353
ululardan
ulu və ucalardan uca olan, Ey bütün yaratdıqlarını
dilədiyi hər şeyə məcbur edən və onları sülhə və nicata
yönəldən, Ey qəlbləri və gözləri haqq və həqiqətə, düzgünlük
və fəzilətə çevirən, Ey mütləq bir nizam və intizam içində
gecəni-gündüzə və gündüzləri gecəyə çevirən Allahım! Biz-
ləri, qəbir və Cəhənnəm əzabından qoru. İlahı ayıblarımızı,
qüsurlarımızı, nöqsanlarımızı və günahlarımızı ört, üsyanları-
mızı bağışla, ürəklərimizi iman və İslam ilə təmizlə, qəbir-
lərimizi Quran nuru ilə nurlandır, ölu qəlblərimizi həqiqət və
mərifət sirləri ilə oyandır, günahlarımızı və təqsirlərimizi sil
və bizləri ilahı razılığına çatmış saleh və sadiq qullarınla
bərabər eylə. Səni təşbih və tənzih edirik Ey Məbud! Sənə
layiq olduğun kimi əməllərlə qulluq və ibadət edə bilmədik.
Səni təşbih və tənzih edirik Ey Məruf! Səni, layiq olduğun
əməllərlə zikr edə bilmədik Səni təşbih və tənzih edirik ey
Məşkur! Sənə, layiq olduğun əməllərlə şükr edə bilmədik.
Səndən fəzli kərəmini diləyərək, rəhmət və şükür niyaz eylə-
yirik. Bizlərə qismət və ehsan etdiyin bütün nemətlərə qar-
şılıq bütün
həmd-səna və təşəkkürlərimiz, yalnız Sənə
məxsusdur. Bizləri itaət və ibadətinə müvəffəq qıldığı üçün
Sənə həmd-səna eyləyirik. Bilərək və ya bilməyərək, yanı-
laraq, səhv edərək, unudaraq işlətdiyimiz bütün günah və
təqsirlərimizi, qüsur və nöqsanlarımızı əfv edib, bağışlamağın
üçün dua edirik. Allahım! Bizlərə qismət və ehsan buyur-
duğun nemətlərinə həmd olsun ki, bütün həmd və sənalarımız
ancaq Sənin üçündür. Bu həmdu-sənamız, dünyada və
axirətdə Sənin kərəminə səbəb olar. Səni bütün dualarla
həmdi səna edirik. Varlıqda, darlıqda, sevincdə və kədərdə,
hər halımızda bildiyimiz və ya bilmədiyimiz bütün nemət-
lərinə qarşılıq olaraq Sənə şükr edirik. Ey, bütün qüdrət və
halları istədiyi kimi dəyişdirən Allahım! Bizim hallarımızı da
ən gözəl hala çevir. Bütün qorxular üçün “Lə iləhə illəllah”
Bütün nemətlər üçün “Əlhəmdulilləh”
Bütün bolluq və
354
genişlik üçün “Şükranəllah” Bütün qarşılıqlar üçün
“Subhənəllah” Bütün günahlar üçün “Əstəğfirullah”Bütün
müsibətlər üçün “İnnəlilləh”Bütün darlıqlar və çətinliklər
üçün “Həsbiyəllah” Bütün qəza və qədər üçün ”Təvəkkəl-
tullah” Bütün itaət və ibadətimiz üçün “Və lə həvlə və lə
quvvətə illə billəh”, -deyək Allahu-taala hər şeyə qalib və
daim üstündür. Hər işimizdə Allah bizə kafidir. Allah dua ilə
çağıranları eşidir və razılıq buyurur. Dünyada və axirət də
Onun çata bilməyəcəyi heç bir şey yoxdur Allahdan qeyri
haqq məbud yoxdur, mütləq o vardır, birdir, ortağı və bənzəri
yoxdur. Mülk onundur, həmd ona məxsusdur, daimi və əbədi
həyat ilə diridir. O vardır, birdir, ortağı və bənzəri yoxdur.
