Microsoft Word ihyo zakot ziyouz com doc
Yüklə 175,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Men jin va insni faqat O’zimga ibodat qilishlari uchungina yaratdim»
Ihyou ulumid-din. Zakot sirlari kitobi. Imom G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси 17 Bu bilan kasb qilishga intilishni iroda etganlar Umar (r.a.): «Shubhada kasb qilish ham tilanchilikdan yaxshiroqdir», dedilar. Agar otasining yoki nafaqasi vojib kishshshng nafaqasi bilan cheklanib qolsa, bu kasb qilishdan yengilroq hol bulgani uchun faqir emasdir.
dirhami bo‘la turib ham miskin bulishi mumkin. Boltayu arqonga ega bulib ham boy bo‘lishi mumkin. Yashab turgan hovlisi va holiga yarasha kiyimi kishidan miskinlik nomini tortib ololmaydi. Shuningdek, muhtoj bo‘lingan uy jihozlari ham shu hukmda. Bunda o‘ziga loyiq bo‘lishi ahamiyatga ega. Xuddi shunday ilmiy kitoblar ham uni miskinliqdan chiqara olmaydi. Faqat kitoblarga ega odamga fitr sadaqa berish lozim bo‘lmaydi. Kitobning hukmi kiyim va jihozning hukmidek. Chunki u bunga muhtojdir. Lekin kitobga bo‘lgan qat’iy ehtiyojni aniqlashda ehtiyot bo‘lish lozim. Kitobga uchta maqsad bilan muhtoj bo‘linadi: ta’lim berish; istifoda etish; mutolaa bilan zavqlanish. Zavqlanish ehtiyojiga e’tibor yo‘qdir. Bunga she’riy kitoblar, voqealar tarixi va shunga o‘xshash oxiratda naf bermaydigan va dunyoda faqat zavqlanish, odatlanish o‘rnida yuradigan kitoblarni yig‘ish misol bo‘ladi. Bular kafforat va fitr zakoti uchun sotiladi. Miskinlik nomidan mahrum qiladi. Ta’lim berish ehtiyoji kasb uchun bo‘lsa, tikuvchi va boshqa hunarmandlarning anjomlari singari fitr sadaqani berish uchun sotilmaydi. Bunga haq evaziga odob beruvchi, muallim va mudarris misol bo‘ladi. Chunki bu kishilarning kitoblari asbob-anjomlaridir. Agar u farzi kifoyani barpo qilish uchun dars bersa, kitoblari sotilmaydi, undan miskin nomi olinmaydi. Chunki bu juda muhim ehtiyojdir. Ammo kitobdan istifoda etish va o‘rganish ehtiyoji bo‘lsa, bu o‘zini muolaja etish uchun tib kitoblari, ibrat olish uchun va’z kitoblarini yiqqanga o‘xshash. Agar shaharda tabib va voiz bo‘lsa, bu kitoblar hojatsizdir. Agar bo‘lishmasa, ehtiyoj bordir. Keyingi masala: kitob mutolaasiga bir muddat o‘tgandan so‘ng muhtoj bo‘linadi. Bunda ana shu muddatni aniqlab olish lozim bo‘ladi. Aytishga eng ma’quli bir yil ichida muhtoj bo‘linmagani - hojatsizidir. Agar bunda kunlik ozuqasidan biror narsa ortsa, fitr sadaqa lozim bo‘ladi. Ozuqa kunlik hisoblansa, uy jihozi va badan kiyimi yillik bilan belgilanishi lozim. Yozgi kiyim qishda sotilmaydi. Kitoblar esa kiyim sababidan pullanmaydi. Jihoz ham shunga o‘xshash. Kishida bir kitobdan ikki nusxa bo‘lishi va biriga hojat bo‘lmasligi mumkin. Agar u: «Kitoblardan biri sahih, boshqasi esa chiroyli. Men ikkoviga ham muhtojman», desa, aytamizki: «Sahihi bilan kifoyalan, chiroylisini sot. Zavqlanish va dabdabani qo‘y!» Agar bir ilm to‘g‘risida ikki nusxa topilib, biri keng, ikkinchisi qisqa bo‘lsa, agar maqsadi undan istifoda etish bo‘lsa, keng berilgani bilan kifoyalansin. Agar qasdi dars berish bo‘lsa, ikkoviga ham ehtiyoji bo‘ladi. Zero, bularning har birida boshqasida yo‘q foyda mavjud. Bu ko‘rinishlarning misollari sanoqsizdir. Fiqh fanida bunga to‘xtalinmaydi. Bizning to‘xtalishimiz esa baloi om bo‘lgani va bu qarashning boshqasidan yaxshi ekaniga tanbeh etish uchundir. Bu ko‘rinishlarni chuqur tadqiq etish imkonsizdir. Zero, uy jihozi xususidagi bunday qarashda uning miqdori, adadi va naviga, badan kiyimi va hovli xususida esa uning kengligiga va torligiga o‘tiladi. Bu ishlarda esa chegaralangan hudud yo‘qdir. Lekin faqih bunda o‘z ra’yi bilan ijtihod qiladi. Hududlarni aniqlashni ra’yiga nisbatan yaqinlashtiradi. Bundan shubhalanish xatarini parchalabtashlaydi. Taqvodor bunda ehtiyotni ushlaydi va shubhalanganini qo‘yib, qanoat hosil qilganini oladi. Bir-biriga ravshan muqobil taraflar o‘rtasida shakllangan o‘rta darajalar ko‘pdir. Bundan faqat ehtiyot bilangina najot topiladi. Uchinchi sinf: omillar. Bular xalifa va qozidan boshqa zakotlarni yig‘ishga bel bog‘lagan kishilardir. Bularga oqsoqol, kotib, hisobchi, qo‘riqchi va tashuvchilar kiradi. Birortasining haqqi misliy haqdan (bu - o‘sha paytda shunday kasb bilan shug‘ullangan kishiga beriladigan haq) ziyoda etilmaydi. Agar puldan misliy haqqa bir miqdor ortib
Ihyou ulumid-din. Zakot sirlari kitobi. Imom G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси 18 qolsa, boshqa sinflarga qayta taqsimlanadi. Agar kam bo‘lsa, muassasa masolih (ommaning manfaati uchun to‘plab qo‘yilgan mol) molidan qo‘shib beriladi. To‘rtinchi sinf: Islomga qalbi moyil kishilar. Bular qavmida ergashiladigan va Islomni qabul qilgan ashroflardir. Ularga zakot berish Islomga mustahkam bo‘lishlari va o‘zlariga o‘xshashlarni, qavmlarini targ‘ib qilishlari uchundir.
