Microsoft Word kitab elm doc
Yüklə 332,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
Osman Türkayın poetik irsi 118 Beləliklə, O. Türkay dastanın giriş hissəsində Gökbilge Batur Alpın dilindən Kainat və insanın mifoloji başlanğıcını nəql edir, la- kin bu nəqletmədə “quru gildən, qara palçıqdan yaratdıq biz insanı” (“Qurani-Kərim”, 1993: 26) ayəsinin də izini görmək mümkündür. Türkay insan varlığının, bəzən “elmi tərkibini” də müəyyən edir: Biz toza dönüşmüş atomik ve kimyasal varlık. (Türkay, 1990: 232) Burada müəllif, şübhəsiz ki, “toza dönüşmüş” ifadəsi altında həm də Günəş sisteminin Kant, Şmidt və digərləri tərəfindən iddia olunan soyuq toz buludundan əmələ gəlməsini nəzərdə tutur. Dastanın giriş hissəsində nəsrlə Göytürk Şəfəqinin şairin proto- tipi – Ostür 23 Semperfidelisə ünvanlanmış məktubu da vardır. Göy- türk Şəfəqi Kainatlar Ozanı Sempiternusun qızlarından biridir. Onun qeyri-dünya məxluqlarına məxsus işıqlar saçan yaşıl gözləri vardır 24 və məktubunda Göytürklərin tarixi öz əksini tapmışdır: “Göktürkler eski zamanların ileri gezegenlerinden gelmişler bu ma- vi dünyaya. Onu işgal edip sömürgeleştirmek için değil. Teknoloji- de çok ileri, nükleer silahlardan daha yüksek düzeyde silahlara ve ışık hızını kat-kat aşmış uzaysal savaş gemilerine sahip cüce bir in- san soyunun istilasına karşı mavi dünyanı korumak için… Çünkü, o sıralarda Göktürkler kainatın önemli bir bölümüne eğemen bir soydu. Silahları, savaş araçları, uzay gemileri emsalsizdi. Dünya- 23 Bu adlandırma Osman Türkayın ad və soyadının ilk hecalarını birləşdirir. 24 Ümumiyyətlə, B.Ögəlin qeyd etdiyi kimi, Oğuz Kağanın evləndiyi qızlar mifoloji varlıqlara xas olan əlamətlərə malikdir. Birincisi nur içində və başında Qütb ulduzuna oxşar parlaq halə ilə təsvir olunur. Ikincinin isə gözlərinin rəngi Türkayın modern dastanında Əkiz Şəfəqlərdən birinin analoji olaraq bu əlamətlə verilməsinin ideya qaynağıdır. Digərinin – Kainatlar Şəfəqinin isə saçının tovuz tükünə bənzəməsi zahiri oxşarlıqla da diqqəti cəlb edir. Elmira Fikrətqızı 119 da, hele Asya kıtası üzerinde ve dünyanın yörüngesinde geniş omuz- lu, radar gözlü cücelerle büyük savaşlar oldu. Cüceler yenik düşe- rek kaçtılar. Ama dünya ve hele Asya kıtası, bu savaşlar sonucu yanmıştı. Bilimi, teknolojisi de mahvolmuştu. Nükleer savaşların etkisiyle sağ kalanların çoğu can verdi, yaşayanlar da bönleşti. Göktürklerin bir kısmı Orta Asya’da kaldı. İlkin dağları oyarak dağ–altı kentleri yaparak orada yaşadılar. Çünkü radyasyona karşı yapılacak tek şey oydu. Zaman ilerledikçe, geçmiş savaşların mace- raları destanlarda ve masallarda yaşadı. Gökbilge Batur Alp Dün- yayı cücelerin istilasından kurtaran, cüceleri yenilgiye uğratan baş- komutandı. Zaferi kazandıktan sonra, bir kaza sonucu dünyanın yörüngesinde öldü. Orta Asyaya inen Göktürkler, Tanrı Dağının al- tında onun için düşünde gördüğün sarayı yaptılar ve sarayın iç du- varlarını savaşın destanlarıyla süslediler” (Türkay, 1990: 202- 203). Məktubda həmçinin Hesrou hava limanından Bankoka – Dünya Şairlərinin X Qurultayına doğru yol alan Semperfidelisə əv- vəlcədən xəbərdarlıq edilir ki, o, dilemma qarşısında qalacaqdır. Bu dilemma isə millətinin – soykökünün, yoxsa bəşəriyyətin – bütün Kainatın keçmiş və gələcəyini bilib-öyrənməkdən ibarətdir və şüuraltı dünyasında Şərqin qədim və müasir mədəniyyətini, lotos çiçəkləri arasında ünlü Budda Tanrısını, məbədləri, asma bağları, palma, xurma bağlarını və s.