Microsoft Word Hazir secilmis eserleri mir celal doc

104 
 
dinmirdi? Ağzındakı duanımı bitirmək niyyətində idi? Cındır içində batan 
kəndlisinin üst-başınamı tamaşa edirdi? Ağarzanın halınamı acıyırdı, ya da 
şikayətçini diqqətlə eşitməkmi istəyirdi? Ərbabın sükutu Ağarzaya bir qədər 
də cürət verdi. O, başına gələni - amerikalı müşavirdən gördüyü zülmü 
danışmaq istəyirdi ki, ərbab kağızı qatlayıb sahibinə qaytardı. Onun batıq 
səsi eşidildi: 
- Kişi, nəyə gəlmisən? 
- Ağa, şikayətim var! 
- Kənddəkiləri, mübaşiri qoyub bu əkin-tikin vaxtında bura niyə 
gəlmisən? 
- Ağa, mənə zülm eləyənin biri də mübaşir özüdür. 
- Nə olub, yenə şikayət dəftərini açmısan? 
Ağarza özünü tanıtmaq istədi: 
- Ağa, kənd camaatı bilir, mən ömrümdə şikayətə gəlməmişəm.  
Amma indi gör necə  əlacım kəsilib ki, sizə başağrısı verirəm. Ağa, 
mənim öz əlimlə  əkib-becərdiyim badamlığı  kəsirlər. Sizə  pənah 
gətirmişəm! 
Ağarza çox şeylər danışmaq istəyirdi. Lakin araxçınlı kişi onun sözünü 
kəsdi: 
- Kişi, şükür eləmək əvəzinə şikayətə niyə gəlirsən? 
Ağarzanı təəccüb götürdü. "Bu nədən yana danışır? Mən nə üçün şükür 
eləməliyəm, niyə eləməliyəm?" 
Ağarzaya elə  gəldi ki, ərizə yaxşı yazılmayıb. Araxçınlı kişi onun 
dediklərindən də bir şey eşitmədi. Güman etdi ki, bəlkə kişinin gözü pis 
görür, qulağı  ağır eşidir, qocalıqdan ola bilər, bir az qayımdan danışmaq 
lazımdır. 
Ağarza bir addım da irəli yeriyib, sözlərini ucadan təkrar edəndə, 
araxçınlı kişi bir addım geri çəkildi və səsini ucaltdı. 
- A kişi, qışqırığa salma, kar adam yoxdur burada! Deyirəm, 
badamlığı kəsirlərsə, sənin xeyrinə kəsirlər. 
Ağarza təəccübdən çiynini çəkdi, ona toxunan bir şeyi rədd edirmiş 
kimi, əllərini qabağa tərəf açdı: 
- Ağa, mənim çörək ağacımı kəsirlər, evim yıxılır. Evi yıxılan adam niyə 
gərək şükür eləsin? 
- Şükür elə ki, müşavirlər gəlib səni-məni qoruyurlar. 
- Ağa, məni kimdən, nədən qoruyurlar? 
  

---

105 
 
- Necə nədən, kommunistlərdən! Bəli, başa düşməlisən ki, amerikalılar 
bizim torpaqda təyyarə meydanı tikirlər ki, sabah kommunistlər sənin 
başına bomba tökməsinlər. 
- Ağa, mən kommunistləri dava vaxtı kəndimizdə görmüşəm. 
Onlar kasıb-kusubun  əlindən tutan adamlardır. Mən onlardan bir pislik 
görməmişəm. Bomba-filan nə söhbətdir!.. 
Ağarza bunu dediyini gördü. Araxçınlı kişi irəli yeridi, təsbehi bir 
kənara atıb, ağacı  Ağarzanın  əlindən almaq, onun başına çırpmaq istədi. 
Ağarza  əvvəl  ərbabın niyyətini başa düşmədi. Onun ağaca  əl atdığını 
görəndə, yatıbmış kimi ayıldı. Ərbab ağzına gələn söyüşü deyib, nökərlərini 
çağırdı. 
-Qovun bu mürtəd oğlunu! - deyə bağırdı. - İtilsin, hansı  cəhənnəmə 
gedir-getsin! Mənim kəndimdə oturmasın! Gör nə qələt eləyir! 
Təbliğat aparmağına bir bax! Ayağı çarıqlının biri! Ay çörək tutsun sizin 
kimi nadürüstləri!.. 
Ağarza özünü qapıdan çölə atdı, birbaş onu ərbab yanına göndərən 
həmyerlisi Mirzəməmmədin yanına getdi.  
Mirzəməmməd də Ağarzanı danladı. 
-Ay bədbəxt oğlu, - dedi, - bu yaşa çatmısan,  ərbabla danışmağı da 
bacarmırsan. Ərbab söz götürməz. Bilmirsən iki yoluq cücə ilə ağa yanına 
getməzlər? Sən nə hesab eləyirsən! Hamı Mirzəməmməd olmaz ki, sənə 
müftə ərizə yaza. 
Ağarza yerlisi ilə razılaşmadı: 
-Mirzəməmməd, axı, dostum, nə üçün elə deyirsən?  Ərbab gərək özü 
razı olmuya! Mən öz əlimin əməyi ilə əkdiyim ağacların bahasını istəyirəm. 
Bu, fıtrə, sədəqə zad deyil. Qardaş, müşavirdi, amerikandı, ingilisdi, hər 
kəsdi, ona yer lazımdır, ayrı torpaqdan götürsün! Köyşən doludur. Mənim 
badamlığım olmasa, bu təyyarə yerə enə bilməz bəyəm! Onu görüm heç sağ 
enməsin! Mahalda meydan qurtarmışdı ki, mənim bir tikə badamlığımı 
kəsirlər? 
Ağarza dostunun məsləhəti ilə təkrar kəndə qayıtdı. Deyirlər müşavirdən 
kağız gətirsən, o kağızı dövlət bankına təqdim etsən, ziyanın bir payını 
alarsan. 
Müşavir doğrudan da ona bir kağız verdi. Təsdiq etdi ki, filan mahalda, 
filan kənddə  Ağarza Baba oğlunun otuz bir ağaclıq badamlığı, "Marşal 
planı" əsasında kəsilib, müəyyən məqsəd üçün düzəldi. 
  

