Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
ə saslanan, idealist və realist baxışları özündə əks etdirən
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əks təqdirdə, dövlət marağının sonsuzluğu onun hərəkət fəaliyyətinin məkanlar üzrə nisbi
- (Qeyd: beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyələri bunlardır: idealizm
- Realizm- klassik
- (idarəetməyə, müəyyənetmə, araşdırma, aşkarlama, icraetmə, təşkiletmə, istiqamətvermə, koordinasiyaetmə və
169
ə saslanan, idealist və realist baxışları özündə əks etdirən idarəetmədir və daxilən də idarəolunan bir anlayışıdr. Demokratiyanı strukturlar və qaydalar yaratmaqla, qaydalara ə məl etməklə formalaşdırmaq olar. Demokratiya kənardan idarə olunmur. Demokratiya özü tənzimedən və daxilən tənzimlənən anlayış deməkdir. İdarəetməni demokratiyanın özündə, daxilində, tərkibində axtarmaq lazımdır). Qarşılıqlı asılılıq da qlobal və regional səviyyədə sülhün bərqarər olmasına və qorunub saxlanılmasına kömək edir. Sülh sisteminin təşkil edilməsi və qorunması qarşılıqlı şəkildə maraqların təmin
edilməsindən formalaşır. Beynəlxalq münasibətlər, eləcə də geosiyasət və dünya düzəni dünyada qlobal sülhün qorunmasını şərtləndirir və sülh mexanizmlərini, qaydaları və sistemləri formalaşdırır. Beynəlxalq münasibətlər bütövlükdə tənzimlənən bir vahidə çevrilir. Beynəlxalq münasibətlərdə iştirak təbii şəkildə dövlətlərin bir-birilərinin daxili və xarici siyasətlərinə yumşaq və ya qeyri-yumşaq formada müdaxiləsinə səbəb olur. Çünki münasibətlər zamanı siyasət fəaliyyətləri arasında bir-birilə uzlaşma və qarışma formalaşır. Kəskin müdaxilələrə, bu baxımdan müdaxilə nəticələri olaraq iqtisadi və siyasi böhranlara, münaqişələrə və silahlı qarşıdurmalara yol verməmək üçün dövlətlər şəraitə müvafiq olaraq, ortaya çıxan tələbləri yerinə yetirmək məqsədilə ədaləti özündə əks etdirən normalar qəbul edirlər və normalara əməl edirlər. Əks təqdirdə, dövlət marağının
tənzimlənməsi məhdudlaşdırıcılıq baxımından, sərhədlər yaratmaq baxımından əhəmiyyət kəsb edir. Beynəlxalq münasibətlərdə iştirak zamanı xüsusilə böyük dövlətlər çalışırlar ki, kiçik dövlətlərin xarici siyasət fəaliyyətlərində və daxili həyatlarında iştirak etsinlər. Məsələn, dövlətlər transmilli korporasiyalarının iştirakları ilə iqtisadiyyat 170
sahələrində, bundan da irəli gələrək cəmiyyətlərində təsir imkanları əldə etməyə can atırlar. Digər bir üsul da hərbi bazaların yerləşdirilməsindən ibarətdir. Başqa bir üsul da maliyyə yardımları göstərmək və öz ölkələrini ətraf ölkələrin məhsulları üçün bazara çevirməkdən ibarətdir. Bu formalı iştirak dövlətin, xüsusilə güclü dövlətin daha da böyümək və ərazilər üzrə maraqlarını genişləndirmək niyyətindən irəli gəlir. Bu istək və fəaliyyət öz növbəsində geosiyasi maraqları formalaşdırır. Geosiyasi maraqların zəncirvariliyi və geniş şəbəkəliliyi, eyni zamanda daxili strukturu (forması) və mahiyyəti (mexanizmisinin məzmunu) dünya düzənini meydana gətirir. Bu baxımdan geosiyasət və dünya düzəni bir- birilə əlaqəli şəkildə beynəlxalq münasibətlərdən formalaşan anlayışlardır. Bu anlayışları, predmetləri öyrənən ümumi elm sahəsi isə politologiya adlanır. Politologiyaya ümumi elm sahəsi kimi baxmaq olar və onun tərkibində isə ayrı-ayrı sahələri öyrənən elm istiqamətlərini də qeyd etmək olar. Beynəlxalq münasibətlərə dair siyasi nəzəriyyələri öyrənən elm sahəsini də politologiya adlandırmaq olar. (Qeyd: beynəlxalq
forması, müəyyən məkan üzərində siyasət həyata keçirən və münasibətləri tənzimləyən quruluş xalqların, xalqlar birliyinin, ümumilikdə müəyyən sərhədlər çərçivəsində insanların 171
maraqlarının ödənilməsi üçün tarixin müəyyən dövrlərində insanlar tərəfindən yaranıb. Dövlətin formalaşması zamanı güclü tərəfin ortaya çıxması güclülərin zəiflər üzərində hakimiyyətinin yaranmasını şərtləndirib. Dövlət məfhumuna bir siyasi-təşkilati forma olaraq daha çox məkan və onun
nəzərdən yanaşmaq lazımdır. Burada məkan və hərəkət uyğunluğu və vəhdəti mövcuddur. Dövlətin həyata keçirdiyi fəaliyyət, bu baxımdan tənzimləmə, onun tərkibinə aid olan idarəetmə (idarəetməyə, müəyyənetmə, araşdırma, aşkarlama,
adlandırmaq lazımdır. Dövlətin siyasəti bir tərəfdən müəyyən sərhədləri daxilində mövcud olan obyektlər üzrə subyektlərin, yəni iştirakçı tərəflərin (xalqının, vətəndaşının, içərisində olan əcnəbi vətəndaşların, xarici ölkə nümayəndəliklərinin, fiziki və hüquqi şəxslərin və s.) münasibətlərini müəyyən etməkdən, ümumilikdə tənzimləməkdən ibarətdirsə, digər tərəfdən də dünya siyasət səhnəsində yer alan digər dövlətlərlə münasibətlərini və əlaqələrini tənzimləməkdən ibarətdir. Bu baxımdan da dövlətin siyasi fəaliyyəti iki istiqamətə ayrılır:
istiqamət subyektlərin maraqlarının təmin edilməsinə əsaslanır. Bu iki istiqamət müdafiə (mövcudluğun müdafiəsi) və inkişaf strategiyalarını təmin edir. Hər iki istiqamətin vəhdətindən, fəaliyyət strukturlarının birləşmələrindən də sosial-rifah təmin edilir. Hər iki istiqamətdə iştirak edən tərəflər aralarında münasibətlər müvafiq normalarla tənzimlənir ki, bu normalar da dövlət siyasətinin başlıca alətlərinə və vasitələrinə çevrilir. Beynəlxalq münasibətlər dövlətin siyasətinin strateji əhəmiyyətli regionlar üzrə (burada əsasən su və quru sahələri üzrə, eləcə də hava məkanı üzrə) yayılmasını təmin edir ki, bu da coğrafi məkan üzərində həyata keçən siyasət, yəni Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|