Microsoft Word içindekiler doc

Cengiznâme Hakkında Bazı Değerlendirmeler 
13 
sizi aramaya, ,stemeye gelmeye yanaşmadı, razı olamdı ve o kendisi de boyu ile, senin ağabeylerinin önündedir dediler. Bizler 
sizin mübarek yüzünüzü arzulayıp ardınızdan takip ederek geldik. Size dahil olduk. Hem kendimizde Bütün boyumuz, halkımız 
ile senin kulunuz dediler. O zaman Cengiz Han bu sözü işitti ise( işittiğinde) sevinip söyledi: “Ay beylerim, büyüklerim! Şimdi 
bugünden sonra siz benimsiniz. Ben sizinim” dedi. Orada bunlar (19r) Cengiz Han’dan bu sözü işittiler ise çok sevindiler ve 
şimdi seni bizlere Tanrı verdi. Onun şükürlüğü için bu binip gelmiş olduğumuz atlarımızı azat edip bırak dediler. Binip varmış 
oldukları atlarını Cengiz Han’ı bulmaları için azad kıldılar, serbest bıraktılar. Ondan sonra Cengiz han bunlara söyledi: “ Hay 
beni ne ile götürürsün? “ dedi. Onlar ne ile alıp alıp varacaklarını bilemediler. Ama Katlar Bey söyledi Ben bir hüner çıkarayım 
dedi. bunlar söyledi, göster dediler. Hiç kimse bilmez idi. kendi ustalığından bir araba yaptı.  Şimdi arabanın pirirni sorsalar, 
Yalın Bey’in oğlu Katlar Bey’i demek gerekir. Orada yine arabayı hazırlayıp, tamamladıkdan sonra Cengiz Han’ı arabaya 
oturmaya çağırdılar, rica ettiler. Cengiz Han gelip arabaya baktı. Hoş, iyi yapmışsın diye Katlar Bey’i övdü. Ondan sonra Cengiz 
Han arabaya oturdu. Buran Beyler kendileri araba sürdüler, çektiler. O zaman Uyşın (19v) Maykı bey söyledi: “ Ay beyler ben 
sizin hakkınızı veremem. Ayağım kısadır” dedi. O zaman beyler söylediler. Şimdi ne yayapacaksın? O zaman Maykı Bey 
söyledi.Ben handan rica edeyim, izin verirse han ile arabaya oturayım. Hanginiz arabayı çekmezse ben ona dayak ile arkasından 
vurayım, dürteyim dedi. O zaman bunlar söylediler. İyi öyle yap dediler. ondan sonra Maykı bey,Cengiz Han’dan rica etti ve 
söyledi: “Ay hanım! Benim ayağım kısadır. Arabayı çekemem. İzin verirsen ben senin ile arabaya oturayım” dedi. O zaman 
Cengiz Han söyledi. gelip otur dedi. Ondan sonra bu beyler birkaç günden sonra gelip Cengiz han’ı alıp Alango’nun şehrine 
vardılar. Alango’ya haber verip saraya indiler. Ama o zaman Cengiz Han’ın ardından hangisinin (20r) ineceğini bilmediler. O 
zaman Maykı Bey söyledi: “Ay hanım! Sizden sonra araba çeken öküz inermi? onu koşturan sahibi mi iner?” dedi ise (dediğide) 
O zaman Cengiz Han söyledi. Sahibi inmeden öküz iner mi dedi. ise Maykı Bey sanılarak yürüyüp indi. Hanın sağ yanında yerini 
aldı. Diğer beulerde oturdular. Ertesi gün Cengiz Han dört boy ilinin insanına büyük bir bozgun yaptılar. İşte o büyük bozgunda 
Bodançar, Kagınçar, Salçut ve Kongrat Bey’in hepsini kırdılar, öldürdüler. Aman vermediler. Ama o zaman Kongrat Batır’ın bir 
kız kardeşi vardı. Börte Kuçın adında idi. O Börte Kuçın büyük bozgunda ölmesin, helak olmasın diye dört oğlu aldı. Gizleyip 
büyüttü. Birisi Bodonçar’ın oğlu idi. İkincisi Kagınçar’ın oğlu idi. Üçüncüsü Salçut’un oğlu idi. Dördüncüsü Ağabeyleri Kongrat 
(20v)Bey’in oğlu idi. Hç bir halka bildirmedi. O zaman halk oğlu anlaşıp, uğraşıp meydana çıkardılar ve hana varıp 
söylediklerindeCengiz han öfkelenip, insanları gizleyan kimdir dedi. O zaman duran beyler söylediler: “Ay hanım! Kongrat 
Bey’in kız kardeşi Börte Kuçın gizlemiştir” dediler. O zaman han söyledi. Varın onu buraya çabuk gtirin dedi ise ok gibi vardılar. 
