Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc
Yüklə 3,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “1. Etüd (“Zarafat”).
- . Andan- tino;
440
dir ki, klassika duet quruluşlarında, hind başlanğıcı isə solo vari- asiyalarında üstünlük təşkil edir. Təəssüf ki, baletin musiqisinin əsil simfonikliyi və polifonik- liyi xoreoqrafiyada kifayət qədər parlaqlıqla açıqlanmamışdır. Niyazi musiqisi heç də həmişə özünəmüvafiq xoreoqrafik ekvi- valentə malik olmamışdır. Buna əmin olmaq üçün “Çitra” baleti- nin Samara şəhərinin opera və balet teatrının səhnəsində tamaşa- sının quruluşçu-baletmeysterinin işini xatırlamaq kifayətdir. Bu baxımdan “Çitra” baletinin SSRİ Xalq rəssamı M.Abdul- layev tərəfindən verilmiş tərtibatı əhəmiyyətli dərəcədə fərqlə- nir. Yüngül konstruksiyalarda və rəngarəng, gözəl təcəssümdə hərəkətli, sürətlə dəyişən dekorasiyalar, habelə geyimlərin incə, gözəl rəngləri – bütün bunlar baletin ruhuna son dərəcə uyğun gəlirdi. 1974-cü ildə Niyaziyə “Çitra” baletinin musiqisinə görə Cə- vahirləl Nehru adına beynəlxalq mükafat verildi. Hindistanın musiqi ictimaiyyəti arasında “Çitra” baleti “hind və sovet xalq- larının dostluğunun poetik rəmzi” adlandırılırdı. “Çitra” baleti bənzərsiz Niyazi istedadının daha bir təzahürüdür.
441
IV fəsil Fortepiano üçün pyeslər “...Niyazi Tağızadə-Hacıbəyovun bəstəkarlıq irsində ən az tanınmış əsərləri piano üçün pyeslərdir. Musiqi ədəbiyyatında onun piano əsərləri haqqında məlumat yalnız L.V.Karaqiçevanın “Niyazi” kitabında (1959) verilmişdir. Bu məlumata əsasən Ni- yazinin ilk əsərlərindən olan “Od içində” piano poeması və talış mövzusunda silsilə piano pyesləri 1930-cu illərin əvvəllərində yazılmışdır. Təəssüf ki, onlar bizə gəlib çatmamışdır. Lakin Ma- estronun arxivi üzərində iş aparılarkən əvvəllər adı heç bir yerdə çəkilməyən piano üçün digər əsərlərin əlyazmaları aşkar edil- mişdir. İlk dəfə olaraq adsız pyesin əlyazması ilə pianoçu Rəna Rzayeva rastlaşmış, Niyazinin həyat yoldaşı Həcər Tağızadənin icazəsi ilə köçürmüş və öz repertuarına daxil etmişdir. Həcər xanımın vəfatından sonra Niyazinin mənzilində xatirə muzeyi təşkil olundu. Muzeyin əməkdaşları not əlyazmalarını araş- dırarkən Niyazinin 1929-1950-ci illərdə yazdığı bir sıra piano əsərlərinin müəllif əlyazmalarını, o cümlədən R.Rzayevanın əv- vəllər köçürdüyü “Miracle” (ingiliscə) – “Möcüzə” pyesini də aş- kar etmişlər. XX əsrin birinci yarısında gənc bəstəkarın əsərləri ilə tanışlıq faktı özü bir möcüzədir. Bu, Niyazinin çoxşaxəli is- tedadının yeni cəhətlərini açıb göstərir. Piano üçün pyeslər ilk dəfə olaraq Azərbaycan Musiqi Mə- dəniyyəti Dövlət Muzeyində və həmin muzeyin filiallarından bi- ri olan Niyazinin ev muzeyində onun 90 illiyinə həsr olunmuş elmi konfransda ifa olunmuşdur.” 1
“1. Etüd (“Zarafat”). 1929-cu il. Əsər Moskva şəhərində, Qnesinlər adına Musiqi pedaqoji texnikumunda təhsil illərində bəstələnmişdir. 2. Skertso. 1929-cu il. Əsər Leninqrad (Sankt-
