Microsoft Word ihyo zakot ziyouz com doc
Yüklə 175,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
Ihyou ulumid-din. Zakot sirlari kitobi. Imom G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси 11 ozor esa uni kambag‘allikda ayblashdir. Yana aytilishicha, minnat - bergani sababli olganga mutakabbirlik qilish, ozor - unga tilangani uchun ayblash va o‘dag‘aylashdir. Rasululloh (s.a.v.) aytganlar: «Alloh minnatchining sadaqasini qabul qilmaydi» (bu hadisning asli yo‘qdir.) Nazarimda, albatta minnat asl (tana) va shoxlardan iborat. U qalb holati va sifatlaridandir. So‘ng undan zohiriy holatlar til va a’zolarga ajraladi. Uning asli - o‘zini faqirga yaxshilik qiluvchi va in’om etuvchi sifatida ko‘radi. U esa kambag‘alni Alloh azza va jalla poklovchi va do‘zaxdan najot qilib qo‘ygan haqni qabul etish bilan o‘ziga yaxshilik qilyapti, deb o‘ylashi kerak. Agar u atoni qabul qilmaganida edi, ato sohibi u bilan garovga olingandek bo‘lib qolardi. Shuning uchun faqirdan (minnatni bo‘yniga) osib olishi kerak edi. Zero, u kaftini Allohning haqqini olishda Undan noib qilgandir. Rasululloh (s.a.v.) aytganlar: Albatta sadaqa tilanchining qo‘liga tushishdan oldin Alloh taoloning qo‘liga tegadi» (Doriqutniy va Bayhaqiylar zaif sanad bilan rivoyat qilishgan). O’ylab ko‘r, bu atosida u Alloh azza va jallaning haqqini topshiruvchidir. Faqir esa rizqini Alloh taolonikiga aylangandan so‘ng Undan oluvchidir. Agar uning zimmasida bir insonning qarzi bo‘lsa, qarz egasi uni o‘zi tirikchiligiga kafil bo‘lgan quli yoki xizmatkoriga berishga buyursa, qarzni to‘laguvchi ahmoqona va johillarcha ish tutib, oluvchini o‘z minnati ostida deb o‘ylaydi. Chunki minnat faqirning rizqiga kafil bo‘lgan muhsinnikidir. Ammo faqir yaxshi ko‘rgan narsani olib berishi lozim bo‘lgan, qarzni to‘lashga mas’ul kishi esa o‘zi haqida qayg‘urayotgan, birovga minnat qilishga haqqi bo‘lmagan kishidir. Zakotning vojib bo‘lishini tushunishda zikr qilingani uch ma’noni yoki bittasini bo‘lsa ham, anglagan inson o‘zining faqat o‘zigagina yaxshilik qilayotganini ko‘radi. Bunda u molini yo Alloh taologa muhabbatini izhor qilish uchun yoki nafsini baxillik razolatidin tozalash uchun va yoxud yanada ziyoda bo‘lishini istab, mol ne’matiga shukr qilishi uchun sarflayotgan bo‘ladi. Nima bo‘lganda ham, u bilan faqir o‘rtasida o‘zini unga yaxshilik qiluvchi sifatida ko‘rishga arziydigan muomala yo‘qdir. O’zini unga yaxshilik qiluvchi etib ko‘rsatadigan jaholat qay darajada hosil bo‘lsa, minnat ma’nosida zikr qilingan narsalar shu tariqa uning zohiriga tarqaladi. Bu ma’nolarga quyidagilar kiradi: u haqda so‘zlash, oshkor qilish, undan shukr va duo bilan, xizmat va hurmat bilan, ta’zim va haqqini rioya qilish, majlislarda oldinga o‘tkazish va ishlarda ergashish bilan taqdirlashni talab etishdir. Bularning barchasi minnat samaralaridir. Botindagi minnat ma’nosini esa zikr