Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc
Yüklə 3,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
552
Böyük Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin vəfatının 400 illiyinə Afəti cansan mənə
Ağabacı Rzayevanın mahnılarının məzmunu, quruluşu və forması olduqca müxtəlifdir. Biz, bu əsərlərin arasında qəhrəman neftçilərə, kolxozçulara həsr olunmuş, gənclik, sülh, xalqlar dost- luğu haqqında mahnılara rast gəlirik. Müasirlik Ağabacı Rzayeva yaradıcılığının əsas mövzusu idi. 553
Ağabacı Rzayeva 10 mart 1964-cü il “Sovet kəndi” qəzetində özünün “Böyük qayğı” məqaləsində yazırdı: “Daha çox kənd təsər- rüfatı məhsulları əldə etmək naminə tarlalarda, fermalarda, ayrı-ayrı təsərrüfat sahələrində yeni müvəffəqiyyətlər qazanan kənd zəhmət- keşləri irəliyə doğru iri addımlar atır. Biz bəstəkarlar da bu cür irəli- ləyişə laqeyd baxa bilmərik. Kənd adamlarını, əmək qəhrəmanlarını öz mahnılarımızda, ayrı-ayrı mahnılarımızda əks etdirməliyik”. Bəstəkarın dediklərinin təsdiqini “Tarla dilbəri”, “Qızıl ul- duzlu oğlan”, “Abşeron”, “Muğan qızı” və s. mahnılarında gö- rürük. Yenə həmin məqalədə Ağabacı Rzayeva yazırdı: “Mən bu mahnıları yazmazdan əvvəl ayrı-ayrı kəndlərə gedir, kolxozçula- rın həyatı ilə yaxından tanış oluram, əlbəttə bu da əsərlərimə öz müsbət təsirini göstərir. Pambıqçı qızlarla görüşüm uzun zaman yadımda qalır. Mahnı bəstələnən zaman bu görüş elə bil ürəyim- də şən melodiyalara çevrilir.” “Pambıqçı mahnısı”, “Pambıq yı- ğan qızlar” sözsüz ki, bu yazılanların təsdiqidir. Daha sonra bəstəkar yazır: “Yaxşı yadımdadır, Kürdəmir ra- yonunun qoyunçuluq fermalarında çobanlarla görüşüb, qoyun- quzuların içində gəzib təmiz dağ havasını udandan sonra yazdı- ğım “Çoban Qara” mahnısı daha real, daha təsirli çıxdı”.
554
555
Mahnının sadə sözləri Xalq şairi Mirvarid Dilbaziyə aiddir. Mahnının musiqisi də sadə, axıcı melodiyaya malikdir. Çoban bayatısı üzərində yazılan mahnıda təsviri elementlər vardır. Elə mahnının girişində musiqi, çobanın tütək səsini imitasiya edən müşayiətlə başlayir. Mahnını dinlədikcə Azərbaycanın ucsuz- bucaqsız çöllərinin mənzərəsi göz önunə gəlir. Bu kiçik bir əsər- də söz və musiqi vəhdəti öz əksini tapmışdır. O, qəhrəman neftçilərimizi də unutmayıbdır. Bəstəkarın 50-ci illər yaradıcılığına nəzər salanda görürsən ki, müəllif, neftçilərə həsr olunmuş bir sıra silsilə mahnılar yazmışdır. Bunların arasında “Neftçilər”, “Məzəli neftçi”, “Bizim Fərman” və nəhayət, neftçilər haqqında ən məşhur mahnısı şair Hüseyn Abbaszadənin sözlərinə bəstələdiyi “Neftçi Qurban” mahnılarını göstərmək olar. “Neftçi Qurban” minor tonallığında yazılmış, şən əhval-ru- hiyyəli bir mahnıdır.