1 Bayramova A. Ön söz // Niyazi Pyeslər – piano üçün / Tərtibçi-redaktor A.Bayramova, – Bakı, Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Muzeyi, 2005. 442
Peterburq) şəhərində Mərkəzi Leninqrad Musiqi texnikumunda təhsil illərində bəstələnmişdir. 3. Prelüd. 1930-cu il. 4. Rəqs. Həcər Kafiye həsr olunur. 1934-cü il. 5. “Almaz” kinofilminə
1935-ci il. “Azərfilm” kino- studiyasının istehsalı. Səsli bədii film. Ssenari müəllifi Əməkdar incəsənət xadimi C.Cabbarlı; rejissorlar: A.Quliyev, Q.M.Bra- qinski; bəstəkarlar: Niyazi, Z.Hacıbəyov; 3 fraqment: I. Andan-
II. Moderato; III. Allegretto. 6. “Miracle” (“Möcüzə”). 1950-ci il. 7. “Çitra” baletindən Çitra və Arcunanın Adajio-
. 1961-ci il. Fortepiano üçün müəllif işləməsi. 8. Rəng (“Şur” muğamında). ” 1
1 Niyazi Pyeslər – piano üçün / Tərtibçi-redaktor A.Bayramova, Bakı, Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Muzeyi, 2005, s. 48. 443
(Azərbaycan musiqi mədəniyyəti muzeyinin arxivi) və çap variantı (Piano üçün pyeslər. B., 2005). 444
V fəsil Niyazinin ifaçılıq üslubunun başlıca xüsusiyyətləri
Niyazinin ifaçılıq üslubunun başlıca xüsusiyyətləri Azərbay- can bəstəkarlarının əsərlərinin, o cümlədən Qara Qarayevin Azərbaycan simfonizminin ən yaxşı örnəklərindən olan “Leyli və Məcnun” simfonik poemasının partiturasının “yenidən ya- radılması” prosesində xüsusilə aydın surətdə nəzərə çarpır. Qara Qarayevin “Leyli və Məcnun” simfonik poemasının partiturasının Niyazi tərəfindən oxunuşu əsərin ideya-obraz məzmununun və daxili emosional-psixoloji mənasının dərindən anlaşılması ilə seçilir. Melodik idrakın üstünlüyü, harmonik mühiti və fakturanı melodizmlə zənginləşdirmək qabiliyyəti, əsəri müxtəlif sürətlər- lə, nüanslarla və vurğularla, ayrı-ayrı instrumental səslərin və bütövlükdə bütün orkestrin səslənməsinin “rəngarəng” keyfiyyə- ti ilə ifa etməsi Niyazi yozumunun müəllif fikrinə maksimal də- rəcədə yaxınlaşmasını təmin edir. Eyni zamanda dirijorun özü- nün fərdi ifaçılıq xüsusiyyətlərini ifadə etmək imkanı yaradır. Niyazinin nəzərdən keçirdiyi və ifa üçün hazırladığı partitu- raların səhifələrində etdiyi ifaçılıq qeydləri-remarkaları ciddi şə- kildə düşünülmüş olması və lakonikliyi ilə fərqlənir. Bu qeydlər üç qrupa bölünür: 1)
əsərin formasının müəyyən edilməsinə və planlaşdırılma- sına dair edilmiş qeydlər – burada, əsərin “anatomik” quruluşu- na aid olan bölümlər qeyd olunmuşdur; 2)
əsərin dinamikasına və ifadəliliyinə aid edilən qeydlər; 3)
başlanğıc, qoşulma üçün işarələrlə və yaxud musiqi alət- ləri ilə bağlı olan hər hansı bir üsulun xüsusi ayrılması üçün edi- lən texniki remarkalar. Və bu məqamda səciyyəvi hal diqqəti cəlb edir: əsər daxili məzmun baxımından nə qədər əhəmiyyətli- dirsə və Niyazinin yaradıcı psixikasına nə qədər yaxındırsa, o, həmin əsəri onun ideyasının mürəkkəblik dərəcəsindən, quruluş Yüklə 3,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|