Microsoft Word kitab elm doc

Osman Türkayın poetik irsi 
 
 
156
“Girnədə sabah” və s. Sonuncu şairin mənzuməsindən bir bəndə nə-
zər salaq: 
 
Yeşil renklere bağlanmıştı gözlerim, 
O renklerde güzellikleri özlerim. 
Ötüyor sabahında şen sesli kuşlar, 
Titrek kanatlarında bitmeyen arzular. 
(Başlangıcından, 9. cilt, 1997: 267) 
 
Urkiyə Minə Balmanın “Səs” adlı şeri də Türkayın bu əsəri ilə 
məzmun və formaca oxşardır: 
Süzülürken bir gelin edasıyle kavaklar, 
Bir esin bir hecesi derin bir mana saklar.  
Seyrettim bu alemi ufkun yandığı yerde, 
Beyaz güller açıldı gönlümdeki şehirde.  
(Öznur, 2003: 42) 
 
Türkayın şeri də eyni sözlərlə başlayır və eyni notlarla bitir: 
 
Süzülürken enginden gurubun yanan alı, 
Uyuyan engin deniz olur bir kızıl halı… 
Ah, orda gamdan hasta olsa bile gönüller, 
Şadalur tabiatın en içli ahenginden.  
(Türkay, 2002: 34) 
 
Bundan əlavə, U.M.Balmanın “Torosları gördüm” və “Türk” ad-
lı digər bir şerində  də Türkayın “Toroslarla baxış” mənzuməsi, 
“Toprağının altında sessiz yatanı gördüm, ATAM`ı kucaklıyan gü-
zel vatanı gördüm” (Türkay, 2002: 33) misraları ilə güclü şəkildə 
səsləşmələr mövcuddur. Hər iki əsərdə Bozqurddan, Altaylardan, 
Atilladan, Mohacdan, Çaldırandan və s. türk tarixi-mifoloji qəhrə-
manlıq keçmişindən romantik bir pafosla bəhs olunur. 
 

---

Elmira Fikrətqızı 
 
157
Osman Türkay (2002: 32): 
 
Arslan atalarıma önder Bozkurdu gördüm, 
Menkibeler diyarı bölünmez yurdu gördüm, 
Asya`dan Avrupa`ya akan suvarileri 
Atilla ordusuna emir verdi: İleri!..  
 
 
U. M. Balman (Öznur, 2003: 94): 
 
Bozkurtlar soyundanız zafer dolu yolumuz, 
Orta Asya`da başlar ilk büyük tarihimiz. 
Altaylardan yükselen kızgın bir volkanız biz 
Asya`da, Avrupa`da bir nehir gibi taştık 
Tuna`da, Urallar`da rüzgar gibi dolaştık. 
Bir ulu kahramandı Atilla ve Cengiz Han 
Türk milleti dünyaya oldu en büyük Hakan.  
 
Ümumiyyətlə, U.M.Balmanın da şeirlərində Ə. Haşımın, Türki-
yə simvolist ədəbiyyatının təsiri aydın hiss olunur. Hər iki kıbrıslı 
müəllifin əsərlərinə nəzər saldıqda belə bir nəticəyə gələ bilərik ki, 
U.M.Balman və O. Türkay Kıbrıs türk poeziyasında simvolik şerin 
ən uğurlu təmsilçiləridirlər. 
Osman Türkayın ilk qələm təcrübələrindən olan “Badam çiçəyi” 
şerinin: 
 
Ruhum bir sevgiye durmadan kanar, 
Hülyamı süslerken badem çiçeği.  
(Türkay, 2002: 49) 
 
- misraları ilə Cövdət Çağdaşın “Fərqli insan” mənzuməsinin:  
 
