bakınız: Belli 1998  
144
 Çilingiroğlu 1994, 26. 
145
 Çilingiroğlu 1994, 27. 
146
 Özgüç 1966. 
147
 Erzen 1978. 
148
 Bingöl 1997, 28. 
149
 Neve 1993, 26. 
150
 Bingöl 1997, 28. 
151
 Özgüç 1966, 13. 

---