Microsoft Word Kitab-2 cbs doc

185
imkanların dil azlıqları üçün gerç kl dirilm sind  dövl tl rin
seç  bil c yi üsullar qeyd olunur. 
III. T nziml m
9. Yayım kütl vi informasiya vasit l rinin t nziml nm si
ayrı-seçkiliy  yol verilm d n bu r hb r müdd alarda sadalanan 
ümumi prinsipl r  uy un olmalı, o cüml d n, ifad  azadlı ı,
azlıqların dilind  yayım vasit sil   m d ni, h mçinin, dil 
müxt lifliyi v  dil m nsubiyy tinin qorunması prinsipl rin  uy un
olmalıdır. fad  azadlı ına müdaxil  ed n t nziml m l r MSHBP-
in (madd  19) 3-cü b ndinin v
HAK-ın (madd  10) 2-ci b ndinin 
t l bl rin  ba lıdır, sonuncunun müvafiq hiss sind  bel  bir  rt 
ir li sürülür ki, bu azadlıqların h yata keçirilm sin  “milli 
t hlük sizlik,  razi bütövlüyü v  ya ictimai asayi  maraqları
namin , i ti a ın v  ya cinay tin qar ısını almaq, sa lamlı ın,
yaxud m n viyyatın qorunması üçün, dig r
xsl rin nüfuzu v
hüquqlarının müdafi si, m xfi
ld  edilmi   m lumatların
açıqlanmasını ng ll m k v  ya  dal t mühakim sinin nüfuz v
q r zsizliyini t min etm k üçün qanunla n z rd  tutulmu   v
demokratik c miyy td   z ruri olan” m hdudiyy tl rd n savayı
ba qa m hdudiyy tl r qoyula bilm z.
HAK-ın 10-cu madd sinin 1-ci b ndin  uy un olaraq, 
lisenziyala dırma kütl vi informasiya vasit l rinin t nziml nm si 
üçün mümkün vasit   t kil edir. Ç rçiv  Konvensiyasının 9-cu 
madd sinin 2-ci b ndind  deyilir ki, i tirakçı dövl tl r ifad
azadlı ı bar sind   v  milli azlıqlar üçün kütl vi informasiya 
vasit l rinin mü ss rliyi baxımından “radio v  televiziya v  ya 
kino mü ssis l rinin ayrı-seçkiliy  yol verm y n v  obyektiv 
meyarlara 
saslanan lisenziyala dırılmasi” t l bini ir li sür
bil rl r. AT T ç rçiv sind  q bul edilmi  Krakov S n dind  (6.1-
ci b nd) v  Cenevr   S n dind ki hesabatda (VII f sil) i tirakçı
dövl tl r yayım kütl vi informasiya vasit l rini yalnız qanunla 
n z rd  tutulan qaydada v  beyn lxalq standartlara uy un sur td
t nziml m yi öhd l rin  götürübl r. 

---

186
10. AT T-in i tirakçı dövl tl ri milli azlıqlara m nsub olan 
xsl rin “öz ana dill rind   m lumatları yaymaq,  ld  etm k v
onların mübadil sini h yata keçirm k” hüququnu tanıyırlar (Vyana 
S n di, Humanitar v  Dig r Sah l rd
m kda lıq,
nsan
laq l ri, 45-ci b nd; Kopenhagen S n di, 32.5-ci b nd). Bu 
hüquqa lisenziyala dırma v  ya dig r t nziml m  növl ri vasit sil
x l l g tirm k olmaz.  
“Yayım üçün lisenziya verm kd n imtina edilm si konkret 
hallarda Avropa Konvensiyasının 14-cü madd si il  birg
götürülmü  10-cu madd  üzr  problem do ura bil r. M s l n,
lisenziya verm kd n imtina edilm si müvafiq  razi sakinl rinin 
h miyy tli hiss sinin öz ana dill rind  yayımdan m hrum olması
il  n tic l ndikd , bu cür problem meydana çıxa bil r”.
Öz l kütl vi informasiya vasit l rin   g ldikd , Avropa 
urasının Parlament Assambleyası Avropada Kütl vi  nformasiya 
Vasit l rind
fad  Azadlı ı haqqında 1589 (2003) saylı
Tövsiy nin 17-ci b ndinin 6-cı yarımb ndind  üzv dövl tl ri
“azlıqların dill rind  öz l yayım mediasının t sis edilm sin   v
f aliyy tin  qoyulan m hdudiyy tl ri l
v etm y ” sövq etdi. 
11.  H r hansı t nziml m nin müt nasibliyin   g ldikd ,
Avropa nsan Hüquqları M hk m si q ti
kild  mü yy n edib ki, 
HAK-ın 10-cu madd si yayımın t nziml nm sinin qanuni 
m qs di özünd  ehtiva etm sini v   h min m qs d  müt nasib
olmasını t l b edir. 
12. Audiovizual i l rin azlıqların dill rind n v  ya onların
dill rin   t rcüm sinin, dublyajının, sonradan sinxronla dırılma-
sının v  subtitrl dirilm sinin t nziml nm si – fikri ifad  etm k
azadlı ına uy un olmalı, azlıqların müdafi sin  dair beyn lxalq
öhd likl rin yerin  yetirilm sin , el c   d  milli azlıqlara m nsub
olan
xsl rl  dövl td  çoxluq t kil ed n
hali arasında anla -
manın, dözümlüyün v  dostlu un h v sl ndirilm sin  köm k et-
m lidir. T nziml m l r azlıqların dill rind  verili l rin yayım-
lanmasına v  ya q buluna müdaxil  etm m lidir.
Avropa Dil Xartiyasının 12-ci madd si i tirakçı dövl tl rd n
t l b edir ki, t rcüm y , dublyaja, sonradan sinxronla dırmaya v

