Microsoft Word ihyo zakot ziyouz com doc
Yüklə 175,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «U naqadar yaxshi bandadir. Darhaqiqat, u (Alloh rozi bo‘ladigan yo‘lga) butunlay qaytguvchidir»
- «Kim Allohdan qo‘rqsa, U Zot uning uchun (barcha g‘am-kulfatlardan) chiqar yo‘lini (paydo) qilur va uni o‘zi o‘ylamagan tomondan rizqlantirur»
Ihyou ulumid-din. Zakot sirlari kitobi. Imom G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси 19 Aniq bo‘lyaptiki, Allohning undan dunyoni uzoq qilishdagi fazli unga berishdagi fazlidan ko‘proq ekan. Buning tahqiqi va bayoni, inshaalloh, «Faqirlik kitobi»da keladi. U Alloh subhanahudan rizq va toatga madad o‘laroq olinadigan narsani keragicha olsin. Uning niyati bu narsa bilan Allohning toatiga quvvat olish bo‘lsin. Agar bunga qodir bo‘lmasa, uni Alloh azza va jalla muboh etgan narsaga ishlatsin. Agar u bilan Allohning ma’siyatiga yordam oladigan bo‘lsa, unda Alloh azza va jallaning ne’matlariga kufr keltirgan, Alloh subhanahudan uzoqlashish va g‘azabiga yo‘liqishga mustahiq bo‘ladi Ikkinchisi - beruvchiga tashakkur aytmog‘i, uni duo qilmog‘i va maqtamog‘i. Oluvchining tashakkur va duosi beruvchini vositalikdan chiqarmagan, lekin Alloh subhanahuning ne’mati oluvchiga yetib kelish yo‘li sifatida bo‘lishligi lozim. Chunki yo‘lning ham yo‘l va vosita bo‘lgani uchun tashakkur va duo eshitishga haqqi bor. Bu - ne’matni Alloh subhanahudan ko‘rishga zid kelmaydi. Darhaqiqat, Rasululloh (s.a.v.): «Kim odamlarga shukr etmasa, Allohga ham shukr etmaydi», deganlar (Termiziy, Abu Dovud va Ibn Hibbonlar rivoyati, hasan, sahih). Alloh azza va jalla ham o‘zi Xoliq va qudratni Yaratuvchi bo‘la turib, bir necha o‘rinlarda bandalarni maqtaydi. Alloh taolo: «U naqadar yaxshi bandadir. Darhaqiqat, u (Alloh rozi bo‘ladigan yo‘lga) butunlay qaytguvchidir» (Sod surasi, 30-oyat), deydi. Oluvchi duosida bunday desin: «Alloh qalbingni abrorlar qalbi qatorida poklasin! Amalingni axyorlar amali qatorida tozalasin! Ruhingga shahidlar ruhi qatorida rahmat ato qilsin!» Payg‘ambar (s.a.v.): «Kim sizlarga yaxshilik qilsa, uni mukofotlanglar. Agar bunga qodir bo‘lmasangiz, uni to endi albatta mukofotladim, deb bilguningizcha duo qiling» (Abu Dovud va Nasaiy sahih isnod bilan rivoyat qilishgan). Berilgan narsada ayb bo‘lsa, uni yashirish, tahqirlamaslik, yomonlamaslik, bermasa, ayblamaslik va o‘zi ham odamlar oldida beruvchining qilgan ishiga ehtirom ko‘rsatmog‘i tashakkurning kamolidandir. Bas, beruvchining vazifasi ishini kichik sanash, oluvchining vazifasi esa minnatni ko‘tarish va buyuk sanashdir. Va har bir banda o‘zining haqqini qoim qilishi kerak. Bunda hech bir ziddiyat yo‘qdir. Zero, kichik va buyuk sanash asoslari bir-biriga teskaridir. Beruvchiga foydalisi kichik sanash sabablarini mulohaza etmoqdir. Buning teskarisi unga zarar beradi. Oluvchida esa buning aksidir. Bularning barchasi ne’matni Alloh azza va jalladan ko‘rishga zid kelmaydi. Chunki kim vositani vosita o‘laroq ko‘rmasa, haqiqatda johillik qilibdi. Inkor etilgani esa vositani asl deb ko‘rmoqdir.