Əbədidir, daimidir, hər şey ona möhtacdır
və o bütün ehtiyac-
lardan uzaqdır. Baqidir, bütün xeyirlər onun qüdrət əlindədir,
o hər şeyə qadirdir, hər şeyə gücü yetər, dönüşümüz də ancaq
Onadır. Ya Rəbb! Səni nə qədər tərifləməyə çalışsaq da və
dünyada nə qədər tərifli söz varsa hamısını saysaq, yenə də
Sənin Özünü səna etdiyin kimi tərifləməyə gücümüz çatmaz.
Sənə sığınanlar, daim qalib və qüvvətli olarlar. Səni təriflə-
mək, bütün təriflərdən ulu və ucadır, Səndən qeyri haqq
məbud yoxdur . Göylərdə və yerdə, göylərlə yer arasında və
nəmli torpaq altında nə varsa hamısı onundur, onun mülkidir.
Biz, sözümüzü açıqlasaq da, açıqlamasaq da o bizim bütün
gizli sözlərimizi və sirlərimizi,
hətta daha gizlilərini, hələ
ürəyimizdən keçməyənləri belə Allah bilir. O elə bir Haqq
məbuddur ki, ondan qeyri ibadətə layiq yoxdur, mütləq O
vardır. Bütün gözəl adlar Əsmau-Hüsnalar Onundur. Ona, bu
gözəl adları ilə dua edin. Allahın vədinə sadiq olduğumu
təsdiq edirəm. O Allah, elə Allahdır ki, ondan qeyri ibadətə
layiq olan yoxdur. Dünyada yaratdıqlarına fərq qoymadan,
bütün məxluqatına rəhmət edəndir. Axirətdə yalnız mömin
qullarına rəhmət edəndir. Bütün kainat və mövcudatın mali-
kidir. Hər cür nöqsanlardan pak və münəzzəhdir. Hər növ
355
qəza və hadisələrdən salimdir. Özünə inanan və sığınanlara
aman vericidir. Yaratdıqlarına nəzarətçi və qoruyucudur.
Məğlub edilməsi mümkün olmayan qalibdir.
Yaratdıqlarını dilədiyi hər şeyə məcbur edən və çatışma-
yanları tamamlayandır. Hər şeydə böyüklüyünü göstərəndir.
Bütün məxluqat və mövcudatın mütləq yaradıcısıdır. Yarat-
dıqlarını bir-birinə uyğun və mülayim bir halda yaradandır
Hər şeyə bir şəkil və xüsusiyyət vericidir, mübaliğə ilə qoru-
yucudur. Hər şeyə, hər istədiyini etdirəcək
surətdə qalib və
hakimdir. Hər cür nemətləri davamlı olaraq bağışlayandır.
Yaratdıqlarına ruzilər vericidir. Hər cür çətinlikləri asanlaş-
dırıcı və açandır. Hər şeyi haqqı ilə ən yaxşı biləndir. Dilədiyi
zaman darıxdırıcı və daraldıcıdır. Dilədiyi zaman açıcı və
genişləndiricidir. Dilədiyi zaman yuxarıdan aşağıya endirici,
alçaldıcıdır. Dilədiyi zaman yuxarıya qaldırıcı, ucaldandır.
Dilədiyi zaman izzət vericidir. Dilədiyi zaman zəlil edəndir.
