Microsoft Word Islahatlar II doc
Yüklə 5,18 Kb. Pdf görüntüsü
|
9 həcmindədir. Köhnə dəniz yataqlarında da hasilat enməyə meyllidi. Burada neft hasilatı 7,5 milyon, qaz hasilatı isə 5,5 milyard kubmetr səviyyəsinə düşsə də son 3-4 ildə enmənin qarşısı müəyyən qədər alınmışdır. Elmi araşdırmalar sübut edir ki, həm quruda, həm dənizdə, köhnə istismar sahələrində vəziyyət çıxılmaz deyildir. Quru sahələrində hasilatın artırılması, yeni iri neft-qaz yataqlarının kəşf imkanları hələ tükənməmişdir. Bunu anlayan və nəzərə alan xarici investorlar artıq quru sahələrini əhatə edən iri miqyaslı 4 neft kontraktı imzalamış, çoxsaylı müştərək müəssisələr təşkil etmiş və müvafiq layihələrin gerçəkləşməsini həyata keçirməkdədirlər. Bununla belə energetik kompleksdə vəziyyətin ağırlığına digər problemlərdə təsir etməkdədi. Belə ki, sahədə istehsal sikli, idarəetmə bazar münasibətlərinə müvafiq olan iqtisadi proseslərə tam tənzimlənmir. Qaz təchizatı və enerji kompleksləri səhmdar cəmiyyətlərəçevrilsələr də burada bazar prinsiplərinə uyğun səhmləşmə prosesi, əsaslı struktur islahatları reallıqa çevrilməmişdir. Elektrik enerjisi istehsalında, qaz emalında transformasiya prosesi ləngiməkdə, enerji və qaz şəbəkəsinin reabilitasiyasında optimal ritm təmin olunmamış qalmaqdadı. Yanacaq-energetika kompleksinin digər mühüm sahələri emal zavodları və hazırki vəziyyətdə müəyyən ölunmuş istehsal gücünün yarısı həcmindəməhsul istehsal etmək zorunda qalmışlar. Digər yardımçı istehsal sahələri də texnoloji cəhətdən köhnəlmiş, uzun illər həkmran olduqları bazardakı mövqelərini itirmişlər. Sovet rejiminin müəyyən etdiyi struktur, idarəetmə mexanizmi bu mühüm strateji kompleksdə də hələ ömrünü başa vurmamışdır. 1999-cu ilin Dövlət büdcəsi layihəsinin müzakirəsinə həsr olunmuş respublika müşavirəsində Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyev yekun niqtində demişdir: «Bizim hamımıza məlumdur ki, işimizi həmin vərdişlərə aparılıq. Bunu inkar etmək olmaz. Ancaq biz gerək o köhnə verdişlərdən tezliklə uzaqlaşaq» 1 . 1 Azərbaycan qəzəti 19 dekabr 1988-ci il. 10 Kompleksin yeni inkişaf zolağına çıxışı onun bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun olaraq yenidən qurulması, sahəni bütünlükdə əhatə edən struktur islahatlarını istehsalın geniş restruktizasiyasını tələb edir. Bütün bunların gerçəkləşməsi ilk növbədə respublikanın iqtisadi doktrinasını və müvafiq energetik konsepsiyanın tam formalaşdırılmasını diktə edir. Bu proses dünya təsərrüfatının müasir vəziyyəti, inteqrasiya, inkişaf meylləri ilə Azərbaycan iqtisadiyyatının, onun neft sənayesinin yeni dünyəvi baxışlar sistemində əlaqələndirilməsini zəruri edir. Yeni iqtisadi sistemə keçiddə Azərbaycanın neft-qaz ehtiyatlarının işlənməsini texniki- iqtisadi problemlərinin həlli onun hazırki vəziyyətinin geniş təhlili, hasilatın, istehsalın artırılmasında xarici investisiyaların məqsəd-yönlü istiqamətini optimal miqyasının müəyyənləşdirilməsi və digər bu kimi aspektlər və vacibşərt olaraq qarşıda durur. Neftin maya dəyərinin aşağı salınması, istehsal