qildik. Ammo ozorga kelsak, uning ko‘rinishi malomatlash, ayblash, qo‘pollik, xo‘mrayish, oshkor etish va turli xo‘rlashlar bilan obro‘ni ketkazishdir. Bu uning botiniysi bo‘lib, manbai - ikki ishdir. Birinchisi: moldan qo‘l ko‘tarishning karohiyati va buning nafsga og‘irligi. Chunki bu hech bir ilojsiz xulqni tor qiladi. Ikkinchisi: o‘zini faqirdan yaxshi hisoblashi va faqirni hojati sababli o‘zidan tuban sanashi. Bu ikkisining ham kelib chiqishi jaholatdandir. Mol berishni yomon ko‘rishiga kelsak, bu halokatdir. Chunki kim bir dirhamki ming dirhamga to‘g‘ri keladigan narsa muqobiliga sarflashni yomon ko‘rsa, borib turgan ahmoqdir. Ma’lumki, u molni Alloh azza va jalla roziligi hamda oxirat dunyosi savobini istab sarflaydi. Bu o‘zi sarflayotgan narsadan ko‘ra sharaflidir. Yoki nafsini baxillikdan poklash uchun yoxud yanada ziyoda bo‘lish talabida sarflaydi. Qanchalik farz bo‘lmasin, yomon ko‘rishga hech bir sabab yo‘qdir. Ikkinchisi bo‘lsa, bu ham jaholatdan. Chunki u agar faqirlikning boylikka nisbatan fazilatini bilsa va boylik xatarini anglasa, hech qachon faqirni kamsitmagan bo‘lardi. Balki uni tabarruk sanab, darajasini orzu qilardi. Boylarning solihlari jannatga faqirlardan besh yuz yil keyin kirishadi. Shuning uchun Rasululloh (s.a.v.) aytganlar: «Ka’ba Rabbiga qasamki, ular ziyon qiluvchilardir». Abu Zarr (r.a.) so‘radilar: «Ular kimlar?» Payg‘ambar (s.a.v.): «Ular mollari ko‘p kishilardir», dedilar. So‘ng faqirni qanday kamsitadiki, Alloh taolo uni Ihyou ulumid-din. Zakot sirlari kitobi. Imom G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси 12 tijorat joyi qilib qo‘ygan bo‘lsa. Zero, molni uning mehnati bilan topadi, undan ko‘paytiradi va hojat qadar uning muhofazasiga harakat qiladi. Faqirga ehtiyoji miqdorida berish va berilsa, zarar qiladigan ortiqcha molni to‘xtatishni shariat lozim qildi. Demak, boy kishi faqirning rizqiga harakat qilgani uchun undan zulmni ko‘tarish, qiyinchiliklarni yelkaga olish va faqirning hojatidan ortganini muhofaza qilish bilan ajralib turgani uchun u xizmatchidir. Bu holat u to vafot etib, boyliklarini dushmanlari talon- taroj qilgunicha davom etadi. Demak, qachon karohiyat yo‘qolib, vojibni ado etish va faqirning olishi Alloh taoloning tavfiqi bilan surur va quvonchga aylansa, ozor, tahqirlash, xo‘mrayish yo‘qolib, surur, maqtov va quchoq ochishga aylanadi. Bu zikr qilganlarimiz minnat va ozorning manbai edi. Agar aytsangki: «Uzini yaxshilik qiluvchi darajasida ko‘rish mavhum ishdir, qalbini imtihon qilib, o‘zini yaxshilik qiluvchi deya ko‘rmasligini bildiradigan alomat bormi?» Bilginki, albatta buning nozik va aniq alomati bordir. Bu shunday chamalashdir: masalan, faqir unga bir jinoyat qildi yoki uning dushmaniga yaqinlashdi. Shunda uning noroziligi va xafagarchiligi unga sadaqa berishdan oldingi noroziligidan ziyodami? Agar ziyoda bo‘lsa, sadaqasi minnat