Hər zaman hər şeyə ən yaxşı nəzarətçidir. Hər zaman hər şeyi
ən yaxşı görəndir. Daim hökm edici və haqqı yerinə yetiri-
cidir. Məxluqatına qarşı çox ədalət ehsan edicidir. Yaratdıq-
larına lütf və ehsanını çatdırıcıdır. Hər şeyin iç üzünü və gizli
istiqamətlərini ən yaxşı biləndir. Sevdiyi qullarına yumşaq
davranandır. Əzəmətli və çox uludur. Bağışlayan və qoru-
cudur. Bəndələrinin razılığına uyğun əməllərini rəhmlə
qarşılayıcıdır. Çox uca və yüksəkdir. Ululardan ulu yaşlı-
lardan çox böyükdür. Hər şeyi, müəyyən vaxtına qədər bütün
fəlakət və bəlalardan saxlayıcıdır. Bütün yaratdıqlarının
azuqələrini vericidir. Bütün yaratdıqlarının
ömürləri boyunca
əməllərinin hesabını təfsilatı və təfərruati ilə bilicidir. Cəlal
və ululuq sahibidir, Kərəmi, lütfi və ehsanları çox boldur.
Bütün yaratdıqlarını davamlı olaraq nəzarət edicidir. Özünə
sığınanların istəklərini vericidir. Mərhəmət və məğfirəti,
ehsan və inayəti genişdir. Bütün əmr və hökmlərində hikmət
sahibidir. Yaxşı qullarını sevinci və onları razılığına yetişdi-
356
ricidir. Şanı çox böyük və yüksəkdir. Ölüləri qəbirlərdən
çıxararaq dirildəcəkdir. Hər zaman, hər yerdə olub bitənlərə
şəhadət edicidir. Varlığı heç dəyişmədən əbədidir. Sevdiyi
qullarının işlərinə kömək edəndir. Çox güclü möhkəm və
mətinli, yaxşı qullarına dostdur. Ancaq özünə həmd olu-
nandır. Hər şeyin ədədlərini biləndir.
Hər şeyi, bənzəri və
nümunəsi olmadan yaradandır. Yaratdıqlarını, yox etdikdən
sonra təkrar yaradacaq olandır. Həyat verici, dirildəcək olan,
ölüm verici, öldürəndir. Daimi və əbədi diri olandır. Yarat-
dıqlarını qoruyub saxlayandır. Qədri və Şanı uca, kərəm və
şəfaəti çox bol olandır. Şəxsində sifətində və hökmlərində
ortağı və bənzəri olmayan, bir və tək olandır. Hər cür ehti-
yacdan münəzzəh olub yaratdıqlarının bütün hacətlərini tək
Özü verəndir. İstədiyini istədiyi kimi etməyə gücü çatandır.
Qüvvət və qüdrət sahibləri üzərində də dilədiyi kimi təsəvvür
edəndir. İstədiyini önə keçirib, önə alan və istədiyini geri
qoyaraq arxaya salandır. Əvvəli olmayan əvvəldir. Axırı
olmayan axırdır. Varlığı və birliyi,
zahiri və batini, zati
həqiqəti ağıllardan və duyğulardan örtülü olandır. Bilinən və
bilinməyən, görünən və görünməyən aləmlərdə olub bitənləri
tək başına sövq və idarə edəndir. Yaradılmışlar haqqında
ağlın mümkün gördüyü hər şeydən, hər hal və rəftardan uca
olandır. Bütün yaratdıqları haqqında uyğun olan, yaxşılıq və
bəxşişi bol olandır. Özünə rucu edərək tövbə edən qullarının
tövbələrini qəbul buyuraraq bağışlayandır. Pislik edənləri
ədalətilə layiq olduqları cəzalara çatdırandır. Qullarını
mübaliğə ilə əfv edəndir. Mərhəmət və şəfqət sahibidir.
Mülkin əzəli və əbədi malikidir. Ululuq, ucalıq və fəzli kərəm
sahibidir. Bütün işləri bərabər və bir-birinə uyğun olaraq
yerli-yerində edəndir istədiyini, istədiyi zaman,
istədiyi yerə
toplayandır. Zati çox zəngin və heç neyə möhtac deyildir.
Dilədiyinə zənginlik verən, dilədiyinə mane olan, dilədiyinə
zərər yetişdirəndir. Dilədiyinə xeyir və fayda verəndir. Bütün