Börte Kuçın’a söylediler. Çabuk ol, seni han çağırır dediler. O zaman Börte Kuçın bu sözü işitti ise iyi varayım diye ayağa kalkıp 
sırtına kışlık elbisesini giyinip, örtündü ve bir kırmızı ipek örtüsü vardı. Onu giydi ve bir siyah tilki başlığıvardı. Başına giydi ve 
o gizlediği alıp baktığı, dört oğlu, kendi ile birlikte aldı. O oğullarının birisi onbir yaşında (21r) ve birisi on iki yaşında ve birisi 
on üç yaşında, yine birisi on dört yaşında idi. Bu oğlanlar pek güzel idiler. Börte Kuçın’ın kendide onlardan beş yaş büyük idi. 
Öyle güzel insan o zaman hiç kimse görmemişti. Tanrı kudreti ile meydana gelmiş idi. Kırk kulaç(arşın) saçı vardı. Ardından iki 
bakıcı altın tabağa saçını koyup yürütürdü. O zaman halk oğlu söyledi: “Ay Börte Kuçın! sen bukadar güzel görünüşli bir 
insansın. Ne için böyle iş yaptın? Bu oğlanları gizledin, hırsız oldun” dediler. o zaman Börte Kuçın söyledi: “Ay halk oğlu ben 
size ne iş yaptım? Hırsız olsam hana hırsız oldum diye cevap verirdi. Ondan sonra Börte Kuçın’ı oğlanlar ile Cengiz Han’a alıp 
geldiler. Han da bunun güzelliğini, uzun saçını görüp şaşırdı. Söyledi: (21v) “Ay Börte Kuçın! Ne için bana hırsız oldun, bu 
oğlanları gizledin?” dedi. O zaman Börte Kuçın, rica edip söyledi:”Ay hanım! Ben seni korumak için hırsız oldum, gizledim” 
dedi. Ozaman Cengiz Han söyledi, Ne için beni korudun dedi ise Börte Kuçın söyledi:”Ay hanım! Senin canına güç, sıkıntı 
olurdedim. O zaman han söyledi. Benim canıma niçin güçlüki sıkıntı olur dedi. Börte Kuçın söyledi: “Ay Hanım! onun için ki, 
Nuh peygamber ‘aleyhisselâm zamanında Hüdâ-yı Tebârek ve Tealâ kafirlere kahır kılıp, tufan suyunu gönderdi. Kafiri tufan 
suyuna batırdı, gömdü, yok etti ve o tufanda her canlının erkeği ve dişi nesli kesilmesin diye Nuh Peygamber ‘aleyhisselâmın 
gemisinde sakladı, kurtardı.  (22r) Âzât etti. Sen han olsanda Tanrı Tealanın değil misin? Arslan, geyiği er geç yeyip 
arkasındakini dönüp almaz, âzât eder, gönderir. Ay hanım! Sen insansın. Beni ve bu oğlanları azat edeceksin. O öfkeli kötü 
bozgunda halk oğlu bunların kadrini, kıymetini bilmezler, öldürürler. Tohumu, nesli, soyu kesilmesin diye alıp sakladım dedi. O 
zaman Cengiz Han söyledi: Hay senin şu güzel delilli sözün için ve de senin deniz gibi gönlün için yüz bin ölümden âzâd olsun 
dedi. Gel şimdi ey Börte Kuçın! Gönlümü üzme. Kendini benden ayırma dedi. O zaman Börrte Kuçın söyledi: peki, siz beni 
severseniz ben sizinim dedi. Ondan sonra Cengiz (22v) Han’ın gönlü eridi. İkisi birbirini kabul edip helâl çift oldular, evlendiler. 