xərclərinin azaldılması, səmərəliliyin və əmək məhsuldarlığının arıtılrması, iqtisadfi artımın əldə edilməsi bütün yanacaq sənayesini xarakterizə edən əsas texniki-iqtisadi göstəricilərin korrelyativ təhlili bu mühüm işin tərkib hissəsini təşkil edir. Nəhayət, bazar prinsiplərinə uyğun strukturun müəyyən edilməsi, iqtisadi islahatların dərinləşməsi və digər bu kimi mühüm iqtisadi tədbirlər də kompleksin inkişafında başlıca istiqamətləri səciyyələndirir. Biz nə qədər neft-qaz sərvətlərinə malikik və bu sərvətləri hansı templə, hansı müddətə hasil etməliyik? Neftin iqtisadiyyatımızda yeri, çəkisi, əhatə dairəsi nə qədərdir? İnvestision prosesdə xarici sərmayədarlar və milli sahibkarlar hansı nisbətdə çıxış etməlidirlər? Ekoloji tarazlığın pozulması riski nə qədərdir? İqtisadi təhlükəsizliyin, iqtisadi dirçəlişin təmin olunmasında neft-qaz resurslarının potensialı yetərlidirmi? Diqqətə gətirələn bu və ya digər suallar konseptual struktur elementləri kompleksdə strateji planlaşdırılmada geniş təhlil edilərək, əsas prinsiplər kimi qəbul olunması qaçılmazdı. 11 Respublikanın yanacaq-energetika kompleksi iqtisadiyyatımızın mühüm tərkib hissəsi kimi Azərbaycanın tərəqqisinə onun ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi həyatında baş verən proseslərə öz təsirini göstərir. Ölkəmizin elmi-texniki, sənaye istehsal potensialının bu kompleksiz təsəvvür etmək mümkün deyildir. YEK həm də bu gün respublikamızda inkişafının mühüm faktorudur. Məhz buna görə də Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi onun qurulmasını və inkişafını mühüm obyektiv zərürətə çevirir. Ötən əsrdən sürət götürən neft sənayesi paralel olaraq sahəni əhatə edən elmlərin formalaşmasının da nüffuz etmişdir. Ümumdünya neft elminin tərəqqisinə həmçinin keçmiş Sovetlər İttifaqında neft sənayesi ilə bağlı elmlərin inkişafında Azərbaycan alimlərinin də xidmətləri danılmazdır. Yataqların geofiziki, geoloji axtarış və kəşfiyyatından, onun hasilatı, istehsalı, emalı və sonuncu məhsul kimi istehlakçıya çatdırmasında ümumiyyətlə bu silsilədə bütün qammanı əhatə edən proseslərdə Azərbaycan alimlərinin fundamental elmi töhfələrini görməmək mümkün deyildir. SSRİ məkanında Bakının böyük sovet səltənətinin «Neft Akademiyası» titulunu qazanmasında təkcə maddi neft faktoru deyil, həm də Azərbaycanın fədakar elm adamlarının, alim və mühəndislərinin xidmətləri durur. Tarixi hadisələrin təhlili göstərir ki, Azərbaycanın əsrin əvvələrində milli cümhuriyyətinin devrilməsi əsaslı dərəcədə neft amili ilə bağlıolduğu kimi SSRİ-nin sonrakı inkişaf dövründə bizim neftimiz bu böyük dövlətin iqtisadiyyatının qurulmasında, onun nəhəng mühərrikinin hərəkətə gəlməsində əsas faktorlardan olmuşdur. II Dünya müharibəsində SSRİ-nin qələbəsinin bir hissəsinin də məhz bizim neftin hesabına əldə olunması diqqətə az gətrilsə də «Kreml»də əyləşən ideoloq və strateqlər də digərləri kimi bunu yaxşı anlamışlar. Respublikanın neftçi alimlərinin və mühəndislərinin neft elmi səlnaməsindəki nəzliyyətləri məkan və zaman etibarı ilə Yüklə 5,18 Kb. Dostları ilə paylaş:
|