Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
regionlarında geniş iştirakları və Sakit okean regionunda
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
178
regionlarında geniş iştirakları və Sakit okean regionunda gücləri bu Mərkəzi okean hakimiyyətinə sahib olmağa əsas verir). Həm də nəzərə almaq lazımdır ki, geosiyasətin başlıca mahiyyəti böyük ərazilərə (istər suda, istər quruda, istərsə də havada və kosmik məkanlarda), məkanlara malik olmaqdan və məkanlar üzərində təsir elementlərinə, obyektlərinə malik olmaqdan ibarətdir.
179
olmadığına görə, Yer üzərində yerləşən analoji teleskopdan fərqli olaraq, bu teleskop 7-10 dəfə çox qabiliyyətə malikdir). 1 Yer kürəsi ətrafında hal-hazırda müxtəlif ölkələrə məxsus olan üç mindən çox süni peyk mövcuddur ki, bu peyklər də bəlli trayektoriyalar üzrə hərəkət edirlər. Böyük ölkələr çox sürətlə silahlanırlar və belə hesab edilir ki, yaxın gələcəkdə “Ulduz müharibələri” baş verə bilər. Məsələn, 2007-ci ildə Çin tərəfindən raket vasitəsilə peyk kosmosda vurularaq zərərsizləşdirilmişdi. Bu gün kosmik fəzanın təhlükəsizliyi və dövlətlərin tarazlı qaydada bu fəzadan istifadə imkanlarını təmin etmək məqsədilə kosmik məkanın tənzimlənməsi prioritet məsələdir. Kosmik aparatların toqquşmasının qarşısının alınması və kosmik zibilləklərin yaranmasının qarşısını almaq məqsədilə də nizamlama prosesləri həyata keçirilir. Dövlətin xarici siyasəti gücləndikcə, məkanlar üzrə genişləndikcə geosiyasi çəkisi də artır ki, bu da geosiyasi təzyiq və təsir imkanlarını genişləndirir. Dövlətin öz daxili sərhədləri üzrə gücü onun xarici fəaliyyət istiqamətləri üzrə gücü ilə uzlaşdıqda- həmahəng təşkil etdikdə dövlətin geosiyasi çəkisi artır. Dövlətin geosiyasi çəkisi onun beynəlxalq aləmdə müdafiə qabiliyyətini gücləndirir və dövlət immunitetli və hazırlıqlı olur. Beynəlxalq aləmdə fəaliyyət zamanı dövlətin daxili enerji hesabına “yüksək qabiliyyəti”, bu baxımdan da çevikliyi meydana gəlir. Dövlətin gücü üçün müvafiq resursların mövcudluğu həmin dövləti həm güclü edir, həm də onun timsalında güclü nüfuz yaradır.
1 http: www. Streamtop. ru/wallpapers/nature/161-hable.html. Космический телескоп «Хаббл». 180
Hər bir regional və qlobal güc mərkəzi çalışır ki, onun maraq sferasında olan sərhəd və ətraf məkanlarda siyasi- iqtisadi və sosial vəziyyət mərkəzin özü ilə uyğunlaşdırılsın ki, maraqların təmin edilməsində rəvan vəziyyətlər ortaya çıxsın. Uyğunlaşdırma prinsipinin tətbiqi məhz ətrafları mərkəzlə rahat şəkildə bağlayır. Bu prinsip sayəsində vahidlik, bütövlük meydana gəlir. Müvafiq prinsip pozulduqda mərkəz ətrafa güc tətbiq edir. SSRİ-nin XX ə srin 60-cı illərində “Çexoslovakiya baharı”nı boğması, Macarıstanda və digər ətraf sosialist ölkələrində hərbi siyasəti buna misal ola bilər. Eləcə də Karib böhranı (Kuba raket böhranı) zamanı Kubanın ABŞ hərbi gəmiləri tərəfindən mühasrəsini və Kubanın iqtisadi blokadaya alınmasını nümunə kimi qeyd etmək olar. Eləcə də yumşaq- liberal variantlardan istifadə edir. Məsələn, ABŞ-ın müharibədən sonra Avropaya yardımı nəzərdə tutan “Marşal planı” regionda uyğunlaşdırma siyasətinin tərkibi idi. Regionun ABŞ-a uyğunlaşdırılması əsas məsələ idi. SSRİ kommunizm ideologiyasından istifadə edərək öz ə trafında, sərhədlərində yerləşən dövlətlərdə də kommunizmin qurulmasına çalışırdı. Çünki mərkəzin özündə kommunizm-sosializm ideyaları mövcud idi. Çində, Şə rqi Avropada, Hindistanda, İran və Türkiyədə, Mərkəzi Amerika ölkələrində, Afrika və digər yerlərdə kommunizmin təbliği həm də uyğunlaşdırma prinsipləri ilə həyata keçirilirdi. Uyğunlaşdırma dedikdə, ətraf ölkələrin təsərrüfat sistemlərinin, sosial-siyasi, fəlsəfi baxışlarının SSRİ-yə uyğunlaşdırılması kimi başa düşülə bilərdi. ABŞ- da öz növbəsində Qərbi Avropada və əksər ölkələrdə kapitalizm yolu ilə sosial cəmiyyətlərin qurulmasını təbliğ edirdi. Uyğunlaşdırma həm mərkəzin ə traflarda maraqlarını təmin edir, həm də ümumi-vahid ideologiyanın geniş məkanlarını formalaşdırır. Uyğunlaşdırma məkanlarında güc mərkəzləri arasında ortaya çıxan Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|