---

187
subtitrl dirilm y  yardım etm k v  onları inki af etdirm k
vasit sil   v   z ruri hallarda t rcüm   v  terminoloji t dqiqat
xidm tl rinin yaradılması, inki afı v  maliyy l dirilm si
vasit sil  bölg l rin v  ya azlıqların dill rind  istehsal edilmi
i l rl  tanı lı ı h v sl ndirsinl r.
13. MSHBP v
HAK “s rh dl rd n asılı olmayaraq” ifad
azadlı ını t min edirl r. Ç rçiv  Konvensiyasının 17-ci 
madd sind   v  ox ar terminl rl  Kopenhagen S n dinin 32.4-cü 
b ndind
ks olundu u kimi, transs rh d yayımının s rb st q bulu
milli azlıqlara m nsub olan  xsl rin s rh dl r boyunca, xüsus n
eyni etnik, m d ni, dil v  ya dini m nsubiyy ti, yaxud ümumi 
m d ni irsi payla dıqları insanlarla azad v  dinc  laq l r qurmaq 
v  mühafiz  etm k hüququnun bir aspektidir. 
Bundan lav , Avropa Dil Xartiyasının 11-ci madd sinin 2-ci 
b ndind   t nziml m y  icaz  verilm kl  yana ı, deyilir ki, 
“t r fl r bölg nin v  ya azlı ın dili il  eyni v  ya ox ar formada 
i l n n dild  radio v  televiziya verili l rinin qon u ölk l rd n
birba a azad q bulunu t min etm yi v   h min dild  qon u
ölk l rd n radio v  televiziya verili l rinin t krar yayımlanmasına
mane olmama ı öhd l rin  götürürl r”.
N hay t, transs rh d yayımının ölk  daxilind  istehsal 
olunan verili l r
rait yaratmaq öhd liyind n dövl tl ri azad 
etm m si prinsipi Ç rçiv  Konvensiyasının 9-cu madd sind n ir li
g lir. Ç rçiv  Konvensiyası üzr  
M v r t Komit sinin 
bildirdiyin  gör , “qon u dövl tl rd n  proqramların q bulunun
mümkünlüyünü milli azlıqlara aid dövl tdaxili m s l l r bar d
proqramları v  azlıqların dill rind  proqramları t min etm k
z rur tini aradan qaldırmır” (2002-ci il, Albaniyaya dair R y, 50-
ci b nd). Milli Azlıqların Dil Hüquqlarına dair Oslo Tövsiy l rinin 
11-ci b ndind  (Tövsiy sind ) daha konkret olaraq deyilir ki, 
“xaricd  istehsal olunan kütl vi informasiya vasit l ri il  tanı lıq
imkanı lüzumsuz m hdudla dırılmamalıdır. Bu cür tanı lıq imkanı
müvafiq azlıqların oldu u dövl tin ictimai fondlarından
maliyy l diril n kütl vi informasiya vasit l rind  azlıqlara 
ayrılan yayım vaxtının azaldılmasına haqq qazandırmır”.

---