Microsoft Word Kitab-2 cbs doc

161
Xüsusi Komit si t r find n 10 noyabr 1994-cü ild n quruma üzv 
dövl tl r üçün açıqdır, h mçinin, A -y  üzv olmayan dövl tl r d
bu Konvensiyaya  qo ula bil rl r.
(116)
1992-ci il 24 yanvar tarixind  Az rbaycan Respublikasının
Parlamenti "Xüsusi d v t edilmi  qonaq" statusu almaq üçün 
Avropa
urasına müraci t ets   d , ölk mizin bu t kilata üzv 
q bul edilm si Ümummilli lider Heyd r
liyevin h yata keçirdiyi 
ardıcıl v   m qs dyönlü siyas tin n tic sind  realla mı dır. M hz,
onun t
bbüsü il  1993-cü ild n Az rbaycanda ölüm c zasına
moratorium qoyulmu , 1998-ci ild  is   l
v edilmi dir. Ölüm 
c zasının l
vi v   c za siyas tinin humanistl dirilm si Az rbay-
canın Avropa ail sin  qo ulmasını t min ed n mühüm amill rd n
biri  olmu dur.
1996-cı il iyulun 13-d  Avropa  urasının Ba  katibin
m ktubla müraci t ed n Prezident Heyd r
liyev Az rbaycan 
Respublikasının Avropa  urasına tam hüquqlu üzv q bul
olunmasını xahi  etmi dir.
2000-ci il iyunun 28-d  Avropa  urası Parlament Assamble-
yasının növb ti sessiyasında bu qurumun Nazirl r Komit sin
Az rbaycan Respublikasını Avropa  urasının tamhüquqlu üzvü 
seçm k tövsiy  edilmi dir. N hay t, 2001-ci ilin yanvar ayında
ölk miz Avropa  urasına tamhüquqlu üzv q bul edilmi   v
bununla da Az rbaycan diplomatiyası Avropaya inteqrasiya 
prosesl rin  qo ulmaq u runda mübariz d  böyük q l b y  nail 
olmu dur. Bu hadis  Az rbaycanın Avropa ail sin  çevrildiyini 
m ld  sübut etmi dir.
T kilata üzv olark n Az rbaycan dövl ti Avropa  urasının
222 saylı r yi il  mü yy n edilmi  öhd likl ri öz üz rin
götürmü dü. ndiy d k A PA t r find n Az rbaycan üzr  1305 
(2002-ci il, sentyabr), 1358 (2004-cü il, yanvar), 1398 (2004-cü il, 
oktyabr), 1456 (2005-ci il, iyun) v  1545 (2007-ci il, aprel) saylı
be  q tnam  q bul edilmi dir.
Az rbaycan Respublikası Avropa  urasının 49 s n din
(konvensiya v  protokollar imzalanmı  v  ratifikasiya olunmu dur,
lav  olaraq 10 s n d imzalanmı , lakin ratifikasiya olunmamı dır)