nopokligidan xoli emas ekan. Chunki u sadaqasi sababidan bundan oldin kutmagan narsasini kutibdi. Yana aytsangki: «Bu ham mavhum ish. Biror kishining qalbi bundan xoli emas. Endi buning davosi nima?» Bilginki, albatta buning botiniy davosi va zohiriy davosi bor. Botiniysiga kelsak, u yuqorida zikr qilganimiz vojiblarni tushunishdagi haqiqatlarni tanlashdir. Albatta faqir uning belganini qabul qilish bilan poklash to‘g‘risida unga yaxshilik qiluvchi maqomidadir. Zohiriysi bo‘lsa, minnat etuvchi qilib yurgan amallardir. Chunki axloqdan sodir bo‘layotgan fe’llar qalbni kitobning ikkinchi yarmida sirlari keladigan holatdek axloq bilan bezaydi. Shuning uchun ham ba’zilar sadaqani faqirning oldiga qo‘yib, uning qabul qilishini so‘rab, hatto tilanchi suratiga kirguncha turardi. Shu bilan birga u qaytarib bersa, o‘zida yoqimsizlikni his qilardi. Ayrimlari esa faqir uning qo‘lidan olishi va yuqorida faqirning qo‘li bo‘lishi uchun kaftini ochib turardi. Oisha va Ummu Salamalar (r.a.) agar biror narsani kambag‘al kishiga berib yuborsalar, elchiga tayinlashardi: «U qilgan duoni yodlab oling». U qilgan duoni qaytarishardi-da, «Bu duoimiz unikiga barobardir. Shu bilan sadaqamiz biz uchun xolis bo‘ladi», derdilar. Ular kambag‘aldan hech narsa kutishmasdi, chunki bu mukofotga o‘xshardi, shuning uchun duoga mislidek duoni muqobil qilishardi. Umar ibn Xattob (r.a.) va o‘g‘illari Abdulloh ham shunday qilishardi. Qalb egalari qalblarini mana shunday davolatishardi. Zohiriy tomondan davo faqat zalillik, tavozu’ va minnatni qabul qilishga dalolat etadigan amallarda bo‘ladi. Botiniy tomondan esa zikr qilganimiz ma’rifatlarda bo‘ladi. U amal tomonidan bo‘lsa, bu ilm jihatidan bo‘ladi. Qalbni faqat ilm va amal ma’juni bilangina muolaja qilinadi. Zakotlardagi mana shu shart namozdagi xushu’ o‘rnida yuradi. Bu narsa Payg‘ambar (s.a.v.) quyidagi so‘zlarida sobit bo‘lgan: «Kishi uchun namozidan faqat fikri anglaganigina qoladi». Bu: «Alloh minnatchining sadaqasini qabul qilmaydi», degan so‘zlari kabidir. Yana Alloh azza va jallaning: «Bergan sadaqalaringizni minnat va ozor bilan yo‘qqa chiqarmang», degan so‘ziga o‘xshaydi. Ammo faqihning bu shartsiz ham zakotning o‘rniga tushganligi va zimmasidan soqit bo‘lganligi haqidagi fatvosi boshqa mavzudir. Uning ma’nosiga «Namoz kitobi»da ishorat qilganmiz. Oltinchi vazifa - bergan narsasini arzimas bilmog‘i. Agar ko‘p sanasa, ujbga ketadi. Ujb esa amallarni bekor qiluvchi holatdir. Alloh taolo aytadi: «Hunayn kunini (eslanglar)! O’shanda sizlarning ko‘p ekanligingiz mag‘rur qilib qo‘ygandi. Ammo u sizlarni hech narsadan behojat qila olmadi» (Tavba surasi, 25-oyat). Aytilishicha, toat qanchalik kichik sanalsa, Alloh azza va jalla huzurida shunchalik ulkan hisoblanadi. Ma’siyat qanchalik katta hisoblansa, Alloh azza va jalla nazdida shu Yüklə 175,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|