---

106 
 
Ağarzanın kənddə bu kağızı oxutmadığı savadlı qalmadı. Orada 
yazılanların hamısı aydın idi. Her şey ona aydın idi. Ancaq "Marşal planı", 
"marşallaşma" deyilən sözdən bir şey başa düşmürdü. Kağızı oxuyanlara 
macal vermir, barmağını yazının həmin yerinə qoyub soruşurdu: 
- O 
nə sözdü qardaş? "Marşallaşma" - yəni kim barəsində yazır? 
Mənə  təəllüqü var o sözün, ya yox? Yəni o adam kimdir, görüm mənim 
ağaclarımı  kəsən adamdır, ya buna əmr verən, pul buraxan adamdır? O 
kimdir? 
Oxumuşlar qəzetdən, siyasətdən söhbət salıb çox söz deyirdilər. Ancaq 
Ağarza daha da hirslənirdi: 
- Qardaş, hər nə planı-filanı var aparsın şahla, vəzirlə danışsın. 
Mənim ağaclarıma nə  dəxli var axı! Plana düşür, qoy mülkədarların 
xalvar-xalvar yerləri düşsün. Mənim canamaz boyda badamlığımı bilmirəm 
kim plana salir axı! 
Mirzəməmməd Ağarzanı başa salıb deyirdi: 
- Ay rəhmətlik oglu bu "Marşal planı" o yandan – Amerikadan gəlir. Bir 
bizim vətənə deyil, odur, türkə də, yunana da, ərəbə də gəlir. 
Vergi-tövcü kimi bir şeydir.  Əvvəllər  İrana vəba gələrdi, taun, çəyirtkə 
gələrdi. Indi də"Marşallaşma" gəlir, Amerika soldatı  gəlir, çürük mal, 
tısbağa yumurtası  gəlir. Dünən bir kəndlinin cilovunda bir arıq at var idi, 
üfürsəydin yıxılardı. Soruşdum ki: "Kəndli qardaş, at niyə bu kökə düşüb?” 
Kəndli gülüb dedi: "Marşallaşıb". Belə yekə bir kəndin bağ-bağatını kəsib 
tökürlər; soruşursan: bu nə  həngamədir? Deyirlər: "Marşallaşırıq".  Şəhər 
küçələrində dilənçi  əlindən keçmək olmur. Deyirsən:canım, bu nədir? 
Deyirlər: səsini çıxarma, "marşallaşırıq!" Kəndlilər lüt, möhtac görəndə 
deyirlər: "Sən "marşallaşıb" qurtarmısan!” Heç bir zəlzələ, sel, heç bir 
səmum yeli kəndləri "marşallaşma” qədər yaman günə qoymamışdı... 
Ağarza dostunun dediyindən nəticə çıxartdı: 
- Yaxşı, qardaş  nə vacib olub? Olmaz ki, "marşallaşmayaq?"  İndi ki, 
"marşallaşma” bizi bu kökə salır, gəlin "marşallaşmayaq"da! 
Mirzəməmməd qəhqəhə çəkib güldü. 
- Sən, - dedi, doğrudan da lap avam imişsən. Görünür, Kəmərli 
dağlarının arasından kənarı görmürsən. Ay rəhmətlik oğlu, ölünü öz kefinə  
qoysan,  şıllaq atıb kəfəni yırtar.  Sənin nə ixtiyarin var 
"marşallaşmayasan?”   Sən "marşallaşmayasan", bəs bu amerikan 
zabitlərinin qazancı haradan gəlsin? Yeddi iqlim, yeddi dərya basa- 
        
basa buraya əbəs yerə keçməyiblər axı! Yazıqsan, get, bəlkə müşavirdən bir 
kağız ala bildin, bəlkə yerin bahasından bir az verdilər. Yenə  qənimətdir, 
lənət heçə? 

---