---

162
qo ulmu dur. Bu s n dl r iç risind  Avropa  nsan Hüquqları
Konvensiyası, ona  lav  protokolları, Milli Azlıqların Müdafi si
haqqında Avropa Ç rçiv  Konvensiyası,
g nc l r  dair 
Konvensiya, Avropa Sosial Xartiyasını xüsusi qeyd etm k olar.
Az rbaycan Respublikası Avropa  urası qar ısında üz rin
götürdüyü öhd likl r  (ümumilikd  29) daim hörm tl  yana mı
v  onları ardıcıl olaraq h yata keçirmi dir.
Ölk miz üz rin  götürdüyü öhd likl rd n 3-nü qism n,
qalanlarını is  bütövlükd  yerin  yetirmi dir. Qism n yerin
yetirilmi  3 öhd likd n biri – 14 (i) (e) Regional dill r v  azlıqların
dill ri haqqında Avropa Xartiyasını ratifikasiya etm kdir.  Bu 
s n din yerin  yetirilm si üçün külli miqdarda v sait t l b olunur 
ki, Az rbaycan h l  buna hazır deyil. 
Az rbaycan Respublikası Avropa  urasının (yuxarıda qeyd 
etdiyimiz) Ç rçiv  Konvensiyasına 13 iyun 2000-ci il tarixd
qo ulub.
Ç rçiv  Konvensiyasının öz qar ısına qoydu u sas m qs d
milli azlıqların tam v  h qiqi b rab rliyini t min etm k, h mçinin, 
hüququn aliliyi,  razi bütövlüyü v  milli suverenlik prinsipl rin
hörm t ç rçiv sind  öz milli f rdiliyini ifad  etm y , qoruma a,
inki af etdirm y  imkan ver n
raitin yaradılmasıdır. Ç rçiv
Konvensiyası proqram prinsipl ri v  normaları
klind  hüquqi 
standartlar formala dırır. Ümumi m qs dl r mü yy nl dirir ki, 
razılı a g l n t r fl r bu m qs dl r  qanunvericilik t dbirl rinin 
görülm si v  müvafiq dövl t siyas ti vasit sil  nail olma ı öz 
öhd l rin  götürürl r. Ad t n, Ç rçiv  Konvensiyasının normaları
birba a t tbiq olunmur. Dövl tl r milli qanunvericiliyi onların
razisind  ya ayan milli azlıqların xüsusiyy tl rin  uy unla dırıl-
masına imkan ver n mü yy n f aliyy t azadlı ına malikdirl r. Bu 
q d r h ssas bir sah d  mür kk b hüquqi v  siyasi mane l r
oldu undan Ç rçiv  Konvensiyası milli azlıq konsepsiyasının
d qiq anlayı ını mü yy n etm mi dir, lakin a a ıdakı kriteriyalar 
ir li sürülmü dür: bu anlayı , yalnız din, dil,  n n l r v   m d ni
irsl  mü yy nl diril n azlıqlara  amil edilir. 

---

163
Ç rçiv  Konvensiyasında söhb t, ilk növb d  b rab rlikd n, 
sas n d  qanun qar ısında b rab rlikd n gedir. Razılı a g l n
t r fl r, h mçinin, lazım g ldikd  pozitiv t dbirl r görm yi d
öhd l rin  götürürl r. Bununla  laq dar olaraq, milli azlıqla 
çoxluq arasında real b rab rlik  prinsipind n ir li g l n
lav
hüquqlar da tanına bil r. Bel  hüquqlar ikili öhd likl r
klind
formala mı dır ki, bu öhd likl r  uy un olaraq, dövl tl r azlıqların
mövcudlu unun, o cüml d n, fiziki müdafi sin , h mçinin, öz 
xüsusiyy tl rinin inki afına m suliyy t da ıyırlar. Sosial vahid-
liyin saxlanılması prinsipind n çıxı  ed r k Ç rçiv  Konvensiyası
milli azlıqların üz rin   d  mü yy n öhd likl r qoyur, m s l n,
dövl td n – onun razılı ı olmadan – ayrılmanın qada an olunması
öhd liyi. Konvensiya dövl t , eyni zamanda, ümumi inteqrasiya 
siyas tinin xeyrin  t dbirl r görm k imkanı da verir. 
"Milli azlıqların hüquqlarının müdafi si haqqında" Ç rçiv
Konvensiyası özünd  a a ıdakı prinsipl ri t sbit edir: 
- ayrı-seçkiliyin qada an olunması;
- milli azlıqlarla halinin çoxlu u arasında b rab rliyin t min 
olunmasına yardım etm k;
- milli azlıqların m d niyy tinin, dininin, dilinin v  ad t-
n n l rinin qorunub saxlanması, inki af etdirilm si üçün  lveri li 
raitin yaradılması;
- yı ıncaqlar, birl m k, söz, fikir, vicdan v  din azadlı ı;
- kütl vi informasiya vasit l rind n istifad , radio v
televiziya proqramları q bul v  translyasiya etm k hüququ; 
- t hsil almaq hüququ; 
- s rh dyanı laq l r v
m kda lıq;
- iqtisadi, m d ni v  sosial h yatda i tirak v  s. 
"Milli azlıqların hüquqlarının müdafi si haqqında" Ç rçiv
Konvensiyasının i tirakçısı olan Az rbaycan Respublikasının milli 
qanunvericiliyind  insan hüquq v  azadlıqlarının t mini il  ba lı
t sbit olunmu  normalar Ç rçiv  Konvensiyasının milli azlıqların
hüquqlarının müdafi si sah sind  mü yy n etdiyi prinsipl r  tam 
cavab verir. 

---