161
Xüsusi Komit si t r find n 10 noyabr 1994-cü ild n quruma üzv
dövl tl r üçün açıqdır, h mçinin, A -y üzv olmayan dövl tl r d
bu Konvensiyaya qo ula bil rl r.
(116)
1992-ci il 24 yanvar tarixind Az rbaycan Respublikasının
Parlamenti "Xüsusi d v t edilmi qonaq" statusu almaq üçün
Avropa
urasına müraci t ets d , ölk mizin bu t kilata üzv
q bul edilm si Ümummilli lider Heyd r
liyevin h yata keçirdiyi
ardıcıl v m qs dyönlü siyas tin n tic sind realla mı dır. M hz,
onun t
bbüsü il 1993-cü ild n Az rbaycanda ölüm c zasına
moratorium qoyulmu , 1998-ci ild is l
v edilmi dir. Ölüm
c zasının l
vi v c za siyas tinin humanistl dirilm si Az rbay-
canın Avropa ail sin qo ulmasını t min ed n mühüm amill rd n
biri olmu dur.
1996-cı il iyulun 13-d Avropa urasının Ba katibin
m ktubla müraci t ed n Prezident Heyd r
liyev Az rbaycan
Respublikasının Avropa urasına tam hüquqlu üzv q bul
olunmasını xahi etmi dir.
2000-ci il iyunun 28-d Avropa urası Parlament Assamble-
yasının növb ti sessiyasında bu qurumun Nazirl r Komit sin
Az rbaycan Respublikasını Avropa urasının tamhüquqlu üzvü
seçm k tövsiy edilmi dir. N hay t, 2001-ci ilin yanvar ayında
ölk miz Avropa urasına tamhüquqlu üzv q bul edilmi v
bununla da Az rbaycan diplomatiyası Avropaya inteqrasiya
prosesl rin qo ulmaq u runda mübariz d böyük q l b y nail
olmu dur. Bu hadis Az rbaycanın Avropa ail sin çevrildiyini
m ld sübut etmi dir.
T kilata üzv olark n Az rbaycan dövl ti Avropa urasının
222 saylı r yi il mü yy n edilmi öhd likl ri öz üz rin
götürmü dü. ndiy d k A PA t r find n Az rbaycan üzr 1305
(2002-ci il, sentyabr), 1358 (2004-cü il, yanvar), 1398 (2004-cü il,
oktyabr), 1456 (2005-ci il, iyun) v 1545 (2007-ci il, aprel) saylı
be q tnam q bul edilmi dir.
Az rbaycan Respublikası Avropa urasının 49 s n din
(konvensiya v protokollar imzalanmı v ratifikasiya olunmu dur,
lav olaraq 10 s n d imzalanmı , lakin ratifikasiya olunmamı dır)
162
qo ulmu dur. Bu s n dl r iç risind Avropa nsan Hüquqları
Konvensiyası, ona lav protokolları, Milli Azlıqların Müdafi si
haqqında Avropa Ç rçiv Konvensiyası,
g nc l r dair
Konvensiya, Avropa Sosial Xartiyasını xüsusi qeyd etm k olar.
Az rbaycan Respublikası Avropa urası qar ısında üz rin
götürdüyü öhd likl r (ümumilikd 29) daim hörm tl yana mı
v onları ardıcıl olaraq h yata keçirmi dir.
Ölk miz üz rin götürdüyü öhd likl rd n 3-nü qism n,
qalanlarını is bütövlükd yerin yetirmi dir. Qism n yerin
yetirilmi 3 öhd likd n biri – 14 (i) (e) Regional dill r v azlıqların
dill ri haqqında Avropa Xartiyasını ratifikasiya etm kdir. Bu
s n din yerin yetirilm si üçün külli miqdarda v sait t l b olunur
ki, Az rbaycan h l buna hazır deyil.
Az rbaycan Respublikası Avropa urasının (yuxarıda qeyd
etdiyimiz) Ç rçiv Konvensiyasına 13 iyun 2000-ci il tarixd
qo ulub.
