Microsoft Word Kitabxanashunasliq biblioqrafiya 2009 2

Müharibə illərində böyük çətinliklərə, müəllim kadrların çatışmazlığına 

baxmayaraq universitet kollektivi yüksək ixtisaslı kadr hazırlığı  işini davam 

etdirmiş, 4 ildə 719 nəfər kadr hazırlamışdı. Universitetdə tədris prosesinin təş-

kili ilə yanaşı, elmi-tədqiqat işinin aparılmasına, aspirantura yolu ilə elmi kadr-

ların hazırlanmasına, namizədlik və doktorluq dissertasiyalarının müdafiəsinə 

də xüsusi diqqət yetirilmişdi. 1940-1945-ci illərdə 211 aspirant təhsil almış, on-

ların əksəriyyəti öz namizədlik dissertasiyalarını müdafiə etmişdi. 1941-1945-

ci illərdə universitetin elmi şuralarında 13 doktorluq və 118 namizədlik disser-

tasiyası müdafiə edilmişdi. Müharibə illərində universitetin kadr korpusuna ca-

van kadrlar daxil olmuşdu. Artıq 1945-ci ildə universitetdə 331 müəllim çalı-

şırdı. Bunlardan 29 nəfəri elmlər doktoru, professor, 107 nəfəri elmlər nami-

zədi, dosent, 195 nəfəri isə müəllim idi. Bu, o dövr üçün çox böyük rəqəm idi.  

Böyük Vətən müharibəsi 1945-ci ildə qələbə ilə qurtardıqdan sonra uni-

versitetin inkişafında yeni mərhələ başlandı. Bu mərhələdə universitetin struk-

turu təkmilləşdi, maddi-texniki bazası möhkəmləndi, müharibə illərində alınan 

binalar özünə qaytarıldı, tədris prosesində islahatlar aparılmaqla təkmilləşmiş 

tədris planına keçildi, kadr potensialı gücləndi, elmi-tədqiqat işi aparılmasında, 

daha aktual mövzuların tədqiqində, yeni elmi istiqamətlərin müəyyənləşməsin-

də canlanma baş verdi. Müharibədən sonrakı beşillikdə Bakı Dövlət Universi-

tetinə Azərbaycan elminin görkəmli korifeylərindən biri, görkəmli filoloq, 

Əməkdar elm xadimi, akademik Abdulla Qarayev başçılıq etmişdir. Professor 

A.Qarayev müharibə illərində universitetdə elmi işlər üzrə prorektor işləmiş, 

1945-ci ilin aprelində rektor vəzifəsinə təyin edilmiş, bu vəzifədə 1950-ci ilin 

noyabrına qədər işləmişdir. Onun rektorluğu dövründə universitetin strukturun-

da böyük dəyişikliklər baş vermiş, yeni fakültələr,  şöbələr, kafedralar, elmi 

laboratoriyalar, ixtisaslar açılmışdır. 1945-1946-cı illərdə universitetin filoloji 

fakültəsinin yanında jurnalistika, 1946-1947-ci illərdə incəsənətşünaslıq, yenə 

həmin tədris ilində məntiq psixologiya, kitabxanaçılıq şöbələri açılmışdır.  

Beləliklə, 1946-1947-ci tədris ilində universitetdə 8 fakültə: filologiya, 

tarix, şərqşünaslıq, geoloji-coğrafiya, hüquq, fizika-riyaziyyat, kimya və biolo-

giya fakültələri fəaliyyət göstərirdi. Bu fakültələrdə 52 kafedra, 52 kabinet və 

laboratoriya, 2 muzey var idi. Təkcə 1948-1949-cu tədris ilində 7 yeni kabinet 

və laboratoriya yaradılmışdır. Universitetin professor-müəllim heyətinin tərki-

bində  əhəmiyyətli kəmiyyət və keyfiyyət dəyişikliyi baş vermiş, universitetə 

çox güclü alimlər, xüsusilə istedadlı gənclər gəlmişdi. 1950-ci ildə artıq univer-

sitetdə 21 elmlər doktoru, professor və 155 elmlər namizədi, dosent işləyirdi. 

Universitetin professor-müəllim heyətinin sayı 316-ya çatmışdı. Müharibədən 

sonrakı beşillikdə universitetin qəbul planı ilbəil artmış, 1946-1950-ci illər  ər-

zində universitetə 3397 nəfər tələbə qəbul edilmiş, universiteti 1515 nəfər yük-

sək ixtisaslı mütəxəssislər bitirmişdir. 