Agar u haloldan bo‘lmasa taqvo qilinadi. Alloh taolo aytadi: «Kim Allohdan qo‘rqsa, U Zot uning uchun (barcha g‘am-kulfatlardan) chiqar yo‘lini (paydo) qilur va uni o‘zi o‘ylamagan tomondan rizqlantirur» (Taloq surasi, 2-3-oyatlar). Xaromdan taqvo qilganga haloldan futuhlar yo‘q bo‘lmaydi. Turk askarlari, sulton a’yonlari va topishining ko‘pi xaromdan bo‘lgan kishilardan olmasin. Magar holi tang bo‘lsa, beriladigan narsaning muayyan egasi bo‘lmasa, unda ehtiejga yarasha olsa bo‘ladi. Chunki bunga o‘xshash masalalarda shariat fatvosi molni sadaqa etishdir. Hali bu «Halol va xarom» kitobida keladi. Bu haloldan ojiz bo‘lgan paytdadir. Chunki u xarom bo‘lgani holda egasidan zakot o‘laroq voqe’ bo‘lmaydi. To‘rtinchisi - olayotgan narsasi miqdori to‘g‘risida gumon va ishtiboh o‘rinlaridan saqlanmoqdir. Faqat muboh bo‘lgan miqdorda va faqat zakot olishga haqli bo‘lgan sifatga ega bo‘lgan taqdirdagina olish kerak. Agar mukotablik va qarzdorlik uchun olayotgan bo‘lsa, qarz miqdoridan oshiqcha olmasin. Agar omillik uchun oladigan bo‘lsa, misliy haqdan oshirmasin. Agar oshiqcha berilsa, bundan bosh tortib, rad etsin. Zero, mol endi zakot beruvchiniki emaski, in’om etib yuborsin. Agar musofir bo‘lsa, maqsad qilgan joyiga yetib olguncha yetarli safar xaltasi va ulov kirasidan ziyodasini olmasin.
Ihyou ulumid-din. Zakot sirlari kitobi. Imom G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси 20 Agar g‘oziy bo‘lsa, g‘azotiga kerak bo‘ladigan narsalar, xususan, qurol, ulov va nafaqadan boshqa narsa olmasin. Bularning miqdori ijtihod bilan bo‘ladi, chegarasi yo‘qdir. Shuningdek, safar xaltasida ham had yo‘qdir. Taqvodorlik - shubhaga qo‘ygan narsani shubhaga qo‘ymagan narsaga tashlash. Agar miskinlik sababidan olayotgan bo‘lsa uy jihozlari, kiyimlari va kitoblariga qarasin. Bular ichida o‘zi yoki nafisligi sababli ehtiyojmandlikdan chiqaradigan narsa bormi? Shunda kifoya qiladigan narsasini, qiymatda oshiqchasini almashtirish imkoni bo‘lardi. Bularning barchasi ijtihodiga havola. Bunda uning mustahiqligini ko‘rsatadigan zohiriy taraf bo‘lsa, unga muqobil haqdormasligini ko‘rsatadigan boshqa taraf ham bordir. Ikkovining o‘rtasi esa ishtibohlidir. Kim chegaraning atrofini aylansa, uni kesib o‘tishga yaqin bo‘lib qoladi. Bunda e’timod oluvchining zohiriy so‘zigadir. Muhtojning ehtiyojlarini belgilashda torlik va kenglik qilish darajalarining hisobsiz bir qancha maqomlari bordir. Taqvodorning mayli yo‘lni tor olishga bo‘lsa, yengil oluvchining mayli esa yo‘lni keng olishda bo‘lib, hatto keng olishning turli xillariga o‘zida ehtiyoj sezadi. Bu shariatda qoralanadi. Agar hojati talab etmasa ko‘p mol olmasin. Balki olgan vaqtida bir yilga kifoya qiladigan miqdor bilan cheklansin. Bu