Ç rçiv Konvensiyasının öz qar ısına qoydu u sas m qs d
milli azlıqların tam v h qiqi b rab rliyini t min etm k, h mçinin,
hüququn aliliyi, razi bütövlüyü v milli suverenlik prinsipl rin
hörm t ç rçiv sind öz milli f rdiliyini ifad etm y , qoruma a,
inki af etdirm y imkan ver n
raitin yaradılmasıdır. Ç rçiv
Konvensiyası proqram prinsipl ri v normaları
klind hüquqi
standartlar formala dırır. Ümumi m qs dl r mü yy nl dirir ki,
razılı a g l n t r fl r bu m qs dl r qanunvericilik t dbirl rinin
görülm si v müvafiq dövl t siyas ti vasit sil nail olma ı öz
öhd l rin götürürl r. Ad t n, Ç rçiv Konvensiyasının normaları
birba a t tbiq olunmur. Dövl tl r milli qanunvericiliyi onların
razisind ya ayan milli azlıqların xüsusiyy tl rin uy unla dırıl-
masına imkan ver n mü yy n f aliyy t azadlı ına malikdirl r. Bu
q d r h ssas bir sah d mür kk b hüquqi v siyasi mane l r
oldu undan Ç rçiv Konvensiyası milli azlıq konsepsiyasının
d qiq anlayı ını mü yy n etm mi dir, lakin a a ıdakı kriteriyalar
ir li sürülmü dür: bu anlayı , yalnız din, dil, n n l r v m d ni
irsl mü yy nl diril n azlıqlara amil edilir.
163
Ç rçiv Konvensiyasında söhb t, ilk növb d b rab rlikd n,
sas n d qanun qar ısında b rab rlikd n gedir. Razılı a g l n
t r fl r, h mçinin, lazım g ldikd pozitiv t dbirl r görm yi d
öhd l rin götürürl r. Bununla laq dar olaraq, milli azlıqla
çoxluq arasında real b rab rlik prinsipind n ir li g l n
lav
hüquqlar da tanına bil r. Bel hüquqlar ikili öhd likl r
klind
formala mı dır ki, bu öhd likl r uy un olaraq, dövl tl r azlıqların
mövcudlu unun, o cüml d n, fiziki müdafi sin , h mçinin, öz
xüsusiyy tl rinin inki afına m suliyy t da ıyırlar. Sosial vahid-
liyin saxlanılması prinsipind n çıxı ed r k Ç rçiv Konvensiyası
milli azlıqların üz rin d mü yy n öhd likl r qoyur, m s l n,
dövl td n – onun razılı ı olmadan – ayrılmanın qada an olunması
öhd liyi. Konvensiya dövl t , eyni zamanda, ümumi inteqrasiya
siyas tinin xeyrin t dbirl r görm k imkanı da verir.
"Milli azlıqların hüquqlarının müdafi si haqqında" Ç rçiv
Konvensiyası özünd a a ıdakı prinsipl ri t sbit edir:
- ayrı-seçkiliyin qada an olunması;
- milli azlıqlarla halinin çoxlu u arasında b rab rliyin t min
olunmasına yardım etm k;
- milli azlıqların m d niyy tinin, dininin, dilinin v ad t-
n n l rinin qorunub saxlanması, inki af etdirilm si üçün lveri li
raitin yaradılması;
- yı ıncaqlar, birl m k, söz, fikir, vicdan v din azadlı ı;
- kütl vi informasiya vasit l rind n istifad , radio v
televiziya proqramları q bul v translyasiya etm k hüququ;
- t hsil almaq hüququ;
- s rh dyanı laq l r v
m kda lıq;
- iqtisadi, m d ni v sosial h yatda i tirak v s.
"Milli azlıqların hüquqlarının müdafi si haqqında" Ç rçiv
Konvensiyasının i tirakçısı olan Az rbaycan Respublikasının milli
qanunvericiliyind insan hüquq v azadlıqlarının t mini il ba lı
t sbit olunmu normalar Ç rçiv Konvensiyasının milli azlıqların
hüquqlarının müdafi si sah sind mü yy n etdiyi prinsipl r tam
cavab verir.
Dostları ilə paylaş: |