Microsoft Word kitab elm doc
Yüklə 332,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
Osman Türkayın poetik irsi 98 lərsə, qarşı tərəf onlara göy üzünə dırmanan göydələnlərdən baxa- raq silahlanmaqdadır. Zavallıların da dünyasında göydələnlər, “Mersedes”lər, “Cadil- lac”lar, elektron cihazlar var, amma müasir binalar, parklar onların yoxsulluğunu gizlədə bilmir. Yer üzündə olan bütün bu naqis cəhətlərin təsvirindən sonra şair günahkarı tapmağa çalışır və qəribə bir nəticəyə gəlir: günah insan- larda deyil, suçları və suçluları qoynunda gəzdirən dünyadadır – cə- zası isə bir sillədir. Yəni geniş anlamda bu problemlər bütün dünya- nındır, qlobaldır və bütün bəşəriyyət də bunlar üçün cavabdehdir. Verilən cəza da əslində tam 5 milyardın üzünə çəkilən sillədir ki, ürpərsin, ayılsın və uçurumun, məzarın kənarında olduğunu anlasın, çünki yuxarıdakı neqativ hallar hər zaman ölümə aparır. Şerin ikinci bölümü Quzeylə Güney arasında zənginlik və yox- sulluqdan çəkilən təbii olmayan sərhədlərin təsviri ilə başlayır. Ye- nidən kosmosa yönələn şairin oralardan gördüyü budur: İnsanlar geleceğin mezarında gün günden daha ölü, gün günden daha yenik. ...Bir yanda bilimin gelişmenin zehiri öte yanda uyuşturucunun zehiri! (Türkay, 1990: 340) İnsan əməyinin özünə qarşı yönəlməsi, insan və texnika ziddiy- yəti, elmi, texnoloji inkişafın bir çox ekoloji problemlər və mühari- bə təhlükəsi yaratması O.Türkayın yalnız bu şerinin deyil, başqa əsərlərinin, eyni zamanda məqalələrinin də əsas mövzularındandır. Osman Türkay dünyanın belə halını xəstəlik adlandırır və o, 5 mil- yard insanı əməliyyat masasına yatırıb yarasını kəsib atır, ölümdən qurtarır. Elmira Fikrətqızı 99 Üçüncü bölüm artıq bir başqa dünyadan, bir başqa insan nəslindən və açılan yeni sabahdan xəbər verir. Bu dünyadan mərmi, silah səslə- ri deyil, quş cəh-cəhi, barıt qoxusu yerinə isə çiçək ətri gəlir. Bu vəziyyət bəşəriyyətin yeni bir Qızıl Çağı və hər kəsin əsrlərlə həsrətini çəkdiyi, yolunu gözlədiyi Sülh İnqilabıdır. Bu, bəşəriyyət üçün narahat olan bir şair beyin və qəlbinin yaratdığı xəyali bir aləmdir. Poemanın dördüncü bölümündə, klassik fəlsəfədə olduğu kimi, kosmos və insan vəhdətindən bəhs edilir. Yalnız insan deyil, eyni zamanda üzərində yaşadığımız bütün Yer kürəsi kosmosun – hər zaman hərəkətdə olan sonsuz bir aləmin kiçik bir parçasıdır və hər kəs, hər şey bu aləm içərisində səyahətdədir. Əsər insanın təbiətdən qopmadığı, insan-təbiət ziddiyyətinin hələ mövcud olmadığı za- manlara aid sülh, gözəllik, harmoniya və sevgi notları ilə bitir. La- kin nikbin sonluğa baxmayaraq, O.Türkay “Dünyamızın portreti – 1990” poeması ilə hər kəsin qarşısında bir zamanlar yazmış olduğu “Elm insanlığı bu böyük çıxılmazlıqdan qurtara biləcəkmi?” məqa- ləsindəki sualı qoyur: “Uzay çağı insanı evrenin derinliklerine gi- den gizemli yolun başlanğıcına koymuştur. Böylece, yeni insana uzay ve bilinmeyen dünyalar kapılarını açmıştır. Bu başarı bizi, bi- linen tarihte eşine rastlanmamış üstün bir uygarlığa mı ulaştıracak- tır, yoksa uzak olmayan bir gelecekte insanlığın sonunu mu getire- cektir?” (Türkay, 1993: 9) “Dörd yol ağzında oyanış” şeri də bu poemanın davamı təsirini bağışlayır. Demək olar ki, əksər əsərlərində həmsöhbət olduğu məc- hul səslə mükaliməyə girən şair dənizlərindən hərbi gəmilər keçən dünyanın dörd tərəfini seyrə dalaraq ətürpərdici nəticələrlə qarşıla- şır: Dört yol ağzında durdum: Dünya bu gün bir başka Bir harmonogram, bilim çağı ve mekanik uğultularla Bir çığ gibi koptu üstüme Asya, Avrupa, Amerika. (Türkay, 1990: 97) Osman Türkayın poetik irsi 100 Şair çağdaş narahat dünyanı və qorxu içində ora-bura vurnuxan kütləni “Dünyəvi simfoniya” poemasında kağız üzərində qitə-qitə gəzərək daha yaxşı əks etdirə bilmişdir. “Asiya”, “Afrika”, “Ame- rika” və “Avropa” adlı hissələrdən ibarət bu əsərində Türkay əski və yeni dünyanın “doğum və ölüm” simfoniyasını bəstələmişdir. Poemanın proloqunda özünü Kıbrısda doğulmuş sadə bəşər övladı adlandıran, türk və yunanı bəşəri bütünlüyün bir hissəsi, dün- ya irqlərinin onun gerçək ailəsi olduğunu, qarşılaşdığı hər bir insanı bacı və ya qardaş gözündə gördüyünü yazan şair özünün XXI əsrin sülh elçisi kimi seçildiyini bəyan etməkdən də çəkinmir. Bu mis- siyanı üzərinə götürən Türkay əsərə Arximedin “Mənə dayaq nöq- təsi göstər, dünyanı yerindən oynadım”, - sözləri ilə başlayır. Kriş- na Srinivas bu epiqrafın məğzini kainatın daimi hərəkəti, elmin qüdrəti və s. ilə bağlayır. Bizcə, şairin artıq təhlilə cəlb etdiyimiz bəzi mənzumələrində vurğuladığı kimi, Asiya Yer kürəsinin “dayaq nöqtəsi” kimi qəbul edilir. “Müasir təsəvvürlərə görə, ulduzlar, ulduzlararası fəzada olan qaz-toz mühitindən ibarət qeyri-bircins diffuz materiyanın qravita- siya sıxılması nəticəsində əmələ gəlir”. (Hüseynov, 1997: 427) Poe- manın birinci hissəsi məhz bu elmi müddəaya əsaslanan poetik mü- lahizələrlə başlayır: Salt yokluğun içinde kavramları yığınsal belirdiler zaman-üstü bir gelecekte yalın görüntülerle. Geçtiler gök gibi bir gözde karaltı ve sonsuz bir boşluk, daha boşluk, daha boşluk patlatıp milyarlarca ton basınç duvarlarını yükseldi özdeğin usuna bir yumuşakça. (Türkay, 1971: 7) Türkaya görə, qaz-toz yığını ulduzların törəməsində əsas rol oy- nadığı üçün insanlığın da “anası” sayıla bilər: Yüklə 332,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|