Microsoft Word Kitab-2 cbs doc

173
II. Siyas t
5. Dövl tl r azlıqların dill rind n yayım mediasında istifad
m s l si il   m
ul olmaq üçün siyas t hazırlamalıdırlar. H min 
siyas t milli azlıqlara m nsub olan  xsl rin m nsubiyy tl rini 
mühafiz  etm k v  inki af etdirm k üçün onların t l batlarının
mü yy n edilm sin
saslanmalıdır. 
Milli azlıqlara m nsub olan  xsl r, m sl h tl m
prosesl rind   i tirak v  müvafiq t sisat v  qurumlarda t msil 
olunma da daxil olmaqla, bu cür siyas tin hazırlanmasında v
t tbiqind  s m r li i tirak imkanına malik olmalıdırlar.
6. Müst qil t nziml yici qurumlar dövl t siyas tinin h yata
keçirilm sin   v   t tbiqinin t min olunmasına gör  cavabdehlik 
da ımalıdırlar. Bel  qurumlar  ffaf qaydada yaradılmalı v
f aliyy t göst rm lidirl r.
7. Dövl t siyas ti, dig r m qs dl rl  yana ı, milli azlıqlara 
m nsub olan  xsl rin t l batlarını öd m k üçün geni  çe idli v
tarazla dırılmı  yüks k keyfiyy tli informasiya, t hsil, m d ni v
yl nc li proqramları t min ed n ictimai yayım xidm tini 
d st kl m lidir. Dövl tl r ictimai yayımçıların bu sah d  öz 
v zif l rini yerin  yetirm l ri üçün maliyy , texniki v  dig r
raiti qoruyub saxlamalı v  z ruri olduqda yaratmalıdırlar.
8. Dövl t siyas ti milli azlıqlara m nsub olan  xsl rin öz 
dill rind  yayım mediasını yaratmalarına v  qoruyub 
saxlamalarına  rait yaratmalıdır.
III. T nziml m
9. T nziml m y  yol verilm si
Dövl tl r ifad  azadlı ının, m d ni v  dil müxt lifliyinin 
müdafi si v  inki afı, m d ni m nsubiyy ti mühafiz  etm k v
inki af etdirm k v  dig r
xsl rin hüquqlarına v  ya nüfuzlarına
hörm t edilm si üçün yayım mediasını t nziml y  bil rl r. Bu cür 
t nziml m , o cüml d n, lisenziyala dırma qanunla n z rd
tutulmalı, obyektiv v  ayrı-seçkiliy  yol verm y n meyarlara 
saslanmalı v  azlıqların dill rind  yayımı m hdudla dırmaq v  ya 
m hdudla dırma a s b b olmaq m qs di güdm m lidir. 

