Microsoft Word history of east theatre
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 50-60-a yaxın
- “kəsilmiş baş”
- 59 cüt kostyum
- “tsən-təy”
- 11-dən 19-a kimi
_____________Milli Kitabxana_____________ 168 Çin teatrı rəngarəng kostyumlar tearıdır. Burada kostyum və rəng personajın psixoloji səciyyəsidir, onun ovqatının simvolik ifadəsidir. Çin teatrında hər bir rəngin öz rəmzi mənaları var. Qırmızı sevinc, ağ kədər, hüzn, qara ləyaqətli, alicənab həyat tərzini, sarı imperator nəslinə yaxud Budda təriqətinə mənsubluğu, mavi təmizlik və sadəliyi, yaşıl dayə və xidmətçiləri, çəhrayı yüngül ağıl və yüngül əxlaqlı adamı bildirir. Rənglərin kompozisiyası qəhrəmanın psixoloji portretidir. Əgər söz qrimdən düşərsə, bu zaman deməliyik ki, Çin teatrında qrimlər yapon Kabuki teatrında olduğundan da əlvandır. Çində hər qrimə bir kitab həsr olunmuşdur və onlar əsasən məxfi saxlanılır. Ancaq məlumdur ki, Çində 50-60-a yaxın qrim növü var. Üzə qrimin simmetrik və assimmetrik tərzdə vurulması da müəyyən məna kəsb edir. Assimmetrik qaydada sifətə yaxılmış qrim mənfi, simmetrik qrim isə müsbət personajı bildirir. “Şen”, “dan” və “çou” üçün qrimlər nisbətən sadədir. “Çou” qrimindən ötrü gözlər ətrafında ağ kəpənək formasının çəkilməsi mütləqdir. “Dzin” rollarının qrimində rənglər müxtəlifliyindən daha çox istifadə olunur və mürəkkəb kompozisiya yaradılır. “Dzin” personajları üçün qara, ağ qırmızı əsas, qızılı, gümüşü, badımcanı, yaşıl, sarı və göy isə əlavə rənglər hesab olunur. Adətən qrimdə ağ və qara rənglərin kompozisiyası personajı müsbət kontekstdə tanıtdırır; elə ki, ağ fona qara cizgilər, yaxud qırmızı üstündə ağ ləkələr göründü, obrazın səciyyəsi mənfiləşir. Bu şərtilik dekorlara və əlbəsələrə də aiddir. Çin teatrında şərtilik səhnə məkanında yerləşən adi masanı və ya kətili qalaya, dağa çevirməyə qabildir. Yumrulanmış qırmızı yaylıq “kəsilmiş baş” deməkdir. Üzə salınmış qırmızı yaylıqsa ölümü bildirir. Balıqlar çəkilmiş bayraq səhnədə çay axdığını göstərir. _____________Milli Kitabxana_____________ 169 Lazım gələrsə, səhnəyə “məbədgah”, “meşə” sözləri yazılmış lövhələr də çixarılır. Hər hansı bir personajın xarakteristikası da tipik atributlarla əyaniləşdirilir. Əlində qamçı tutmuş personajı hamı atda təsəvvür edir. Yelpik obrazın hiyləgərliyini simvollaşdırır. At quyruğundan hazırlanmış milçəkqovan zahidi və ya əcayib məxluqu nişan verir. Papağında turac lələyi olan personajsa barbardır. Aktyorların səhnə davranışı da bu qayda ilə sahmanlanır. Əllərin baş üstündə silkələdilməsi qorxunu, başın çiyinlər içinə salınıb qolların əsdirilməsi qəzəbi rəmzləşdirir. Çin teatrının eqzotik nişanələri sırasında parik, saqqal, bığ və qaşlar böyük əhəmiyyət daşıyır. Saqqallar bir qayda olaraq Tibet kəllərinin quyruqlarından hazırlanır. Çin teatrında 40 saqqal növü bəllidir və onlar əsasən beş rəngdə olur: qara, ağ, sarı, qırmızı və bənövşəyi. Çin teatrında dekorların primitivli- yinə baxmayaraq kostyumlar həmişə çox zəngin və dəbdəbəli