Microsoft Word H. Eliyev 21 cild haz?r doc
Yüklə 2,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
__________________________________________ 371
Üçün qətiyyən uyğun deyildir. Siz bunu niyə deyirsiniz - mən başa düşə bilmirəm. Əgər bizim münasibətlərimiz Fransa və Almaniyanın əlaqələri səviyyəsində olsaydı, başqa məsələ. Siz 1950-ci illəri misal gətirirsiniz. Mən sizə dedim, birinci, Avropa parçalandı və Almaniya ilə Fransa arasında sülh yarandı. Onlar sülh yaranandan sonra bu işləri etdilər. İndi onlar bundan da çox iş görürlər. Bizdə də sülh yaranandan sonra bu sahədə onlardan daha sürətlə işləyərik. Amma sülh yaranmamış bunu necə etmək olar?
Bilirsiniz, mən açıq danışmaq istəyirəm. Əgər formal bir forum keçirmək məqsədi varsa, bunun əhəmiyyəti yoxdur. Çünki bugünkü reallıq buna imkan vermir. Mən çadırda yaşayan qaçqınlara izah edə bilmərəm ki, onların torpaqları nə üçün işğal olunubdur. Onlar çadırlarda yaşayır, mən gedib hansı iqtisadi əməkdaşlıqla məşğul ola bilərəm? Bir neçə gün bundan öncə mən ATƏT-in Minsk qrupunda ABŞ-ın xüsusi nümayəndəsi Keri Kavano ilə görüşdüm. Güman edirəm, bizim söhbətimizin məzmunu sizə məlumdur. Ancaq mən bu barədə bir neçə kəlmə yenə də demək istəyirəm. Biz Amerika Birləşmiş Ştatlarına bel bağlamışıq. Lissabon sammitindən sonra, 1997-ci iİin əvvəlində biz çox istədik ki, Amerika Birləşmiş Ştatları Minsk qrupunda həmsədrlik etsin. Amerika bu missiyanı öz üzərinə götürdü. Amma o vaxtdan 3 il keçilə, biz noyabr ayında ATƏT-in növbəti sammitinə gedəcəyik. Amerika Birləşmiş Ştatları bu münaqişənin sülh yolu ilə həll olunması üçün nə edilədir? Etdiyi o olmuşdur ki, keçən ilin noyabr ayında Rusiyanın layihəsinə səs verib, gəlib bizə dedilər «ümumi dövlət» formulunu qəbul edin, beləliklə də Dağlıq Qarabağa müstəqillik verin. Biz bunu qəbul edə bilmərik. Hətta indi də Amerika Konqresində deyirlər ki, gəlin Azərbaycana daha da məhdudiyyət qoyaq, - nə üçün o, «ümumi dövlət» formulunu qəbul etmir? Ermənistan da bunu
__________________________________________ 372
əlində bayraq edərək hər yerdə deyir ki, «Minsk qrupu çox yaxşı təklif veribdir, Azərbaycan onu qəbul etmir, ona görə də sülh yarana bilmir». Bizə bu məsələnin həll olunması lazımdır. Bu məsələ həll ediləndən sonra başqa məsələlərin həlli çətin bir problem olmayacaqdır. Mən sizə dedim, indi, bu məsələ həll olunmamış, biz gedilə oturub əməkdaşlıqdan danışaq, - bu, real deyildir, biz bunu edə bilmərik. Siz ekologiya, su sahəsində bir-iki layihədən danışdınız. Mən də bununla razıyam. Ancaq bundan ötrü forum keçirmək lazım deyildir. Yenə də deyirəm, xanım Olbrayt təklif etmişdi, qoy baş nazirlər Tbilisidə görüşsünlər, bu sahədə hansı işlər görmək mümkündürsə, ilkin mülahizələr aparsınlar. Ondan sonra görək hansı layihəni həyata keçirmək olar. Həmin layihəni həyata keçirmək üçün bəlkə də bir forum lazımdır. İndi siz deyirsiniz ki, təbii fəlakət, yaxud zəlzələ olanda bir- birinizə necə kömək edəcəksiniz? Siz tarixi xatırlayın. 