437
Dövlət ali təhsil müəssisəsinin, rəsmi adına onun yaradıcılığı və yaxud yenidən təşkil
olunduğu vaxt verilir və lazım gəldikdə təsisçinin təklifi ilə respublika Nazirlər Kabineti
tərəfindən dəyişdirilə bilər.
Dövlət ali təhsil müəssisələrində vətəndaşlar pulsuz təhsil almaq hüququna
malkidirlər, həmin tədris müəssisələrində əlavə pullu təhsil qrupları da yaradıla bilər.
Qeyri-dövlət ali təhsil müəssisələrində vətəndaşlar ödənişli və ödənişsiz təhsil ala bilərlər.
Həmin müəssisələrdə ödəniş haqqının miqdarı onların rəhbərliyi tərəfindən müəyyən edilir.
Azərbaycan Respublikasında ali məktəblərə qəbul dövlət tərəfindən müəyyən olunmuş
qaydada həyata keçirilir.
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti və Təhsil Nazirliyi ali təhsil sistemini
idarə edən başlıca subyektlərdir. Yerli dövlət idarə orqanları öz səlahiyyətləri çərçivəsində
ə
razilərində yerləşən ali təhsil müəssisələrinin maddi-texniki bazasını möhkəmləndirməkdə,
təsərrüfat təchizatını təmin etməkdə iştirak edə bilərlər.
Yerli dövlət idarə orqanları ali təhsil müəssisələrinin idarə olunması ilə əlaqədar
məsələlərə müdaxilə etmirlər.
Dövlət ali təhsil müəssisələri təhsil qanunvericiliyinə, xüsusi normativ aktlara və bu
ə
sasnaməyə müvafiq olan nizamnamə əsasında idarə olunur.
Qeyri-dövlət ali məktəblərinin idarə olunması respublikanın təhsil qanunvericiliyinə,
müəssisə haqqında qanuna, xüsusi normativ aktlara və bu əsasnaməyə müvafiq nizamnamə
ə
sasında həyata keçirilir. Bu ali məktəblərin təsisçiləri təhsilin dövlət standartlarına
müvafiq qurulmasına məsuliyyət daşıyırlar. Ali məktəbin fəaliyyəti nəticəsində əldə edilən
gəlirdən təhsil müəssisəsinin daha da inkişaf etdirilməsi məqsədi ilə istifadə olunur, təhsilin
maddi-texniki bazası genişləndirilir və müasirləşdirilir, təlim stimullaşdırılır,
təkmilləşdirilir, elmi araşdırmalar, təhsil alanların və müəllimlərin sosial- iqtisadi
mənafeləri daha dolğun təmin edilir, ali məktəblərin xarici ölkələrlə əlaqələri
genişləndirilir. Əldə olunan gəlirdən şəxsi qazanc məqsədi ilə istifadə olunmasına icazə
verilmir.
Ali təhsil müəssisəsinin Nizamnaməsi onun ali orqanında (Elmi Şurasında) qəbul
olunur və təsisçi tərəfindən təsdiq edildikdən sonra Təhsil Nazirliyində qeydiyyata alınır.
Ali təhsil müəsissəsinə ümumi rəhbərliyi həmin müəssisənin rektorunun sədr olduğu
və müəyyən olunmuş qaydada yaradılmış seçkili orqan - Elmi Şura həyata keçirir. Elmi
Ş
uranın tərkibinin seçilmə qaydası, onun hüquq və vəzifələri Təhsil Nazirliyi tərəfindən
dövlət ali təhsil müəssisələri üçün təsdiq edilmiş vahid əsasnamədə müəyyən olunur.
Ali təhsil müəssisəsinin fəaliyyətinə bilavasitə rəhbərlik rektor (prezident) tərəfindən
edilir. Rektor (prezident) Təhsil Nazirliyinin təsdiq etdiyi nümunəvi qaydaları özündə əks
etdirən ali təhsil müəssisəsinin nizamnaməsinə müvafiq olaraq 5 il müddətinə (iki
müddətdən artıq olmayaraq) seçilir və özünü doğrultmadığı halda geri çağrılır.
Rektorla müəssisənin Elmi Şurası arasında səlahiyyətlərin bölünməsi Elmi Şuralar
haqqında Əsasnamə və ali təhsil müəssisəsinin Nizamnaməsi ilə müəyyən olunur.
Rektor öz səlahiyyətlərinin bəzilərinin icrasını prorektorlara və ali məktəbin digər
rəhbər işçilərinə verə bilər. O, özünün bu haqda qərarını əmrlə rəsmiləşdirir, müəssisənin
Elmi Şurasında elan edir və təsisçiyə bildirir.
Fakültəyə mövcud qaydada elmi dərəcəsi və elmi adı, kifayət qədər elmi-pedaqoci stac
və səriştəsi, yüksək səviyyəli elmi nailiyyətləri, göstəriciləri olan və həmin fakültədə
438
hazırlanan ixtisaslar (və ya ixtisas) sahəsində mütəxəssis sayılan əməkdaşlar sırasından
seçilmiş dekan başçılıq edir.
