Microsoft Word kitab elm doc
Yüklə 332,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
Elmira Fikrətqızı 105 Poemanın “Afrika” hissəsində Misir miflərinə geniş şəkildə mü- raciət edilmişdir. Xüsusilə də Osiris və Setlə bağlı motivlər əsas yer tutmaqdadır. K.Srinivasa görə, müasir dünyada imperializmə, müs- təmləkəçiliyə qarşı aparılan mücadilə bu iki Allah arasında gedən döyüşdə Xeyirlə Şərin, tərəqqi ilə tənəzzülün ziddiyyətli mübarizə- lərinin klassik ifadəsidir. (Türkay, 1989: 8) Əsərin “Amerika” hissəsində isə daha çox kosmik əsrdə insanın əldə etdiyi elmi nailiyyətlərdən bəhs edilir və onun faydalı və zə- rərli cəhətləri diqqət mərkəzinə çəkilir. Bölmənin sonunda şair dör- düncü nüvə müharibəsini təsvir edir və yerin yanıb, göyün alt-üst olması nəticəsində səmanın qırıntılarını yığdığını və Prometeyin in- tihar etdiyini yazır. Poemanın “Avropa” adlı hissəsi “kosmik düşüncə”lərin işığında yazılmışdır. İnsan şüuru ilə zamanın üç ölçüsünü müqayisədə verən şair Asiyanı keçmiş, Avropanı isə gələcək zaman şəklində təqdim edərək, əslində hər ikisinin indiki acınacaqlı və çıxılmaz vəziyyətini təsvir edir. Şübhəsiz, Asiyanın keçmiş, Avropanın isə müasir zamanı sim- volizə etməsi bəşər tarixində birincinin daha qədimliyi ilə bağlıdır. Həm də biri tənəzzülün, digəri isə tərəqqinin rəmzidir. Lakin ikin- cinin yüksəlişində birincinin əvəzedilməz rolu vardır. Daha doğ- rusu, müasir şəraitdə Qərbin elmi-texniki səviyyədə kəşfləri Şərqin unudulmuş, ən əski dövrlərində qalmış, kosmik miflərdə əks olun- muşdur. Əgər Asiya çağdaş dövrdə acınacaqlı vəziyyətdədirsə, Avropa- nın halı ondan da pisdir. O, başdan-ayağa böhran içindədir. Beton ormanları arasında yaşayan Avropa insanları robotlaşmağa doğru getməklə bir çox insani dəyərlərini itirmişlər. Qərbin London, Paris, Roma, Afina kimi şəhərlərindən müxtəlif mənzərələr təqdim edilən hissənin sonunda saatlar durmadan bütün Avropa üçün cəhənnəm zənglərini səsləndirməkdədir. İnsanın in- sanlıqdan çıxdığı məkanda əcəl zəngləri həmin fövqəl insandan ötrü çalınır ki, o mənəvi baxımdan tənəzzülə uğramış, elm və texnika Osman Türkayın poetik irsi 106 vasitəsilə öz qəbrini özü qazmışdır. Xristian dünyagörüşündən irəli gələn bu motiv E.Heminqueyin “Əcəl zəngi kimin üçün çalınır?” əsərinin də başlığında və məzmununda əks olunmuşdur. “Avropa”nın ikinci hissəsi Prometeyə ithaf olunmuşdur. Yəqin ki, bu mifik qəhrəmana üz tutmaqda şairin məqsədi kabuslar dola- şan dünyamızın yeni “xilaskarlıq dövrü”ndə göylərdən gələcək yeni qəhrəmanlar gözləməsinə eyham vurmaqdır. Üçüncü bölüm özlüyündə on altı elegiya xarakterli hissəyə ayrıl- mışdır. Guya ki, Yeddinci Elm Çağına aid bir zamanda yazılmış bu elegiyaları şair verdiyi müsahibələrdən birində belə izah edir: “Evrenin Düşünde Gezgin” kitabımda yayınlanan “Avrupa” başlıklı uzun şiiri- min sonunda yer alan “Yazıtlar”ı dünyanın mezartaşı kitabeleri olarak yazmıştım. Dünya uzak olmayan bir gelecekte tufanla değil, yangınla batacaktır eğer başıboş felakete gitmekte olan gemiyi ya da treni kontrol edemezsek. Bir kez ozon tabakasını kaybedersek, doğanın yeni bir ozon tabakası meydana getirebilmesi için binlerce yıl geçmiş olası gerekecek. İşte o zaman, dünyamızı başka, bize benzer gezegenlerden gelecek olan insanlar işgal edecek. Arkeolojik incelemeler sonucunda hatalarımızı meydana çıkaracaklar ve kendileri bu yanılgıya düşme- meye çalışacaklardır.” (Toplumun Sesi, 1993: 32) Həqiqətən də, bu elegiyalarda bizdən əsrlər, eralar sonra dəniz- ləri quruyan, bir yığın külə çevrilən planetimizdən ölüm səhnələrini təqdim edən Türkay bəşəriyyətin əcəl zəngini çalmaqla yatmış in- sanlığı oyatmağa çalışır ki, hələ gec olmadan lazımi nəticələr çıxa- rılsın. Uşaqlıq xatirələrində gəmiyə bənzətdiyi dünyamızı alovlar bürümüş, müəyyən müddət sonra isə soyuğa təslim olmuş halda təs- vir edən şair bu dörd qitənin timsalında hər kəsi baş verə biləcək fə- lakətlər qarşısında birləşməyə çağırır. “Qiyamət günü müşahidəçiləri” əsəri də bu məzmunda yazıl- mışdır. Müqəddəs kitablarda dünya düzəninin itəcəyi gün Qiyamə- tin qopacağından xəbər verilir. Bu gün hər kəsin savab və günahı ilahi mizan-tərəzidə ölçülərək əbədi dünyadakı yeri müəyyən Elmira Fikrətqızı 107 ediləcəkdir. Şeirdə də, təbii ki, Qiyamətlə bağlı dini görüşlərdən is- tifadə edilmişdir: Dağların kocaman yüreğini, suların gürleyen sesini dinlediler Nice uzak dünyalardan iri teleskop gözleriyle ışıl-ışıl İnsanın ruhunu, özdeğin iç yapısını incelediler Zehirin etkisi, ışığın, hızın yıkım gücü ne Güneşleri çekerek altlarına dörtnala koşan atlar gibi Baktılar bir yaratış eyleminde insanın gözlerine. (Türkay, 1975: 39) İnsanları tədqiq edən kosmik müşahidəçilər onların gözlərində iki zidd aləmlə qarşılaşırlar: ruhun sonsuzluğu və beynin (zəkanın) məhdudlaşdırıcı mühakimə qaydası. Belə bir nəticə əldə edilir ki, ya ruh buxarlanmış, ya da beyin “göyləşmişdir” və əgər göy sistem, strukturdursa, buxar sərhədsizlikdir. Buxarlanan insan ruhunu Tan- rılar da bir bulud şəklində tərk etmişlər və buna görə də göy üzü yi- yəsiz qalmış, ölgün hala düşmüşdür. Müasir insanın ruh və bey- nində gedən bu prosesləri şair elə məhz onun Qiyaməti kimi qəbul edir. Əgər insanın ruhu onu tərk edirsə və o, zəkanın diqtə etdiyi çərçivələr arasında yaşayırsa, deməli, o özü-özünün Qiyamətini ha- zırlamışdır. İnsan həm ruh, həm də materiya baxımından ölümə məhkum olunmuşdur. Əsərin ikinci hissəsində Qiyamət anı, kosmosdan xaosa keçid məqamı təsvir edilmişdir: Kurtuluş ne Dharma tükenib ölmekte olana Evren kurumuş, insan boşalmış, doğa pörsüyen meme Ki çürüyüp dökülmekte Ateş Tanrısının kurşağına. (Türkay, 1975: 40) Yüklə 332,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|