Microsoft Word isk?ND?Rnam?-S?R?Fnam?-nizami doc

                                                                                                            

195

Bunları söylərkən bir-bir İskəndər, 

Göylərə ucaldı dinləyən əllər. 

Məclisdə var idi adam hər yandan, 

Birisi elədi şahı imtahan, 

Natiqlik düşkünü, hədsiz söyləyən, 

Divanə xislətli hikmət öyrədən, 

Bir casus vardı, tez öpdü dərgahı, 

Sınamaq istədi İskəndər şahı: 

"Şahım, bir dinara ehtiyacım var, 

Versəniz, dünyaya dəyər bu dinar." 

Gülərək söylədi ona İskəndər: 

"Şahdan bəxşiş istə rütbəsi qədər." 

O casus söylədi: "Səxavətli şah. 

Bir dinar verməkdən utansan hərgah, 

Dünyanı bağışla mənə bir kərə, 

Qaldır bu başımı uca göylərə." 

Şah dedi: "Ey şaşqın, bu dəfə yenə

Istəyin müvafiq deyil ölçünə. 

Çox yersiz iki şey istədin məndən, 

Biri məndən kiçik, digərindən sən, 

Hər sözün xüsusi bir ölçüsü var, 

Ölçüsüz söylənən söz qulaq yırtar. 

Bir söz ki, daşlara düyün vuracaq, 

Gözəl söz olsa da söyləmə, burax." 

Padşahdan soruşdu bir igid oğlan: 

"Xalq neçin alçaqda, sən ucadasan? 

Deyirsən hamı bir yoldaşlıq, ancaq 

Nədir bu aşağı, yuxarı? Burax." 

Dedi: "Mən başçıyam, xalq isə ümmət, 

Baş yerə enərsə pozular şövkət. 

Otlara yaraşar başını əymək, 

Insanın başıysa ucada gərək. 

Padşahın mövqeyi olmalı uca, 

Görənlər nur alsın ondan doyunca." 

Başqa bir dilavər dedi: "Şəhriyar, 

Ağıllı kimsəyə bəzək nə yarar? 

Qəlbində var sənin tanrı sifəti, 

---

                                                                                                            

196

O palçıq vücuda vurma zinəti." 

Şah dedi: "Şahanə dəbdəbə, şövkət 

Gözlərə bəxş edər yenilik, əlbət. 

Onunçun edirəm özümü gülşən, 

Gözümüz nurlansın, ürək olsun şən. 

Görmürsən, atlaz don geyincə bahar, 

Nə qədər zövq alır ondan ruzigar?" 

Inandı ağıllı kəslər bu sözə, 

Qulaqdan asdılar yaqut, firuzə. 

Oldular yenidən şaha sənaxan, 

Hamısı ürəkdən bağladı peyman. 

Xalq onu səbirli görüb oldu şən, 

Əmrinə baş əydi hamı yer-yerdən. 

Cəmşidin rəsmiylə böyük İskəndər 

Taxtının başına keçdi bir səhər. 

Daima göründü xalqa mehriban. 

Böyüklər rəsmini tutdu hər zaman. 

Məktublar göndərdi hər bir diyara, 

Hər hüdud bəyinə, hər bir sərdara. 

Ədliylə o bütün qəlbə girmişdi, 

Basqından hər kəsə aman vermişdi. 

Dünyanı özünə etmişdi o, ram, 

Ram etmək yolunda tutmadı aram. 

İSKƏNDƏRİN DARANIN QIZI  

RÖVŞƏNƏYİ RUMA GÖNDƏRMƏSİ 

O yaqut qədəhi, saqi, birbaşa 

Mənə ver, ayağım toxunmuş daşa. 

Bir çarə arayım, daşlıqdır hər yan, 

Yaquttək özümü qoruyum daşdan. 

Fələk dəvəsini sür ətlə sürür, 

Ondandır ki, gündə bir oyun doğur

176

. 

Peşəsi sülhdür, döyüşdür hər an, 

Keçirir gündə bir rəng xəyalından. 