---

1950-ci ildə  Əməkdar elm xadimi, görkəmli  ədəbiyyatşünas alim Cəfər 

Xəndan Hacıyev Bakı Dövlət Universitetinə rektor təyin edildi. Bu təyinata qə-

dər o, filoloji fakültənin dekanı vəzifəsində çalışmışdı. Təhsil prosesinə və uni-

versitetin elmi işlərinə yaxından bələd olan professor Cəfər Xəndan akademik 

A.Qarayevin apardığı islahatları müvəffəqiyyətlə davam etdirdi. Onun rektor 

kimi uğurlu fəaliyyəti nəticəsində universitetə ayrılan maliyyə vəsaiti bir neçə 

dəfə artırıldı. Tələbə qəbulu planında universitetin əyani, axşam və qiyabi şö-

bəsinə ayrılan yerlərin miqdarı əhəmiyyətli dərəcədə çoxalmışdı. Bu da respub-

likada müəllim kadrlara olan böyük tələbatla əlaqədar idi. Məhz buna görə də 

1940-cı illərdən fəaliyyətə başlayan universitetin qiyabi şöbəsinin işi  əsaslı 

şəkildə yenidən qurulmağa başladı. Əgər 50-ci illərdə universitetin tərkibində 4 

fakültənin -  filologiya, tarix, riyaziyyat və hüquq fakültələrinin qiyabi şöbəsi 

var idisə, artıq 60-cı illərdə 7 fakültənin qiyabi şöbəsi fəaliyyət göstərirdi. 50-

60-cı illərdən qiyabi şöbə ilə yanaşı axşam şöbəsi də yaradılmağa başladı. İlk 

axşam şöbələri 1958-1959-cu illərdə fizika və kimya fakültələrində yaradıldı.  

1950-60-cı illərdə universitetdə 5 yeni fakültə: şərqşünaslıq (1957), fizika 

(1959), iqtisadiyyat (1959), əmtəəşünaslıq (1959), kitabxanaçılıq (1962), jurna-

listika (1969) fakültələri təşkil edildi. Yeni fakültələrin yaranması və tələbə qə-

bulunun ilbəil artması ilə əlaqədar universitetdə bina çatışmazlığı hiss edilirdi. 

Bu cətinliyi nəzərə alan respublika hökuməti universitetə iki yeni bina vermiş-

dir. 1954-55-ci illərdə universitet 11460 kv.m sahəsi olan 4 binada yerləşirdi. 

Zahid Xəlilov küçəsində Bakı Dövlət Universiteti üçün 50-ci illərdən tikilən 

yeni binanın 1964-cü ilin sentyabrında istifadəyə verilməsi universitetin audito-

riya vəziyyətini xeyli yaxşılaşdırdı.  

Beləliklə, 60-cı illərin axırlarında Bakı Dövlət Universitetində  təbiət və 

humanitar elmlərin mühüm sahələrini əhatə edən 12 fakültə: mexanika-riyaziy-

yat, fizika, kimya, biologiya, ekoloji-coğrafiya, tarix, filologiya, şərqşünaslıq, 

kitabxanaçılıq-informasiya, hüquq, jurnalistika, ixtisasartırma və xarici tələ-

bələr fakültələri, həmçinin 64 kafedra, 86 laboratoriya, o cümlədən 4 problem 

laboratoriyası, 42 kabinet, 2 muzey fəaliyyət göstərirdi. Professor-müəllimlərin 

sayı 710 nəfərə çatmışdı. Universitetin əyani, qiyabi və axşam şöbələrində 12 

mindən artıq tələbə təhsil alırdı. 

1950-60-cı illərdə universitetə xalqımızın görkəmli şəxsiyyətləri, elm və 

təhsil təşkilatçıları akademik Y.H.Məmmədəliyev və akademik Ş.F.Mehdiyev 

başçılıq etmişlər. Azərbaycan elminin inkişafına böyük töhfələr verən, SSRİ 

məkanında və beynəlxalq aləmdə tanınan bu alimlərin təşkilatçılıq qabiliyyəti 

nəticəsində universitet böyük tərəqqi yolu keçmiş, beynəlxalq miqyasda tanın-

mağa başlamışdır. Məhz buna görədir ki, bu görkəmli şəxsiyyətlərin əziz xati-

rəsi universitet kollektivi tərəfindən əziz tutulur. 

Azərbaycanın müasir tarixinə dönüş  mərhələsi kimi daxil olan 60-70-ci 

illər Bakı Dövlət Universitetinin həyatında da əlamətdar olmuşdur. 1969-cu 

---