Microsoft Word gomruk-huququ docx

3 
 
Bu  Gömrük  işinin,  mütəlif  yönümlü  va  müxtəlif  məqsədli  məsələlərin  halli  yolları  ilə 
ə
laqədardır. Gömrük işinin özünəməxsusluğu da məhz burada ozünü biruzə verir.  
Gömrük işinin tərkibinə yuxanda göstərilanlərdən başqa (GM, maddə 1), Gömrük 
statiştikasi  və  xarici  iqtişadi  fəaliyyatin  mal  nomenklaturasının  aparıllmasi  (XIF  MN), 
qacaqmalçılıq  və  Gömrük  işi  sahəsindəki  digər  cinayətlərə  qarsi  mübarizə,  Gömrük 
qaydalarının  pozulması  ilə  bağlı  icraatın  apanlmasi,  habelə  Gömrük  qaydalarının 
pozulması  ilə  bağlı  işlərə  baxılması  da  aid  edilməlidir.  Belə  bir  yanaşma  Gömrük  işi 
strukturunun, nəzəri cəhətdən tam açılmasına xidmət edir.  
Gömrük işinin strukturu ümumilikdə aşağidakı 12 blokda öz əksini tapmışdır: 
1.
 Gömrük siyasəti; 
2.
 Gömrük sərhədindən mal və nəqliyyat vasitələrinin keçirilməsi (prinsipləri); 
3.
 Gömrük rejimləri; 
4.
 Gömrük-tarif tənzimlənməsi; 
5.
 Gömrük ödənişləri; 
6.
 Gömrük rəsmiləşdirilməsi; 
7.
 Gömrük nazarəti; 
8.
 Gömrük statistikasi və xarici iqtisadi fəaliyyətin mal nomenklaturası; 
9.
 Qaçaqmalçılıq və Gömrük işi sahəsindəki digər cinayətlər; 
10.
 Gömrük qaydalarının pozulması və ona göra məsuliyyətlər; 
11.
 Gömrük qaydalarının pozulmasma gora işlərin icraatı; 
12.
 Gömrük qaydalarının pozulması üzrə işləra baxılması.  
 
Yuxarıda  göstərilən  blokların  hər  biri  Gömrük  işində  nə  qədər  müstəqil  hesab 
edilsə  də,  bu  bir  о  qədər  də  şərtidir.  Çünki  onların  mahiyyəti,  rolu  və  statusu  müxtəlif 
olsa  da,  ümumilikdə  Gömrük  işinin  bütövluyü  amilinə  (geniş  mənada  daxili  və  xarici 
iqtişadi məsələlərə) xidmət edir.  
Yuхarıda  göstərilən  ayrı-ayrı  blokların  statusunu  tanzimlamak  ücün  Gömrük 
huququnun  müstəsna  rоlu  vardvr.  Ümumilikdə  Gömrük  huququ  müхtəlif  hüquq 
nоrmaların məcmusundan ibarətdir (inzibati masulivvət normaları və prosessual Gömrük 
huquq  normaları).  Gömrük  huququnun  inzibati  məsuliyyət  normaları  ilə  prosessual 
Gömrük huquq normalarını fərqləndirmək lazımdır.  
Məsələn,  qaçaqmalçılıq,  Gömrük  ödənişlərindən  yayınma  və  Gömrük  işi 
sahəsindəki  digər  cinayətlər  inzibati  cinayət  htiquq  normalar  ilə  tənzimlənir  və  GM-də 
müvafiq  maddələrlə  göstərilmişdir.  Eyni  zamanda  Gömrük  orqanları  qacaqmalçılıq  və 
digər  cinayətlər  zamanı,  hüquq-mühafizə  orqanı  kimi,  cinayətin  törədilməsi  səbəblərini 
və  cinayəti  törədənlərin  şəxsiyyətinin  vaxtında  müəyyən  edilməsi  uçün  Azərbaycan 
Respublikasının cinayət-prosessual qanunvericiliyi əsasında cinayət işi qaldira hilər.  
Inzibati  Gömrük  hüququ  normalarının  gömrük-prosessual  hüququ  normalarından 
fərqi  daha  aydin,  GM-də  öz  əksini  tapmişdır:  «Gömrük  qaydalarının  pozulması  və  bu 