---

                                                                                                            

197

Keçmişi bir kərə alsan nəzərə, 

Görərsən bənzəmir bu günkülərə. 

Tanrının verdiyi pərvərişlərlə 

Hər gözəl girmişdir başqa bir şəklə. 

Sanma biz yatarsaq yatar ruzigar, 

Bu ev heç bir zaman olmaz tarümar. 

Çoxları köçmüşdür köhnə dünyadan, 

Bu dünya yenə də hamandır, haman. 

Dəyərli kişilər keçib getdilər, 

Dostlar da onları təqib etdilər. 

Yoluna azuqə hazır et bir az, 

Dost olan dostundan geridə qalmaz. 

Nə qədər yolu pis getsə də, bişəkk, 

Axura düz gedir hər çolaq eşşək. 

Nəql edir köhnədən tarix yazanlar: 

Olmamış şahların taxtı zülmkar. 

İskəndər dünyanı tutduğu zaman 

Şəxsi istəyinə uymadı bir an. 

Çalışdı dünyanı islah etməyə, 

Onunçun yetmişdi bu böyüklüyə. 

Şahlıqda bir örnək al İskəndəri, 

Sən də gör İskəndər görən işləri. 

Bu dünya mülküylə oldu bəxtiyar, 

Onun istəyinə uydu ruzigar. 

Həbəş və Xorasan, Qurdan da Çinə, 

Qol gücü görmədən keçdi əmrinə. 

Elçilər, qasidlər getdi hər yana, 

Sikkələr vuruldu onun adına. 

Bir aslan ürəyi çarparkən onda, 

Dünyanı tutmuşdu qılınc altında. 

Irana inana bilmədi sərdar, 

Rumlu öz yurdunda salamat yaşar. 

Bir gecə uyaraq göylər baxtına, 

Doğru bir məsləhət verdi taxtına. 

Vəziri çağırdı, ona söz açdı, 

Bu gizli fikrini ortaya saçdı: 

"Madam ki, əlimə keçmişdir Iran, 

---

                                                                                                            

198

Bu yerdə bağlanıb qalmaqdır ziyan. 

Daima dolanır bu yeddi fələk, 

Dünya seyrinə var məndə də istək. 

Görüm bu dünyada yeni nələr var, 

Varmıdır məndən də güclü tacidar? 

Işıqlı fikrimcə budur məsləhət: 

Dünyanı gəzməyə çıxarkən, əlbət, 

Xəzinə, dövləti Ruma göndərmək, 

Oraya etimad bağlamaq gərək. 

Hər işdə lazımdır ayıqlıq, diqqət, 

Hər kuzə çeşmədən çıxmaz səlamət. 

Taxtımın başını tutar bir düşmən, 

Taxtımdan, tacımdan ayrılmaram mən. 

Dünyanın çəkilməz bəlaları var, 

Bu yolun qorxusu, cəfaları var. 

Ruma dön, orada məskən elə, qal, 

Mənim də fikrimə uyğundur bu hal. 

Fitnədən o mülkü qoruyursan sən, 

Çünki ay nayibdir işıq günəşdən. 

Rövşənək xatunu götür bərabər, 

Onunla ölkənin işi düzələr. 

Bir fikir doğunca günəş ağıla, 

Hər yaxşı-yamana bir ölçü saxla. 

Nayibsən, işi gör, dinlə ədl ilə, 

Məni yaxşılıqla gətir sən dilə. 

Onunçun bəyəndim səni hər kəsdən. 

Böyüklük gözüylə sənə baxdım mən". 

Sözə başlayaraq hünərli vəzir, 

O buyruq verənə göstərdi tədbir: 

"Padşaha layiqdir hər buyruq, fərman, 

Əmriylə iş görür hər iş bacaran. 

Getdikcə şövkətin kəmalə dolsun, 

Qərəzlə istəyin qol-boyun olsun, 

O uca rəyiniz göstərdi tədbir, 

Qarşını görməkdən ziyanmı gəlirə

Şahın göstərdiyi uğurlu işə 

Mən boyun qoyaram, düşmə təşvişə. 

---