Badem ağaçları çiçeklendiğinde 
Bir de Ağustos günlerinde 

---

Osman Türkayın poetik irsi 
 
 
158
Yolların tozardığı zaman 
Gelirsin hatırıma. 
 (Başlangıcından, 9. cilt, 1997: 316) 
 
- bəndi məzmunca eynidir. Hər iki şeirdə badam ağacının çiçəklə-
məsi insanı xatirələr dünyasına aparır.  
Digər bir şair İltər Vəziroğlunun “Kıbrısda Atatürk” şeri ilə Os-
man Türkayın “Qürbətdə vətən və ya Atatürk düşüncələri” adlı poe-
ması arasında da səsləşən məqamlar çoxdur. İ. Vəziroğlu bu əsərini 
1994-cü ildə, O. Türkay isə 1959-cu ildə qələmə almışdır. Birinci-
nin yazıldığı dövrdə artıq Kuzey Kıbrıs Türk Cümhuriyyəti yaran-
mış, ada türkləri müstəqil dövlətlərini qurmağa nail olmuşdular. Os-
man Türkayın poeması isə müstəmləkə zamanında yazılmışdır. Bu-
nunla belə, onun da O.Türkay kimi əsərinin  əvvəlində  əsarət döv-
ründə  Kıbrıs türklərinin acınacaqlı taleyindən bəhs etməsi bu iki 
əsər arasında fikri körpü qurur.  
 
İltər Vəziroğlu: 
 
Ellerinden öperim, Mustafa Kemal, 
yattığın yer nur olsun. 
Sen elbette bilirsin 
Tutsak yaşamanın acısını yıllarca. 
Öksüz çocuklara dönerdik, 
Ulusal bayramlar gelince, 
Türk bayrağının yokluğundan. 
 (Başlangıcından, 9. cilt, 1997: 375) 
 
Osman Türkay (2002: 121): 
 
İlk yıldırım: Mustafa Kemal 
Dünya o gün bir daha 
Sarsıldı yerinden 

---

Elmira Fikrətqızı 
 
159
İlk özgürlük türküsü tutsak ulusların 
… Kölelik yıkıldı kişilerin ulusların kaderinde 
Uzak Doğudan Uzak Batıya.  
 
Sonda hər iki müəllif nikbindir. Birinci müstəmləkəçilik geridə 
qaldığına görə  şaddır.  İkinci isə  hələ  Kıbrıs müstəqil olmasa da, 
Atatürkün “yurdda sülh, cahanda sülh” ideyasının bütün dünyada 
qalib gələcəyindən əmindir.  
Süleyman Uluçamgilin “Türkiyəsizliyin acısını  çəkərkən” 
(“Çektiği Acının Türkiyesizliğin”) şeri də bu mövzuda olub, həmin 
əsərlərin davamı kimi səslənir. 
Osman Türkayın məşhur poemalarından biri Bethovenin adı ilə 
bağlıdır. Kıbrıs türk ədəbiyyatında ondan sonra bu mövzuda əsər 
yazan, digər alman bəstəkarına  əsər həsr edən  şair kimi İbrahim 
Çanqarın adını  çəkə bilərik. Onun “Motsartın ağrılı ürəyi” (“Mo-
zart’ın Ağrılı Yüreği”)  şerində, ümumiyyətlə, Osman Türkayın 
ikinci dövr yaradıcılığına məxsus söz və ifadələri görmək mümkün-
dür. Məsələn, “kristal avizeler”, “senfoniler arka sokaklarda gezi-
nir”, “maddesel yüz” və s.  
 Mifologiyaya gəldikdə isə Kıbrıs türk şeirində heç kim O.Tür-
kayla müqayisəyə gəlmir. Yəni mifologiya onun yaradıcılığında bir 
sistem  şəklində özünü göstərirsə, digər  şairlərin  əsərlərində ancaq 
müəyyən mifik obrazların,  əsatir qəhrəmanlarının adları  çəkilir və 
ya onlar haqqında ötəri xarakterli məlumatlar səviyyəsində mifoloji 
elementlərə rast gəlinir. Məsələn, 
 
Ayşən Dağlı (1994: 9): 
Aldatmalar Aldanışlar 
Havvadan ve Ademden geçdi günlerimize.  
 
İlkay Adalı: 
Kıyı esintisinde meltemin 
Söyler yüzyıllardır türküsünü Afrodit’in... 
 (Fevzioğlu, Atun, 2001: 225) 

---