bilan kelishgan qul). Zakot oluvchi va uning haqli bo‘lish shartlari Xojaga mukotabning hissasi to‘lanadi. Mukotabning o‘ziga bersa ham, joiz. Lekin xo‘jayin o‘z zakotini o‘z mukotabiga bermaydi. Chunki u o‘ziga qul hisoblanadi (chunki bunda foyda o‘ziga qaytadi).
u ham faqirdir. Agar gunoh ishda qarz olgan bo‘lsa, bu ishidan tavba qilmagunicha zakot berilmaydi. Agar qarzdor boy bo‘lsa, qarzi zakotdan uzilmaydi. Illo, u qarzni omma manfaati yoki fitnani o‘chirish uchun olgan bo‘lsa, bundan mustasno. Yettinchi sinf: yollanma askarlar o‘rdusida ko‘zda tutilmagan g‘oziylar. Garchi boy bo‘lsalar ham, g‘azot qilishlariga madad bo‘lishi uchun ularga ham zakotdan beriladi. Sakkizinchi sinf: musofir. Shahridan gunoh bo‘lmagan safar qilish uchun chiqqan yoki o‘sha shaharda g‘arib bo‘lgan kishi. Agar u faqir bo‘lsa, zakot beriladi. Agar moli boshqa shaharda bo‘lsa, unga yetib olguday miqdor beriladi. Agar: «Bu sifatlar qanday bilinadi?» deb aytsang, shunday javob beramiz: «Faqir va miskinda oluvchining qabul qilishi bilan. Bunda dalil so‘ralmaydi va qasam ichdirilmaydi. Balki yolg‘onchiligi bilinmagan bo‘lsa, so‘ziga tayanish joizdir. Ammo g‘azot va safar bo‘lsa, bu kelajak ishi bo‘lgani uchun «Men g‘oziyman», degan so‘zi bilan berilaveradi. Agar so‘zining ustidan chiqmasa, qaytariladi. Qolgan boshqa sinflar bo‘lsa, dalil-xujjat keltirishlari lozim. Bular, demak, zakot olishga haqdorlik shartlaridir». Ularning har biriga qancha miqdorda berilishi esa quyiroqda keladi. Oluvchi vazifalarining bayoni
Zakot oluvchining vazifalari beshtadir. Birinchisi - kifoya etgulik zakotni unga berishni vojib etgan Zot - Alloh azza va jalla ekanini bilmoqdir. Darhaqiqat, xalq Alloh azza va jallaga bitta maqsad bilan, u ham bo‘lsa, Alloh subhanahu va oxirat kuni qasdida ibodat qiladi. Alloh taoloning quyidagi oyati ham shu ma’nodadir:
zoriyot surasi, 56-oyat). Lekin hikmati ilohiya bandaga shahvat va ehtiyojlar hukmronlik qilishini taqozo etganida, ular bandaning maqsad-tashvishini bo‘lak-bo‘lak qilib yubordi. Uning karami esa ehtiyojlarga kifoya etadigan ne’matlarni yog‘dirishni taqozo qildi. Mol- mulkni ko‘paytirdi, ularni bandalarning qo‘liga to‘kib tashladi. Buni U bandalarning ehtiyojlarini ketkazishga sabab va toatga bo‘shashlari uchun vasila maqsadida qildi. Ulardan ayrimlarining molini ko‘paytirib, fitna va imtihon qildi. Va bas, uni xatarga tortdi. Ba’zilarini esa yaxshi ko‘rib, rahmdil kishi kasalini himoya etganidek, uni dunyodan himoya qildi. Undan oshiqchasini ushlab qoldi. Ehtiyojga yarashasini boylar qo‘li bilan unga tomon haydadi. Kasb mashg‘ulligi, yig‘ish va saqlashdagi mashaqqat boylarga, foydasi esa kambag‘allarga bo‘lsin uchun shunday qildi. Shunda ular Alloh ibodati va o‘limdan keyingi hayotga tayyorlanishga o‘zlarini bag‘ishlaydilar. Ularni ortiq dunyo burmaydi, yo‘qchilikdan qo‘rqish mashg‘ul qilib qo‘ymaydi. Bu borib turgan ne’mat. Demak, faqirning haqqi faqirlik ne’matining qadrini bilishdir. Yüklə 175,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|