Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc

 

547 

eləmə” musiqili komediyasını yazır. Əsər Şıxəli Qurbanov adına 

Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrında müvəffəqiy-

yətlə tamaşaya qoyulur. Üç pərdə, beş  şəkildən ibarət olan bu 

əsərin quruluşçu rejissoru Əliheydər  Ələkbərov, dirijoru Kamal 

Məmmədov, rəssamı Altay Seyidov idi. Əsərdə, teatrın aparıcı akt-

yorları  Əzizağa Qasımov, Hacıbaba Bağırov, Səyavuş Aslanov, 

Lütfəli Abdullayev, Məmmədsadıq Nuriyev, Nəcibə Behbudova, 

Şəfiqə Qasımova, Mobil Əhmədov və başqaları iştirak edirdilər.  

 

 

---

 

548

Əsərin məzmununda uşaq oyuncaqları fabrikində çalışan  əmək 

adamlarının fəaliyyəti, onların nəcib arzu və istəkləri, məhəbbəti 

və  cəmiyyətimizdə  hələ  də  təsadüf olunan yeniliyə, inkişafa 

mane olan bir qisim insanların obrazları əks olunmuşdu. Əsərin 

musiqisi hadisələrlə üzvi surətdə bağlı olub, ayrı-ayrı obrazların 

əhval-ruhiyyəsini düzgün əks etdirir. Bəstəkarlar, operetta jan-

rına xas olan ariya, duet, rəqs və reçitativlərdən çox bacarıqla 

istifadə edə bilmişdi. Bu istər lirik əhval-ruhiyyəli vokal 

nömrələrdə olsun, istərsə  də satirik obrazların musiqi xarakte-

rində öz əksini tapmışdır. 

1965-ci il “Bakı” qəzetinin 03 noyabr tarixli nömrəsində mu-

siqişünas Xanlar Məlikov musiqili komediyaya həsr olunmuş 

məqaləsində yazırdı: “Əsəri, komediyanın həyatsevər musiqisi 

olduqca zənginləşdirir. Azərbaycan xalq yaradıcılığına yaxın 

olan bu musiqi özünün sadəliyi ilə seçilir. Eyni zamanda melo-

diyaların plastikliyi, işıqlılığı və iti rəqs ritmləri əsərin musiqisi-

ni dinləyiciyə sevdirir. Təkcə solo nömrələr və duetlər deyil, 

həmçinin xor, rəqs musiqiləri də mahnı formasına yaxınlığı ilə 

geniş dinləyici təbəqəsinin qəlbinə yol tapır.  

Bütün musiqili komediya boyu Ağabacı Rzayevanın “Kukla” 

uşaq mahnısının melodiyası keçir. Bu melodiya əsərin uvertüra-

sında xor və rəqs nömrələrində səslənir.” 

“Kukla” uşaq mahnısının  əsərdə  səslənməsi heç də  təsadüfi 

deyildir. Çünki, komediyadakı hadisələr uşaq oyuncaqları fabri-

kində baş verir. Ümumiyyətlə, Ağabacı Rzayevanın “Kukla” 

uşaq mahnısının taleyi çox uğurlu olmuşdur. Bu mahnı yarandı-

ğı gündən başlayaraq populyar olmuş və bu günə qədər uşaqla-

rın sevimli mahnısı olaraq qalmışdır. 

Ağabacı Rzayevanın yaradıcılığında uşaq musiqisi əhəmiy-

yətli yerlərdən birini tutur. Bəstəkar gənc dostları olan məktəbli-

ləri, kiçik yaşlı  uşaqları unutmayaraq onlar üçün biri-birindən 

gözəl mahnılar yazmışdır. “Kukla”, “Qaranquş”, “Pioner qalstu-

ku”, “Bakı metrosu”, “Sabahın ustaları”, “Vətənimiz”, “Ağ gö-

yərçinim”, “Balaca kapitan”, “Qərənfiləm mən” və s. Bütün bu 

mahnılar bu günə  qədər də öz əhəmiyyətini itirməyib, məktəb 

proqramlarında öz yerini tutub və uşaqların sevimli mahnılarına 

---

 

549 

çevriliblər. Çünki bəstəkar Ağabacı Rzayeva bu mahnıları uşaq-

ların anladığı, yadda qalacağı dildə yazıb, melodiyalarının gözəlliyi 

ilə onları özünə  cəlb edib. O, şairə Mirvarid Dilbazi ilə birlikdə 

uşaqlar üçün “Günəş eşqi” adlı musiqili tamaşa da yazmışdır.  