olub. Bütün dünya antikvarları onları son dərəcə yüksək qiymətləndirirlər. Kostyumlar adətən bahalı parçalardan, - atlas və ipəkdən, - tikilir. Parçaların rənglərində qırmızıya, yaşıla, sarıya, ağ və qaraya üstünlük verilir. Çin teatrında hər bir xırda detalın, istər kostyumun, istər qrimin, istərsə də əlbəsənin öz konkret və daimi yeri var. Hər bir teatrda əşyalar beş zənbilə yığılıb toplanır. İlk iki zəmbildə 59 cüt kostyum, başqa sözlə desək, geyim dəsti olur. Üçüncü zənbildə cəmi 141 ədəddən ibarət saqqal, bığ və parik yerləşdirilir. Dördüncü zəmbildə 48 ədəd müxtəlif paltar, baş geyimləri və kəmərlər saxlanılır. Çin teatrında beşinci zənbil isə 317 ədəd çoxçeşidli silahlardan ötrüdür. Tamaşaçı salonu və səhnə Çində “tsən-təy” adlanır. Kulislərə, yəni səhnə ciblərinə “xoy-təy” deyilir. Zal adətən 600-dən 2.000-ə qədər seyrçi tutur. Pekində və Şanxayda isə belə teatrların həcmi 3.000 adama yaxındır. Kişilərlə qadınlar _____________Milli Kitabxana_____________ 170 Çində bir-birlərindən ayrı əyləşirlər. Sol tərəf kişilərindir, sağ – qadınların. Tamaşa müddətində teatrın qonaqları üçün aramsız şəkildə çay, meyvə, şirniyyat, isti-isti buğlanan ağ dəsmallar daşınır. Bu, tamaşanın oynanmasına və qavranılmasına heç bir maneə törətmir. Çünki Avropada və Çində seyrçinin gördüyünə və eşitdiyinə verdiyi reaksiya başqa-başqadır. Hətta Çində tamaşa vaxtı seyrçilər bir-birilə astaca danışmaq hüququna da malikdirlər. Süjeti izləmək çinli seyrçilərdən ötrü bir o qədər də önəmli deyil. Belə ki, çinli seyrçilər avropalılara nisbətən daha hazırlıqlı tamaşaçılardır. Onlar süjeti və hər bir aktyorun oyun imkanlarını gözəl bilirlər və yalnız ayrı-ayrı məqamları seyr eləmək üçün tamaşaya gəlirlər. Çində hər bir təzə aktyoru teatra götürərkən onu özünəməxsus sınaq imtahanından keçirirlər. Ara vermədən üç gün müddətində o, tamaşaçılar qarşısında çıxış etməlidir. Əgər seyrçilər bu aktyoru qəbul etməsələr, truppa onunla iş müqaviləsi bağlamayacaq. Səhnə arxasında aktyorların qrim otaqları, dekor və əlbəsələr yerləşir. Teatrın xidmətçi personalı böyükdür və hər bir adamın vəzifəsi dəqiq, konkret surətdə müəyyənləşdirilib. Səhnə arxasında aktyorlardan və onların gizirindən savayı truppa, qrim, əlbəsə müdirləri, bərbərlər, çayçılar, yaradıcı şəxslərin evlərinə xəbər aparan çaparlar məskunlaşır. Çində aktyorların oyununa böyük tələbkarlıqla yanaşırlar. Hər bir Çin qəzetində teatr yeniliklərinə və teatr tənqidinə ayrılmış səhifələr, köşələr var. Jurnallarda da Çinin teatr həyatı yetərincə işıqlandırılır. Burada tamaşalar gündüz və axşam oynanılır. Gündüz tamaşaları səhər saat 11-dən 19-a kimi, axşam tamaşaları isə 19-dan düz saat 24 qədər davam edir. Bir tamaşa ərzində 7-8, bəzən isə 12 pyes səhnələnir. Hər pyesin davam müddəti 40-45 dəqiqədir. Elə pyeslər də var ki, onlar bütöv 4 saata hesablanıb. Klassik repertuardan olan pyeslər isə, mümkün ki, günlərlə teatrın səhnəsində ifa edilsin. Ümumilikdə isə klassik Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|