Kafedraya Təhsil Nazirliyi tərəfindən müəyyən olunmuş qaydada seçilmiş və ya təyin
olunmuş müdir başçılıq edir. Kafedranın işi Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq olunmuş
Ə
sasnamə və ali məktəbin Nizamnaməsinin müvafiq tələbləri əsasında qurulur
Ali təhsil müəssisəsində təhsil qanunvericiliyini pozanlar qanunla müəyyən olunmuş
qaydada məsuliyyət daşıyırlar.
Ali təhsil müəssisəsi tərəfindən Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyi və müəssisə
Nizamnaməsi tələblərinin icra edilməsinə bilavasitə nəzarəti səlahiyyəti çərçivəsində Təhsil
Nazirliyi həyata keçirir.
Tədris planlarını yerinə yetirmədikdə, təhsil Qanununu, əsasnaməni və oxuduğu ali
təhsil müəssisəsinin nizamnaməsində nəzərdə tutulan qaydaları pozduqda, tələbələrə
xəbərdarlıq, töhmət, şiddətli töhmət, məktəbdən xaric olunma kimi intizam təsir ölçüləri
tətbiq edilə bilər.
Ali təhsil müəssisəsində təhsil qanunvericiliyinin icrasına və təhsilin dövlət
standartlarına riayət edilməsinə, təhsil müəssisələrinin və orqanlarının normal fəaliyyətinin
təmin olunmasına, elmi-pedaqoci kadrların attestasiyasının keçiril-məsinə, baza təhsil
planlarının, proqramlarının, dərsliklərin, dərs vəsaitlərinin və tədris metodiki materialların
hazırlanmasına Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi nəzarət edir.
Ali təhsil müəssisəsi tərəfindən Azərbaycan Respublikası qanunvericiiyinə, müəssisə
Nizamnaməsi tələblərinin icra edilməsinə, təhsil və maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinə
bilavasitə nəzarəti öz səlahiyyəti çərçivəsində Təhsil Nazirliyi və təsisçi həyata keçirir.
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 10 noyabr 1997-ci il tarixli 792 saylı
ə
mri ilə Ali təhsil müəssisəsinin Elmi Şurası haqqında Əsasnamə təsdiq edilmişdir.
Ali təhsil müəssisəsinə ümumi rəhbərlik mövcud qaydada təşkil olunmuş və rektorun
başçılıq etdiyi Elmi Şura tərəfindən həyata keçirilir. Elmi Şuranın səlahiyyət müddəti 3
ildir. Elmi Şuranın vaxtından əvvəl yenidən yaranması onun üzvlərinin ən azı 2/3 hissəsinin
tələbi ilə həyata keçirilə bilər.
Tutduqları vəzifələrinə görə Elmi Şuranın tərkibinə ali təhsil müəssisəsinin rektoru
(sədr), tədris işləri üzrə prorektoru (sədr müavini), prorektorlar, elmi katib, dekanlar, ali
təhsil müəssisəsinin tərkibində fəaliyyət göstərən elmi-tədqiqat institutlarının direktorları,
həmkarlar təşkilatının sədrləri (əməkdaşların və tələbələrin), şöbə müdirləri və Tələbə Elmi
Cəmiyyətinin sədri daxil olur. Elmi Şuranın digər üzvləri ali təhsil müəssisəsinin professor-
müəllim və elmi işçilərinin ümumi sayının 3-10 %-i təşkil edir. Bu miqdar rektor tərəfinən
professor-müəllim və eli işçilərin sayından asılı olaraq müəyyənləşdirilir. Elmi Şuraya
namizədlər hər bir fakültənin professor-müəllim və elmi işçilərin ümumi iclasında gizli
səsvermə yolu ilə seçilir. Bundan əlavə Elmi Şuranın tərkibinin 10 %-ə qədər ali təhsil
müəssisəsinin başçısı- rektoru tərəfindən ümumi saya əlavə olaraq təyin edilə bilər (ali
təhsil müəssisəsinin daxilindən). Professor-müəllim elmi işçilərin ümumi sayının 2/3
hissəsi iştirak etdikdə iclas səlahiyyətli sayılır. Fakültəyə ayrılan yerlərə iştirakçıların 50 %-
dən artıq daha çox səs toplayanlar Elmi Şuraya üzv seçilmiş hesab edilirlər. Hər hansı bir
ə
məkdaş şura üzvlüyündən çıxdığı halda boşalan yeri həmin fakültənin (bölmənin)
nümayəndəsi mövcud qaydada vaxtından əvvəl seçki keçirməklə tuta bilər.
Elmi Şura təhsil müəssisəsinin tabe olduğu orqanın göstərişinə əsasən yaradılır və
tərkibi onun tərəfindən təsdiq edilir.