Microsoft Word isk?ND?Rnam?-iqbalnam?-nizami doc

                                                                                                                                                    
41
Üzü köhnəlmişdi, gizlətdim mən də, 
Çünki utanardım şahım görəndə..." 
Bu sözlər o şaha eylədi əsər. 
Heyrətlə dayanıb baxdı bir qədər. 
Şaha xoş göründü ondakı xislət, 
Ona bəxş elədi hədiyyə-xələt. 
Söylədi, təsirdən qəhərlənərək: 
"Sirrimiz gizlində saxlansın gərək! 
Bizim iç-üzümüz açılsa əgər, 
Dünyanı üfunət basar, bürüyər! 
Madam ki, o rumi ipək bir rəngmiş. 
Içdən belə çirkin, üzdən qəşəngmiş, 
Gümüş məcməidə gərək biz nahaq 
Bir qara ud kimi coşub daşmayaq
81
. 
Ud, söyüd külüylə yoxsa gözəllər 
Dişini ağardıb bizə gülərlər..."
82
. 
İSKƏNDƏRİN BAŞQIRXAN 
QUL İLƏ ƏHVALATI 
Ey müğənni, çal bir könül nəğməsi, 
Titrətsin göyləri ərğənun səsi. 
Elə bir hava ki, ürəyi açsın, 
Qaranlıq gecəyə şəfəqlər saçsın! 
Gözəl söz nəqqaşı məharət ilə 
İskəndər adını nəqş etmiş belə: 
"İki qərn sahibi" qoymuş namını, 
Çünki Şərqdən, Qərbdən almış kamını
83
. 
Deyirlər ki, qoşa hörüyü varmış, 
Onu kürəyinə daim atarmış
84
. 
Deyirlər, görübmüş bir belə röya, 
Gündən iki qərni alıbmış guya
85
. 
Başqa rəvayətdə deyirlər yenə: 
İskəndər yaşamış iki qərinə
86
. 
Dünya filosofu Əbu Məşər də 

---

                                                                                                                                                    
42
"Üluf" ad qoyduğu məşhur əsərdə
Yazır ki: "İskəndər öldüyü zaman. 
Bu böyük itkidən çox qəmgin olan 
Yunanlar onu çox sevdiklərindən, 
Çəkdilər kağıza şəklini həmən. 
Onun surətini nəqş edən rəssam 
Şəkli layiqiylə eyləyib tamam, 
Çəkibmiş yanında bir cüt də heykəl. 
Sağ yanda bir gözəl, solda bir gözəl. 
Heykəlin başında bir cüt də qəşəng 
Buynuzlar çəkibmiş rəssam rəngbərəng. 
Bunları görərək bir heyətşünas, 
Bir cüt mələk ilə edibmiş qiyas. 
Vücud xəlq edəndə çünki allah da 
Mələklər oturdar iki yanında. 
Ay üzlü İskəndər gözəlmiş əslən, 
Daha gözəlləşmiş bu şəkillərdən. 
Paylanmış bu şəkil bütün ellərə, 
Onun şöhrətini yaymış hər yerə. 
Bu şəkli seyr edən hər el, hər diyar 
Rumlu ustadları alqışlamışlar. 
Ərəblər bu şəkli seyr eləyərkən 
Dəyişik salmışlar onları səhvən. 
İskəndər bilmişlər o gündən bəri 
Buynuzlu çəkilmiş məlakələri. 
Odur ki, şübhəyə düşmüş ərəblər, 
"Zülqərneyn" ləqəbi almış İskəndər"
87
. 
Başqa bir bilici deyir ki, onun 
Qulaqları varmış həddindən uzun. 
Dürdən taca bənzər qınları varmış. 
İki qulağına o qın taxarmış
88
. 
Onları xəzinə kimi güdərək, 
Möhkəm gizlədərmiş bir xəzinətək. 
Başını qırxan bir qulundan qeyri 
Kimsənin bu sirdən yoxmuş xəbəri. 
Ancaq ki, həmin qul öldüyü zaman 
İskəndər tapdı bir özgə başqırxan. 