-ni gəzən şairin ruhu əsərin birinci bö- lümündən başlayaraq, göyüzünün yazılmamış kosmik sirlərinin üs- tündən pərdəni qaldırmağa cəhd edir. Üçüncü bölümdə isə şair təyyarədə – dünyanı kitab kimi vərəq- ləyən mexanizmdə baş verənləri anladır və həmin yaşıl gözlü qadın bir teyf (kölgə) kimi burada da onu izləyir. Təyyarədən kənarda isə yerüstü varlıqlar, müasir elmin dili ilə desək, naməlum uçan obyekt- lərin (NUO) nümayəndələri əllərində psixometrlər, gözlərində dur- binlər, teleskoplar onun ruhunu, vücudunu incələməyə çalışırlar. O. Türkay yaradıcılığında maraqlı məqam da məhz bu zaman meydana çıxır: onun poeziyası və dramaturgiyası çağdaş, kosmos erası və mif dövrü insanının makrokosmos haqqında təsəvvürlərinin vəhdətinə Osman Türkayın poetik irsi 120 çevrilir. Bir şair olaraq tənqidçilər tərəfindən ona verilən “Uzay (Kosmos) Çağı Mistiği” adı da öz izahını burada tapır və müəllifin özünün açıqlaması bəsitliyə alışmış oxucu üçün heç də asanlıqla qav- ranılmayan poeziyanı anlamaqda açar rolunu oynayır: “… “Uzay Ça- ğı Mistiği” demek, öncelikle bilime önem veren, ancak istediği so- nuçları alamadığı durumlarda aklı aşan, deneyüstü yönteme baş vu- ran bir şair yada sanatçıdır.” (Türkay, 2003: 129) Aşağıda “Lotusun içinə uçmaq” əsərindən verilən misraları da məhz bu kontekstdə anla- maq mümkündür: Seni bulmak için verdiğim savaşlarda Bir ömür tüketmişim de Duymamıştım müziğinin içindeki buruk sevinci Görememiştim yüzündeki çizgilerde samanyollarını. (Türkay, 1990: 222) Şübhəsiz ki, burada söhbət Tanrıdan gedir və şairin bu cür axta- rışları 1959-cu ildə nəşr olunmuş “7 Telli” adlı ilk kitabındakı “Dönüş” əsərindən başlamışdır. Türkayın ingilis dilində yazdığı əsərlərdən biri “God is Spiral” (“Tanrı Helezonidir” – “Tanrı spiral- varidir”) adlanır. Əslində səmavi dinlərdə, xüsusilə də islamda Allahın heç bir forması yoxdur. Mifik təfəkkürdə də bu barədə bir məlumata rast gəlinmir. Amma təsəvvüfdə Tanrının özü deyil, haq- qa doğru gediş yolu spiralvari təsəvvür olunur 25 . Astronomiya elmi- nin verdiyi informasiyaya görə, “bizim Qalaktikanın diskində onun nüvəsindən çıxan və uclarında tamamilə yox olan spiralvari bu- daqlar mövcud olmalıdır” (Biz və... 1992: 134) və ümumi goru- nüşdə o, spiralı xatırladır. Samanyolu – Ağ Yol isə Qalaktikanın əsas hissəsini təşkil edir. Təbii ki, astral miflərdə Kəhkəşan barədə müxtəlif məlumatlar vardır; bu gah Göy ovçusunun xizəyinin izləri, 25 Geniş məlumat üçün bax: Şıxıyeva Səadət. “Can və cahan” anlayışlarının poetik- irfani dəyəri (Hafiz və Nəsimi şeirləri əsasında). II məqalə. Şərq filologiyası məsə- lələri. (dördüncü buraxılış). Bakı, 2009, s. 275-309 Yüklə 332,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|