1989-cu ildə Ermənistanda, Spitakda zəlzələ oldu. Azərbaycanla Ermənistan arasında münaqişə başlanmasına baxmayaraq, Azərbaycan öz köməyini göstərmək üçün oraya bir təyyarədə yüzə qədər insan göndərdi. Ancaq bizim təyyarəni orada qəbul etmədilər. Həmin təyyarə orada qəzaya uğradı, bizim insanlar tələf oldular. Bu, hələ o vaxt idi ki, bizim aramızda belə bir düşmənçilik yox idi. Nə torpaqlar işğal olunmuşdu, nə də qaçqınlar var idi, - heç bir şey yox idi. Amma görürsünüz, onlar necə münasibət göstərdilər. İndi biz bu gün necə gedib danışa bilərik ki, zəlzələ olanda gəlin bir-birimizə kömək edək? Zəlzələ olanda onsuz da dövlətlər bir-birinə kömək edirlər. Məsələn, Türkiyədə böyük zəlzələ baş verdi. Prezident Süleyman Dəmirəl mənə danışırdı ki, oraya 60 ölkədən xilasedicilər gəlmişdilər. İmkanlarımızın məhdud olmasına baxmayaraq, biz orada həkimlər, xilasedicilər və xüsusən, İzmit neftayırma zavodundakı yanğının söndürülməsi üçün yanğınsöndürənlər də göndərdik. Onlar orada böyük bir fəaliyyət göstərdilər.
__________________________________________ 373
Türkiyə ilə bizim bu barədə heç bir müqaviləmiz, danışığımız və layihəmiz yox idi. Belə hərəkətlər dünyada təbii haldır. İndi bu hadisəni əsas götürərək başlayaq ki, Ermənistanla bu sahədə əməkdaşlıq etmək istəyirik, gəlin forumda bu barədə danışaq, - mən bunu başa düşə bilmirəm. Yenə də deyirəm, biz Amerika Birləşmiş Ştatları ilə iqtisadi sahədə çox geniş əməkdaşlıq edirik. Biz beş il bundan əvvəl «Əsrin müqaviləsi» adlı neft müqaviləsi imzalamışıq. Ondan sonra 19 müqavilə imzalanıbdır. Onların əksəriyyətində Amerikanın neft şirkətləri iştirak edirlər. Biz bir çox başqa sahələrdə də əməkdaşlıq edirik. Amerika Bakı-Ceyhan neft kəmərinin çəkilişində maraqlıdır, biz də bunda maraqlıyıq. Yaxud Transxəzər layihəsini - Türkmənistan qazının Xəzər dənizi vasitəsilə Azərbaycana gəlib Türkiyəyə keçməsi layihəsini dəstəkləyirik. Bunlar regional əməkdaşlıq üçün çox böyük layihələrdir. Transxəzər layihəsi - bu xətt Türkmənistandan, Azərbaycandan, Gürcüstandan, Türkiyədən keçir. Yaxud, Bakı-Ceyhan kəməri Azərbaycandan, Gürcüstandan, Türkiyədən keçir və burada Amerikanın və Avropanın bir çox şirkətləri iştirak edəcəklər. Yəni biz harada mümkündür, real əməkdaşlıq edirik və bundan sonra da edəcəyik. Amma biz özümüz-özümüzü aldadaraq, niyə gedib real olmayan işlərlə məşğul olmalıyıq? Mən yenə də gözləyirəm ki, Amerika Birləşmiş Ştatları Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin sülh yolu ilə həll olunması üçün təsirli addımlar atsın. Ancaq siz bizə elə layihələr deyirsiniz ki, bunun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Nəhayət, mən konkret olaraq deyirəm: baş nazirlər Tbilisidə görüşə bilərlər, hansı layihələr mümkündür - o barədə müəyyən müzakirə apara bilərlər. Amma qısa bir müddət, cəmisi bir ay qalıbdır. Mən bir ay bundan sonra böyük bir forum keçirilməsini təsəvvür edə bilmirəm. Sağ olun.
Yüklə 2,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|