 

Kukla 

 

---

 

550

 

 

 

Mahnı janrı musiqinin mürəkkəb formalarından biridir. Çün-

ki kiçik bir əsərdə böyük bir fikri ifadə etməyi hər bəstəkar ba-

carmır. Mahnı janrının öz formaları, öz üslubları var. Bəstəkar 

Ağabacı Rzayevanın yaradıcılığının əsas və ən böyük bir qolu-

nu, mahnı və romansları təşkil edir. Onun yazdığı hər bir mahnı-

sı, hər bir romansı ilk ifasından xalq tərəfindən sevilib dillər əz-

bəri olurdu. Müəllimi dahi Üzeyir bəyin ona tövsiyəsi olan: 

“Xalqın başa düşəcəyi dildə yaz, qoy xalq da səni sevsin” – söz-

ləri onun yaradıcılığı boyu müşayiət etmiş, o sözlərə sadiq qal-

mışdı. Ağabacı Rzayevanın hər bir mahnısının melodiyası, hər 

bir romansının akkordları çox sadə, eyni zamanda sadə olduğu 

qədər də dərin məzmunlu idi. 

Yaradıcılığının çiçəkləndiyi bir dövrdə onun ən gözəl vokal 

silsilələri bəstələnmişdi. Nizami Gəncəvi, Məhəmməd Füzuli, 

İmadəddin Nəsimi, Molla Pənah Vaqifin sözlərinə romanslar ya-

zır. Bundan əlavə rus klassiklərindən Aleksandr Puşkin, Mixail 

---

 

551 

Lermontov və Nikolay Nekrasovun sözlərinə (Xalq şairi Məm-

məd Rahimin tərcüməsində) romanslarda “Oxuma, gözəl”, “Qa-

ra gözlər”, “Yuxu”, “Şaxta” və digər əsərləri yazır. “Oxuma, gö-

zəl” romansının yazılmasının tarixçəsi vardır. Dahi rus şairi 

Aleksandr Sergeyeviç Puşkinin yubileyinə həsr olunmuş müsa-

biqə elan edilmişdi. Həmin müsabiqəyə bir çox Azərbaycan bəs-

təkarları əsər təqdim etmişdilər. Qalib əsərlər arasında Qara Qa-

rayevlə yanaşı Ağabacı Rzayevanın da Puşkinin sözlərinə yazıl-

mış “Oxuma, gözəl” romansı da var idi. 

Qeyd etmək lazımdır ki, Puşkinin “Oxuma, gözəl” şeirinə bir 

çox klassik rus bəstəkarları müraciət etmişdilər. Raxmaninovun, 

Balakirevin bu sözlərə yazılmış romansları çox məşhur idi. Bəl-

kə  də, hamını heyran edən Raxmaninovun romansı, Ağabacı 

Rzayevaya da təsir etmiş və o, Puşkin poeziyasına xas olan klas-

sik rus şerinin sözlərini Azərbaycan xalqının ruhunu oxşayan in-

cə melodiyaya çevirərək orijinal bir əsər yaratmışdı. Romansın 

ilk ifaçısı SSRİ Xalq artisti Firəngiz  Əhmədova olmuşdu. Səs-

ləndiyi gündən əsər, nəinki Azərbaycanda, eləcə də onun hüdud-

larından çox-çox uzaqlarda tanınmışdı, sevilmişdi və bu günə-

dək də vokalçıların repertuarında öz layiqli yerini almışdı.  

Klassik şairlərimizdən Mirzə Şəfi Vazeh, Mirzə Fətəli Axun-

dov, Natəvan, Heyran xanım, Mirzə Ələkbər Sabir, Səməd Vur-

ğun, Mikayıl Müşfiq və başqalarının şeirlərinə yazılan romans-

lar arasında “Afəti cansan mənə”, “Zülfi pərişan olmasın”, “Əsi-

riyəm bir dilbərin”, “Yarə yetişsin”, “Qəzəl” və s. xalqın sevimli 

əsərlərinə çevriliblər. 

Görkəmli Azərbaycan  şairi Məhəmməd Füzulinin 400 illik 

yubileyinə Ağabacı Rzayevanın yazdığı “Afəti cansan mənə” ro-

mansına diqqət verək. 

Müəllif romansın son beytini müşayiətsiz, ifaçının solosunda 

verərək əsərin dramaturgiyasını daha da qabardır.  

 

 

 

 

 

---