556
Şair Hüseyn Abbaszadənin sözlərinə yazılmış bu mahnı, üçhis- səli formada bəstələnmişdir. Mahnının oynaq melodiyası, rəvan rit- mi qurub yaradan əmək adamlarını tərənnüm edir. Belə mahnılar- dan biri də “Muğan qızı” (söz. Zeynal Xəlilindir) mahnısıdır. Baya- tı-şiraz məqamı üstündə bəstələnən “Muğan qızı” mahnısının me- lodiyası variantlıq prinsipinə əsaslanır. Bu mahnı musiqi təhlili ücün ən parlaq, sözün əsl mənasında klassik nümunədir.
557
Mahnı üçhissəli sadə formada yazılıb. Əsərin orta hissəsi kulminasiya bölməsini təşkil edir. Zirvədə səslənən orta hissə yeni musiqi materialı üzərində qurulubdur. Poetik mətn – 11 he- calıdır. Mahnının mətninə nəzər saldıqda görürük ki, burada he- ca bölgüsü 6+5 prinsipinə əsaslanır. Mahnıda kupletin ikinci cumləsi aparıcı, dramaturji rol oynayır. Həmin musiqi materialı interlyudiyada yəni nəqarətin əvvəlində səslənir. Nəqarətin həc-
558
mi digər mahnılarla müqayisədə böyükdür. O sanki əsərin orta hissəsini təşkil edir. Beləliklə, “Muğan qızı” mahnısında qeyri- adi musiqi forması diqqəti cəlb edir. Ağabacı Rzayeva nədən yazırsa, yazsın ürəklə, ilhamla yara- dırdı. Xalq yaradıcılığını, el musiqi folklorunu mükəmməl bilən bəstəkar həyatın mənalı günlərini, daha parlaq sabahını görür, bunlara nəğmələr mənbəyi kimi baxırdı. Onun “Telli sazım” (sözləri İsgəndər Coşqunun), “Kəklik” (sözləri Məmməd Ara- zın), “Evimizə gəlin gəlir” (sözləri Mirvarid Dilbazinin), “Lən- kəran bağlarında” (sözləri Fikrət Qocanın) və s. mahnıları buna misaldır. “Evimizə gəlin gəlir” mahnısının müvəffəqiyyətindən sonra bir sıra bu mövzuda mahnılar bəstələyir. “Toy mahnısı”, “Qız gəlin köçür”, “Barmağıma üzük tax”, “Nişan üzüyü” bu qəbil- dən olan mahnılardır. Ağabacı Rzayeva, mahnılarının sözlərinə də böyük əhəmiy- yət verirdi. O, mahnı yazarkən şairlərlə birlikdə işləməyi xoşla- yırdı. Əgər onun mahnılarına diqqət yetirsək söz və musiqinin vəhdətinin şahidi oluruq. Çünki, Ağabacı Rzayeva söz sərrafı idi. Heç də təsadüfi deyildir ki, bir çox mahnılarının sözləri bəs- təkarın özünə məxsusdur. Məsələn, “Durna qatarlı qızlar”, “Bi- zim sahə milisi”. Bütün yaradıcılığı boyu mahnı-romans janrının təmizliyini, saflığını qoruyan bəstəkar 1971-ci ildə “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində “Janrın tələblərini unutmaq olmaz” böyük bir pro- blem, məqalə ilə çıxış etmişdi. Məqaləsində bir sıra təkliflər irəli sürmüşdü. Bu təkliflərdən biri də mütəmadi olaraq “Romans gecələri” konsertlərinin keçirilməsi idi. Məqalədə olan irad- lardan irəli gələrək, “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti öz səhifə- lərində müzakirə açmışdı. Ağabacı Rzayevanın məqaləsinin da- vamı kimi görkəmli müğənnilərimiz Şövkət Ələkbərova, Lütfi- yar İmanov öz fikirlərini yazmışdılar. Bəstəkar Tofiq Quliyev, musiqişünas Ramiz Zöhrabov məqalələrində Azərbaycan musi- qisində mahnı və romansların nəaliyyət və problemləri ilə bağlı öz fikirlərini oxucularla bölüşmüşdülər.
Yüklə 3,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|