---

174
10. Dill rin t bli i
Yayım mediasında istifad ni t nziml y rk n dövl tl r
seçilmi  dill rin istifad sin  üstünlük ver  bil rl r. Bir v  ya daha 
artıq dill r  üstünlük verm k üçün t dbirl r dig r dill rd n
istifad ni m hdudla dırmamalıdır. Dövl tl r yayım mediasında h r
hansı dild n istifad ni qada an ed  bilm zl r. Yayım mediasında
h r hansı dil  üstünlük verm k t dbirl ri milli azlıqlara m nsub
olan
xsl rin öz hüquqlarından istifad  etm l rin   x l l
g tirm m lidir.
11. T nziml m d  müt nasiblik
H r hansı t nziml m , hüquqmü yy nedici v  ya 
qada anedici olmasından asılı olmayaraq, qanuni m qs d güdm li
v   h min m qs d  müt nasib olmalıdır. H r hansı t nziml m nin
müt nasibliyi qiym tl ndiril rk n yayım mediasının xarakteri il
v  daha geni  sosial mühitl  ba lı konkret amill r n z r
alınmalıdır. Bu cür amill r  a a ıdakılar daxildir: 
• T dbirin xarakteri v   m qs dl ri, o cüml d n, ifad
azadlı ının, m d ni v  dil müxt lifliyinin müdafi si v  inki afı,
m d ni m nsubiyy tin mühafiz si v  inki afı m qs dil
proqramların keyfiyy tin  v  tarazlılı ına köm k etm k potensialı;
• Mövcud siyasi, sosial v  dini  rait, o cüml d n, m d ni v
dil müxt lifliyi, idar etm  strukturları v  regional xüsusiyy tl r;
• Bütün s viyy l rd  (milli, regional v  yerli) – ictimai, öz l
v  ya xarici olmasından asılı olmayaraq – mövcud yayım
xidm tl rinin sayı, r ngar ngliyi, co rafi dair si, xarakteri, 
funksiyası v  dill ri. Müxt lif xidm tl rin auditoriyası üçün 
maliyy   x rcl ri, proqramların buraxılı  qrafikl ri v  növü 
baxımından yayımın q bulu, k miyy ti, el c   d  keyfiyy ti üçün 
texniki imkanlar – bütün bunlar n z r  alınmalı olan amill rdir;
• Aidiyyatı olan auditoriyanın hüquqları, t l batları, ifad
etdiyi ist kl r v  xarakteri, o cüml d n, h r bir s viyy d  (milli, 
regional v  yerli) sayı v  co rafi t m rküzl m si.
12. T rcüm  m hdudiyy tl ri 

---

175
Azlıqların dill rind  yayım t rcüm , dublyaj, sonradan 
sinxronla dırma v  ya subtitrl dirm  bar d  lüzumsuz v  ya 
qeyri-müt nasib t l bl rin qoyulmasına m ruz qalmamalıdır. 
13. Transs rh d yayımı
Birba a, yaxud t krar translyasiya v  ya t krar yayım
vasit sil   h yata keçirilm sind n asılı olmayaraq, transs rh d
yayımının s rb st q bulu dil amili  sasında qada an oluna bilm z.
Azlı ın dilind  xarici yayımın mümkünlüyü dövl tin ölk
daxilind   h min dild ki yayım istehsalına
rait yaratmaq 
öhd liyini aradan qaldırmır v   h min dild ki yayımın müdd tinin 
azaldılmasına haqq qazandırmır.
IV. Azlıqların dill rinin t viqi
14. Dövl t yardımı
Dövl t azlıqların dill rind ki yayıma yardım etm lidir. Buna 
dig r vasit l rl  yana ı, azlıqların dill rind  efir  buraxılma 
imkanının t min olunması, subsidiyalar v  yayım üçün imkanların
yaradılması vasit sil  nail olmaq olar. 
15. Efir  buraxılma
Dövl t dig r vasit l rl  yana ı, tezlikl rin bölü dürülm si,
yayımçıların t sis edilm si, d st kl nm si v  proqramların
planla dırılması vasit sil  azlıqların dill rind   s m r li yayımın
efir  buraxılmasını t min etm lidir. Bu baxımdan, milli azlıqlara
m nsub olan  xsl rin sayı, co rafi t m rküzl m si, yeri, el c  d
t l batları v  maraqları n z r  alınmalıdır.
Regional v  ya yerli s viyy d  azlı ın dilind  yayımın
mövcudlu u h min azlı ın dilind  proqramların milli s viyy d
yayımlanmaqdan k nar edilm sin  haqq qazandırmır.
Tezlikl r
• Lisenziyaları ver rk n dövl tl r azlıqların dilind  yayım
üçün tezlikl rin tam v  ya qism n t min olunmasını;
• Mövcud tezlikl rin sayında m hdudiyy tl r v  (yaxud) öz 
xidm tl rini göst r  bilm k üçün kifay t q d r resursları olmayan 
qruplar olduqda, dövl tl r “açıq kanalların”, y ni xidm t
zonasında bir neç  dil qrupu t r find n payla ılan (eyni tezlikd n

---