Halka büyük şenlik yaptılar. Bu dünyayı geçirdiler. Yine gizli kalmasın ki Cengiz Han’ın Börte Kuçın’dan dört oğlu oldu. Büyük 
oğlu Yüçi han, ikincisi Çaday Han, üçüncüsü Keray Han, dördüncüsü Toli han denilendi. Yine ondan sonra Cengiz Han güzel 
huyu ile adil Sultan olmakta idi. Nesli, askeri ile yürüyüp savaşıp çok hanları, sarayları kendine baktırmıştı, tabî kılmıştı ve de 
onun adı, ünü dünyaya yayılmıştı. Ondan sonra Cengiz Han kandini isteyen, arayan, varan beylerin her birine yer, makam tayin 
edip belirli kılıp, memleket ve halk verdi, bağışaldı.  (23r) Ondan sonra Cengiz Han işte bu beylerin hepsine kendilerine has 
damga, kuş, ağaç, yer verip çok çok halk kılıp ayırdı. Önce ilk olarak Bodonçar’ın oğlu Kıyat’a söyledi. Senin ağacın karakoyun 
olsun, kuşun atmaca olsun, yerin “Aru çan”olsun, damgan açamay olsun. Yani kahkaha çiçeği damga olsun dedi. şekli işte budur. 
Yine ondan sonra Cengiz Han Kongrat Bey’in oğlu Sengle’ye söyledi. Ay Sengle! Senin ağacın elma ağacı olsun. Kuşun şahin 
olsun, yerin “kongrat” olsun, damgan ay damga olsun. Şekli işte budur. Yine ondan sonra Cengiz Han söyledi. Ay kuşın Maykı 
bey! Senin ağacın kara ağaç olsun, kuşun kara kuş olsun, yerin “Salavat” olsun damgan süpürge olsun. Şekli işte budur. (23v) 
Yine ondan sonra Cengiz Han Ordaç Bey’e söyledi. Ay bin ok torbası Ordaç, yani bin tütünlük ondan kaldı. Ordaç Bey pek de 
zengin kişi idi. Savaşta çıkar olsa (çıktığında) bin ok torbası kişi ile çıkardı. Cengiz Han Ordaç’a söyledi. Ay Ordaç! Senin ağacın 
kayın olsun, kuşun şahin olsun, yerin “Alaç” olsun, damgankuş kaburgası olsun dedi. Şekli işte budur. Yine ondan sonra Cengiz 
Han söyledi. Ay TamyanBey! Senin ağacın kavak olsun, kuşun atmaca olsun, yerin”Tutya” olsun, damgan çengel olsun. Şekli 
işte budur. Yine ondan sonra Cengiz han söyledi. Ay Kıpçak Bey!,Senin ağacın karaağaç olsun, kuşun karakuş (kartal) olsun, 
yerin “Tok Sabâ” olsun, damgan tarak olsun dedi. Şekli işte budur. Ondan sonra yine Cengiz Han söyledi. Ay Çormatı Bey! 
Senin ağacın dişbudak (ot ağaçı) olsun kuşun (24r) kartal olsun, yerin “Ak Taylak” olsun, damgan güçlü çatal olsun dedi. Şekli 

---