ruxsatning eng oxiridir. Shu sababli yil takrorlansa kirim sabablari ham takrorlanadi. Yana: «Rasululloh (s.a.v.) ham oila a’zolariga bir yillik ozuqani g‘amlardilar» (Imom Buxoriy, Muslim va Tabaroniylar rivoyati). Faqir va miskinning haddiga eng yaqin holat shudir. Agar bir oylik yoki kunlik hojati bilan kifoyalansa, taqvoga yaqini shudir. Zakot va sadaqaga olingan narsaning miqdori haqida ulamolarning qarashlari turlichadir. Ayrimlari uning kami haqida faqat bir kecha-kunduzlik ozuqa miqdori bilan cheklanish vojib deb mubolag‘a etishgan. Ular Sahl ibn Hanzalaning: «Payg‘ambar (s.a.v.) boy bo‘lgani holda tilanishdan qaytarganlar. Boy kishi haqida so‘rashganida: «Nonushta va kechqurunligidir», deya javob qilganlar», degan rivoyatini mahkam ushlaganlar (Abu Dovud va Ibn Hibbon rivoyatlari). Ba’zilari esa boylik chegarasigacha olsa bo‘ladi, deyishgan. Boylik chegarasi esa zakot nisobidir. Zero, Alloh taolo zakotni faqat boylarga vojib etgan. Ular oluvchi o‘ziga va oila a’zolarining har biriga zakot nisobini olishi mumkin, deyishadi. Yana boshqa olimlar boylik chegarasini ellik dirham yoki shuncha qiymatdagi tilla miqdorida belgilashgan. Ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilingan hadisda Rasululloh (s.a.v.) aytadilar: «Ehtiyoji bo‘la turib tilangan kishi qiyomatda yuzi tilinib keladi». Shunda: «Ehtiyoji nima?» deb so‘rashganida: «Ellik dirham yoki unga to‘g‘rikeladigan oltin», deya javob qildilar (sunan egalari rivoyat
rivoyat kuchli emas. Bir qavm ellik o‘rniga qirq degan. Ato ibn Yasor Rasulullohdan (s.a.v.) munqati’ yo‘l bilan rivoyat etadi: «Kimda bir uqiyya tilla bo‘lgani holda tilansa tilanishda shilqimlik qilibdi» (Abu Dovud va Nasaiylar muttasil yo‘l bilan xam rivoyat etishgan). Boshqa olimlar esa yo‘lni keng olishda mubolag‘a etib deyishgan: «Oluvchi hovlijoy xarid qilishga yetadigan miqdorda olishi mumkin». Bu bilan u umr bo‘yi muhtojlik ko‘rmay yashaydi. Yoki tijorat qilishga mol hozirlash mumkin bo‘lgan miqdor olishi mumkinki, bu bilan ham umri mobaynida ehtiyojmand bo‘lmaydi. Chunki mana shu holgina boylikdir. Darhaqiqat, Umar (r.a.): «Agar bersangiz, boy qilib qo‘ying», deganlar. Hattoki, bir qavm kishi kambag‘al bo‘lib qolsa o‘n minglarcha dirham bo‘lsa ham, oldingi holatiga qaytgudek miqdorda olishi mumkin deyishgacha borishgan. Ammo mo‘‘tadillik chegarasidan o‘tmaslik kerak bo‘lgan. Bir kuni Abu Talhani bog‘lari namozdan mashg‘ul etganda, uni sadaqa qildim dedilar. Shunda Rasululloh (s.a.v.): «Uni yaqinlaringga qilgin. Bu sen uchun yaxshidir», dedilar (Imom Buxoriy, Muslim va Nasaiylar rivoyati.) Uni Hasson va Abu Qatodaga berdilar. Atrofi o‘ralgan xurmozor ikki Yüklə 175,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|