---

4 
 
pozuntulara gora məsuliyyət. Gömrük qaydalarının pozulması haqqinda işlər üzra icraat 
və həmin işlərə baxılma» . Bu bölmə özlüyündə iki sərbəst yarımbölmədən ibarətdir.  
Birinci yarımbölmə inzibati məsuliyyət üzrə Gömrük hüququna daxil olan gomrük 
qaydalarının  pozulmasının  müəyyənləşdirilməsi,  pozuntulara  görə  məsuliyyət,  cəza 
novləri,  gomrük  pozuntularinın  təsnifatı  (siyahışı)  və  pozuntulara  uyğun  konkret  cəza 
növlərinin tətbiq edilməsi məsələlərini əhatə edir.  
Ikinci  yarımbölmə  işə  gomrük-prosessual  normalarına  aid  olan,  gomrük 
qaydalarnıın pozulması haqqında işlərin icraatını və onlara baxılmanın ümumi şərtlərini 
ozündə  əks  etdirən  məsələləri  əhatə  еdir.  Hazırda  bu  müddəalar  dəgər  bir  məcəlləyə 
köçürülüb.  («Azərbaycan  Respublikasının  nzibati  Xətalar  Məcəlləsi»  nə  əlavə  оlununb 
2003 ildə qəbul оlunmuş yеni mətninə)  
 
Gömrük hüququnun predmeti və onun hüququn digər sahələri ilə əlaqəsi 
Bildiyiniz kimi, hər bir hüquq sahəsinin öz predmeti və tənzimləmə üsulları vardır. 
Gömrük  hüququ-hüquq  elmləri  sahəsində  yeni  və  ən  az  tədqiq  olunmuş,  sahə  olduğu 
üçün  digər  hüquq  sahələri  ilə  müqayisədə,  öz  predmeti  və  tənzimlənmə  üsulları  barədə 
hüquqşünaslar  arasında  vahid  fikir  yoxdur.  Bclə  ki,  bir  qrup  hüquqşünaslar  gömrük 
hüququnu, ancaq gömrük işi haqqındakı qanunlar barədə konkret, lakin sərbəst olmayan 
hüquq sahəsi kimi, digər bir qrupu isə onu inzibati hüquq sahəsinin sərbəst bir qolu kimi 
qəbul edirlər.  
Hər iki fikir söyləyən hüquqşünasların arqumentlərinin heç də əsassız olmadığını 
demək olar. Lakin gömrük hüququnun sərbəst bir sahə olduğu fikri, cəmiyyətdə daha çох 
özünə  tərəfdar  toplaya  bilmişdir.  Son  zamanlar  bu  sahədə  hüquqşünaslarla  iqtisadçı 
alimlər  arasında  daha  çox  elmi  mübahisələr  gedir.  Bu  fikir  mübadilələrində  iqtisadçılar 
daha  çox  iş  adamları  və  sahibkarların  dövlət  idarəetmə  orqanları  ilə  münasibətlərin 
hüquqi  cəhətdən  daha  səmərəli  tənzimlənməsini,  hüquqşünaslar  isə  bu  münasibətlərin 
tənzimlənməsi  zamaniı  mülki,  inzibati,  maliyyə  və  digər  hüquq  sahələrinin  hüquqi 
normalarının yerinə yetirilməsini irəli sürürlər.  
Gömrük  hüququnun  sərbəst  bir  sahə  olması  ilə  bağlı  irəli  sürülən  arqumentləri 
araşdiraq.  
Bütün  hüquq  sahələrinin  öz  konkrct  təhqiqat  sahəsi  predmeti  və  bu  sahəni 
tənzimləmək üçün xüsusi hüquqi normalar toplusu vardır.  
Ə
gər  biz  gömrük  hüququnun  əhatə  etdiyi  gömrük  işinin  strukturuna  və 
xüsusiyyətlərinə diqqət yеtirsək, onda konkret olaraq belə mürəkkəb bir sahənin hüquqi 
tənzimlənməsi  üçün  ayrıca  sahəyə  ehtiyac  olduğunu  görərik.  Gömrük  hüququnun 
predmеti  gömrük  işi  sahəsindəki  ictimai  münasibətlərin  hüquqi  normalarla 
tənzimlənməsidir.  
Gömrük  işi  öz  tərkibinə  və  strukturuna  görə  çox  mürəkkəb  olub,  kompleks 
xaraktcr daşıyır. Ona görə də gömrük işi sahəsindəki ictimai münasibətləri, tənzimlənmə 

---