---

                                                                                                                                                    
43
Şahın hüzurunda təzim edərək, 
Başladı saçını qırxmağa dəllək. 
Xəlvətdə saçını qırxıb qurtarcaq, 
Şah ona yavaşdan dedi: "Bura bax. 
Bilsəm, qulaqların sirrini əgər 
Eşidib dünyada səndən bir nəfər, 
Bir qulaqburması gələrəm sənə, 
Daha sirr açmazsan bir özgəsinə". 
Bunu qulağında o sırğa etdi, 
Yaxın dostlardan da sirri gizlətdi. 
Bu sözü kimsəyə əsla açmadan, 
Saxladı küfrtək könlündə pünhan. 
Bu sirrin dərdindən saraldı ancaq, 
Çünki çox çətindir sirri saxlamaq. 
Bir gün bərk darıxdı, çölə üz qoydu, 
Gördü ki, çöldə var dərin bir quyu. 
Dərdini quyuya eylədi izhar: 
"İskəndərin uzun qulaqları var!" 
Qəlbinin o yanar atəşi söndü, 
Ürəyi dincəldi, evinə döndü. 
Yenə də sirrini saxladı möhkəm, 
Ağzının möhrünü açmadı bir dəm. 
Bu işdən keçmədi o qədər zaman, 
Bir qamış göyərdi həmin quyudan. 
Bu qamış böyüdü, xeyli boy atdı, 
Əlini o gizlin sirrə uzatdı. 
Bir gün də bir çoban ordan keçəndə, 
Gördü o qamışı quyu içində. 
Əyilib qamışı kəsərək çoban, 
Doğrayıb bir tütək qayırdı ondan. 
Qəm-qüssə bilmədən onu çalırdı, 
Tütəyi çaldıqca ləzzət alırdı. 
Bir gün o səhraya çıxdı padişah, 
Uzaqda bir çoban göründü nagah, 
Çobanın çaldığı neyi eşitdi, 
Çölləri üstünə qalxmış zənn etdi. 
Çünki neyin səsi deyirdi aşkar: 

---

                                                                                                                                                    
44
"İskəndərin uzun qulaqları var!.." 
O, neyin səsindən od tutub yandı, 
Muma döndərərdi hirsi poladı. 
Toxtayıb yerində durdu bir qədər. 
Sonra səsə sarı getdi İskəndər. 
Çağırıb çobanı soruşdu ondan, 
Tütəyin sirrini danışdı çoban: 
"Gördüm ki, bitib bu qamış quyuda, 
Şəkər qamışıtək, şirin bir suda. 
Mən kəsib doğradım öz əlim ilə, 
Kəsilməsəydi o, gəlməzdi dilə. 
Cansızdır, onunla qızır bədənim. 
Dilsizdir, ancaq ki, dilimdir mənim..." 
Şahı çox heyrətə saldı bu dastan, 
Dönüb vətəninə qayıtdı ordan. 
Xəlvətdə oturub o, fərman verdi, 
Dəlləyin dalınca adam göndərdi. 
Söylədi ona ki: "Tez elə bəyan, 
De görüm, bu sirri kimə açıbsan? 
De görüm, nə cürə eləyib hünər 
Bu sirri özgəyə veribsən xəbər? 
Səni bağışlaram düzünü desən, 
Boynunu vurdurram yalan söyləsən!.." 
Şahın sözlərini eşidib dəllək, 
Gördü ki, düzünü söyləsin gərək. 
Əvvəl yeri öpüb səcdə eylədi, 
Sonra padişaha belə söylədi: 
"Doğrudur, şah mənə vermişdi fərman, 
Saxlayım hamıdan bu sirri pünhan. 
Ancaq davam edə bilmədiyimdən. 
Təkcə bir quyuya açdım sirri mən. 
Başqa heç kimsəyə demədim, ey şah, 
Yalansa, qənimim olsun qoy allah!.." 
Şah gördü ki, dəllək doğru söz dedi. 
O düzlük istədi, bu da düz dedi. 
Qullardan birinə buyurdu bu an, 
Bir qamış gətirtdi həmin quyudan, 

---