Microsoft Word kitab elm doc
Yüklə 332,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
Osman Türkayın poetik irsi 108 Göründüyü kimi, Türkay bu əsərini yazan zaman Hind dini-mi- foloji sisteminə istinad etmişdir. Bu sistemdə Dharma xüsusi mə- nada ədalət qoruyucusu olan ilahi müdrikliyi, ümumi anlamda isə dini prinsipləri bildirir (Mifoloqiçeskiy, 1991: 201) ki, şairə görə, öz Qiyamətini hazırlamış bəşəriyyətə hansısa dharmaların kömək edəcəyini gözləmək əbəsdir. O, artıq özünü cəhənnəm odunun içinə atmışdır və Od tanrısı Aqninin qucağında can verməkdədir. Dün- yanın sonunun təzahürləri görünməkdə, təkayaqlı Hind tanrısı yas saxlamaqdadır. Məlumdur ki, Hind mifologiyasında Aqni yeddi dili olan Allahdır və şeirdə: Yedi güneş 22 doğmuş, yedi kızıl gözlü canavar Emdiler özsuyunu ovaların, dağların Emdiler yedi denizin suyunu kuruttular. (Türkay, 1975: 40) - şəklində yad olunur. O həm də bəzən Günəşlə eyniləşdirilir. Nəhayət, atəş və su, işıq və qaranlığın görüşməsi baş verir və hər yer qaranlığa qərq olur. Düştü her yana karanlık, kalki ya da bir ölümde korku Kırlar göğerdi, Brahma söyle Lotus doğmayacak mı? (Türkay, 1975: 40) Hind mifologiyasından bilirik ki, Brəhmənin yaranma variant- larından biri də onun ilkin okean sularında üzən Vişnanın göbə- yində bitən şanagüllə çiçəyindən doğulmasıdır. Qədim hind dünya- görüşünə görə, kosmik tsikl aşağıdakı şəkildə baş verir: “Brəhmə tərəfindən yaradılan dünya və bütün canlılar tsiklik olaraq mövcud- 22 “ Mitolojiler Sözlüyü”ndə kosmik yanğın altbaşlığında bu hadisə haqqında qeyd olunur: “Puranalar’ın birçoğunda paralaya’yı anlatan “rengârenk” hikâyeye bakılırsa, her şey uzun bir kuraklık dönemi ile başlar ve tüm canlılar yavaş yavaş güçsüzleşir. Sonra güneş her zamankinden daha da fazla ışıldayarak yediye bölünür ve yangın başlamadan önce üçlü dünyanın tüm nemini emer”. (Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlüğü, Yön.: Yves Bonnefoy, Dost Kitabevi Yayınları, I. cilt. Ankara, 2000) Elmira Fikrətqızı 109 dur. Hər bir tsikl isə Brəhmənin həyatının bir gününə bərabərdir. Onun həyatının bir günü isə 2160000000 ilə bərabərdir. Bütün bu vaxtdan sonra hər şey odda məhv ediləcəkdir. Sonra isə Brəhmə dünyanı təzədən yaradacaqdır. Hindlilərin kosmoqonik ənənəsinə görə isə bu proses Brəhmənin 100 illik ömrü boyu uzanacaq, sonra isə bütün kainat ilkin vəziyyətinə qayıdacaqdır” (Şükürov, 1996: 76). Əsərin üçüncü hissəsində özünü yer üzü sivilizasiyasının “yıkım ve kıyım gecelerinde” qan və işgəncə dəlisi vəhşi vampir adlandıran müəllif bəşəriyyətin gözü bağlı halda iztirab zirzəmilərinə aparıl- dığını və maskalı yeddi hakimin onların gövdələrini yarıb, ruhlarını atəşə tutduqlarını yazır. Daha doğrusu, o, bəşəriyyət ilə “para” (pul) adlı bir oyun oynamış və qumarda qalib gəlmişdir. Dördüncü hissədə həmin yeddi hakim əllərində silah kimlərisə nişan alırlar. Bəlkə də, onlar dünyaya hakimlik etmək niyyətində olan hegemon dövlətlərin liderləridir ki, daima silahlanmada yarışa girərək bəşəriyyəti qorxu və təhlükə altında saxlayırlar. Sonda Tür- kay yenə də Hind mifologiyasına üz tutaraq nə vaxtsa yeni bir dün- yanın doğacağını gözləməkdədir: Durmuşlar, nişan alıyorlar, ama bu silahlar Hep böyle susup konuşacaklar mı Konuştukca acaba kimleri ateşle yargılayacaklar Sordum: Lotus açmadan önce Brahmanın göbeğinden doğacak evren ne Kanın yakarışı çağlayıp indi yüreğime. (Türkay, 1975: 42) “Riqveda”nın “İlk insan haqqında” himnində Brəhmə ilə eyni- ləşdirilən Puruşanı qurban verən Allahlar dünyanı yaratmağa baş- layırlar və onun ağzından, ruhundan, gözlərindən, belindən, nəfə- sindən və s. hissələrindən müxtəlif varlıqlar yaranır (Şükürov, 1996: 142). Osman Türkayın poetik irsi 110 Türkay da verilən qurbanların, Qiyamətin yeni bir dünya yarada- cağına, beləliklə, kosmik qaydaların qorunub saxlanacağına inan- maqdadır. Hakimlərin sayının yeddi olması əsərin təhlilində digər bir fikir qatını da istisna etmir. Məlumdur ki, “Riqveda”da yeddi rişidən bəhs edilir. Hind dini-mifoloji sistemində allahlar və pitrilərdən sonra, “üçüncü yerdə duran rişilər miflər və əfsanələrdə allahların iradə və göstərişlərinin şərhçisi və bələdçisi kimi təsvir edilir. Onlar bir növ allahlar dünyası ilə insanlar arasında əlaqələndirici halqa rolunu oynayırlar” (Şükürov, 1996: 63). Təbii ki, əsərdə kosmosdan insanları müşahidə edən bu rişilər əllərində silah tutaraq hansısa sərhədləri ötüb keçməyə çalışan insanları cəzalandırmağa xidmət edirlər. Rişilərin Böyük ayı bürcü ilə əlaqədə izah olunması, adla- rının ulduz və planet adları ilə üst-üstə düşməsi kosmos şairinin onlarla bağlı motivlərdən istifadə etməsinə səbəb olmuşdur. Bundan əlavə, Ağayar Şükürovun yazdığına görə, “onların bacarıqları içəri- sində planetlərə təsir göstərmək də vardır” (Şükürov, 1996: 107). “Gün batarkən Qiyamət” şeri də torpağın üstündə olan hüznlər- dən xəbər verərək daha real bir biçimdə qürub zamanı ölən dünya- nın faciəvi sonluğunu təsvir etməkdədir. Ümumiyyətlə, Osman Tür- kayın “Qiyamət günü müşahidəçiləri” kitabında ölüm, dünyanın so- nu və s. kimi bədbin mövzularla bağlı əsərlər əsas yer tutmaqdadır: “Yerdə hüzn, göydə xaos”, “Ölümü bir dar ağacında sonsuzlaşan”, “Təccalın türküsü”, “Ölümün maskasında işgəncə” və s. Aşağıdakı misralar sonuncu şeirdəndir: Yaşam işte budur: Bir intihar makinesi, Çeliğin hortlakları, ateşin özü Bir şeytanca dişli çark, bu korkunç görüntü. (Türkay, 1975: 48) Yüklə 332,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|