Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “geosiyasət” anlayışı yalnız son əsrlərdə siyasətdən doğan bir anlayışdır ki, bu da dövlətə canlı bir orqanizm kimi ə
161
“geosiyasət” anlayışı yalnız son əsrlərdə siyasətdən doğan bir anlayışdır ki, bu da dövlətə canlı bir orqanizm kimi ə həmiyyət verir və dövləti onun bütün elementləri ilə birlikdə canlı bir orqanizm kimi öyrənir. Geosiyasət anlayışı həm də ona görə əhəmiyyət kəsb edir ki, müasir və mövcud qlobal inkişafa uyğun olaraq artan vasitələr üzərində ayrı-ayrı regionlarda siyasətin həyata keçirilməsi çox vacib amilə və istiqamətə çevrilib. Regionlar öz coğrafi- siyasi strukturları baxımından və sərvətlərinə görə, həmçinin vəziyyətlərinə görə, dərəcələnmələr etibarilə bir- birindən fərqlənirlər. Bir də bütün regionlar eyni siyasi çəkiyə malik deyil və ümumdünya siyasət sistemində bərabər təsirlər göstərə bilmirlər. Bu baxımdan da siyasətin qloballaşmasının özü və region fərqləri geosiyasət anlayışınn qabardılmasını önə çəkir. Siyasi proseslərə coğrafi regionlar rakursundan baxılır). Geosiyasət məhz həmin vasitələr üzərində təsir edilməklə formalaşır və şəbəkəli xüsusiyyətlərə və formaya malik olur. Coğrafi siyasətin şəbəkələrinə, qollarına ayrı-ayrı forma və məzmunlu sahələr (elementlər, elementlər birləşmələri) aid
edilməlidir. Geosiyasətin obyekti dövlət (ölkə) və dövlət (ölkə) daxilində mövcud olan və ölkəni formalaşdıran bütün elementlər hesab edilməlidir. Bu elementlər də öz gücünə və əhəmiyyətinə görə təsnif oluna bilər. Geosiyasət dövlətin gücünü də formalaşdırır və dövlətin məkanlar üzrə böyüməsini təmin edir. Almaniyalı Hans Morqentau (Hans J. Morgentau-1904-1980) və Amerikalı Kennes Tomson (Kenneth W. Thompson- 1921-ci ildə anadan olub) özlərinin “Politics Among Nations. The Struggle for Power and Peace” adlanan əsərlərində dövlət gücünün elementlərinə aid edirlər- coğrafiyanı (coğrafi ərazini -ən əsas
162
(bölgünü, tendensiyanı); milli xüsusiyyətləri (onun mövcudluğunu, milli xarakter və milli dövləti); milli özünüdərki (onun qeyri-daimiliyini, cəmiyyətin və hökumətin qərarverici amillər kimi keyfiyyətini); diplomatiyanın keyfiyyətini; hakimiyyətin keyfiyyətini (həyata keçirilən siyasətlə resurslar arasındakı tarazlıq problemini; resurslar arasında tarazlıq problemini, əhalinin müdafiəsi problemini, daxili hakimiyyəti və xarici siyasəti). 1
Hər bir dövlətin digər dövlətlə regionda və regiondan kənarda, eləcə də qlobal miqyasda xarici siyasət ilə yaradılan münasibəti onun beynəlxalq münasibəti adlanır. (Münasibətə həmçinin dövlətin mövqeyi də aid edilməlidir. Dövlət öz mövqeyini müxtəlif vasitələrlə, məsələn, konfranslarda, sammitlərdə, brifinqlərdə, forumlarda və digər iclaslarda, yığıncaqlarda səlahiyyətli şəxslərin çıxışları ilə, həmçinin aparılan danışıqlarla, eləcə də qəbul edilən sənədlərlə, qoşulduğu rəsmi sənədlərlə bildirə bilər. Dövlətin beynəlxalq münasibətlərin tərkibi və əsas məzmunu olan mövqeyi həm birbaşa, həm də dolayı yollarla bildirilə bilir. Həmçinin mövqe açıq və gizli ola bilir. Bu baxımdan da burada dövlətin xarici siyasətində ikili vəziyyət ortaya çıxır: bir tərəfdən ə dalət, digər tərəfdən də milli eqoizmdən və real maraqlardan irəli gələrək, idealizmə və liberalizmə zidd olan ədalətsizlik Dövlətin açıq münasibəti onun açıq siyasətindən irəli gəlir, gizli mövqeyi isə açıq münasibətləri kölgədə qoyur və gizli niyyətlərdən formalaşır. Dövlət digər dövlətə və xalqa qarşı terrora, müharibələrə əl atırsa, elmi və digər potensial vasitələrinə qarşı sui-qəsdlər törədirsə və bunu gizli şəkildə həyata keçirirsə və etdikləri mənfur hərəkətləri öz üzərinə götürmürsə, deməli, onun mövqeyi bu və ya da digər
1 Hans J. Morgenthau, Kenneth W. Thompson. Politics among nations: the struggle for power and peace. Brief Edition. 1993.R.R. Donneley&Sons Company. ISBN 0-07-043306-2, səh. 124-165. Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|