Microsoft Word Kutsal quruculuq
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mədəniyyət baxımından
- Müstəqil Dövlətimizi yarada
- Müstəqil Dövləti olmayan Xalq – evi olmayan kişidir.
- V. ŞƏRQ–QƏRB
51
Mədəniyyət baxımından, ümumi Şərq Dünyasının bir hissəsiyik, Ərəb-Fars Mədəniyyəti ilə təmasdayıq. Ərazi cəhətdən iki hissəyə bölünmüşük, kiçik Xalqların cərgəsindəyik. Tarixi taleyimizdə faciəli cəhətlər çoxdur. Faciəmiz Türklərin bir-birini sevməməsi, tanımaması, bir-birindən ayrı düşməsi, Dünyaya səpələnməsindən başlayır. Oğuzların bir hissəsi Azərbaycanda qaldı, o biri hissəsi Osmanlı Türkiyəsini yaratdı, ancaq iki yaxın məmləkət arasında əsl ictimai Birlik bərqərar olmadı. Faciəmizin səbəbi bir də o oldu ki, Müstəqil Dövlətimizi yarada bilmədik, taleyimizi özgələr həll etdi, yadlara bel bağladıq, aldandıq. Öz aramızda Birlik olmadı, naşıcasına Azərbaycanı məhəllələrə böldük. Milli Şüur yetişmədi, Xalqla bağlı olan Qeyrətli Ziyalı Dəstəsi meydana gəlmədi. Faciəmiz Millətimizin adında da yaşayır: “Azərbaycan” – Odlar Yurdu deməkdir və Xalqı ifadə eləmir. Odlar Yurdunda – Oğuz Türkləri də yaşaya bilər, başqa Millətlər də. Ölkəmizin adıyla Xalqımızın adı arasında üzvi bağlılıq yoxdur. Ümumən kimliyimiz də aləmə tam bəlli deyil. Bizi Qafqaz Tatarları, Fars Türkləri sayırdılar.
O, nə qədər İstedadlı, Ağıllı, Mənəviyyatlı, Tarixli, Qəhrəmanlı olsa da, Kişilər arasında yeri yoxdur. Müstəqil Dövlət olmadan – Müstəqil Ruhu təcavüzdən qorumaq çətindir. Müstəqil Dövlətdən məhrum olan Xalq – Müstəqil Xəlqi İradədən məhrum olur. Müstəqil Dövlət – Xalqın ictimai-siyasi yaradıcılığıdır. Dövlətsiz Xalq bu yaradıcılıqdan məhrumdur. Azərbaycan Xalqı öz Müstəqil Dövlətini yaratmalıdır, yad axından ayrılmalıdır. Sonra o, ətrafında Türk Ruhu saxlayan Xalqları birləşdirib Böyük Məmləkət yaratmalıdır. Böyük balıqların balaca balıqları yediyi, möhtəşəm Dövlətlərin Kiçik Xalqları əsarət altına saldığı dövrdə balaca Dövlətin Müstəqil yaşaması çətindir. Azərbaycan Güclü, Müstəqil Dövlət olmalıdır və onun Özünəməxsus ictimai-siyasi Tarixi başlanmalıdır.
52
V. ŞƏRQ–QƏRB Şərq bir zamanlar müəllim idi, öyrədirdi, indi Qərbi təqlid edir, onun arxasınca addımlayır, ona oxşamasıyla öyünür. Şərq bir zamanlar yeni İdeyalar, formalar yaradırdı, indi həmin Məzmunu, Biçimi Qərbdən mənimsəyir. Geyimdən başlamış, siyasi üsul-idarəyə, ictimai doktrinaya, İdeala, Fəlsəfi Fikrə, Bədiiyyata qədər nə varsa, hamısını Şərq Qərbdən götürür. Bir zamanlar Şərq Şərq olmağıyla fəxr edirdi, indi “mən Şərq deyiləm, mən elə Qərbəm” – deyə bağırır. Düşüncəm Qərb Düşüncəsidir, Duyğularım Qərb Duyğularıdır, Adətlərim, Həyat Tərzim, Məişətim Qərbvaridir, Özüm olmaq istəmirəm, Qərb olmaq istəyirəm. “Avropalaşmalı” – deyə haray qoparıram. Qərb müəssisələrini Şərqə gətirirəm, Şərq torpağında Qərb meyvəsi bitirirəm və bunu vüqarla aləmə bəyan edirəm. Sözdə irqçiliyin əleyhinə çıxıram, əməldə isə “Qərb hər şeydir” – ideyasını naşıcasına, miskincəsinə təsdiq edirəm. Üsul-idarəm – Qərb üsul-idarəsi, müəssisələrim – Qərb müəssisəsi, İdealım – Qərb İdealı… Qərbə qovuşuram, Qərbdə itirəm, ancaq fəlakətimi tərəqqi sayıram! Özümə təskinlik vermək üçün – “Bəşər vahiddir, onu Şərqə və Qərbə bölmək olmaz” – deyirəm və unuduram ki, Bəşər müxtəlifliyin Vəhdəti kimi birdir, yeknəsəqliyin təsdiqi kimi yox! Miskincəsinə, avamcasına unuduram ki, Şərqin Qərbləşməsi Qərbin Şərq Xalqlarını əsarətə salması üçün ən gözəl vasitədir. ”Mən sənin əbədi qəyyumunam! Sən məni eşitməlisən, mən deyən kimi yaşamalısan. Mən sənə tarix tərəfindən əbədilik rəhbər təyin olunmuşam, sən mən deyən, mən istəyən Şərq olacaqsan! ”
Qərbləşməyə can atmaqla Şərq özünü əjdahanın ağzına atır, vüqarla Mənəvi səfalətə doğru addımlayır və anlamır ki, ayılıb görəcək Şərq Dünyasından heç nə qalmayıb. Şərqin belə fəlakətli vəziyyətə düşməsinin səbəbi nədir? Birinci səbəb odur ki, iqtisadi inkişafı tərəqqinin meyarı saydılar. Əgər Qərb Şərqi iqtisadi cəhətdən ötübsə, deməli, o, hər cəhətdən Şərqdən üstündür. Deməli, onun Mədəniyyəti də, İctimai İdealı da, Həyat Tərzi də təqlidə layiqdir. Deməli, Avropalaşmaq lazımdır, Avropada nə varsa, Şərqə köçürmək lazımdır. Şərqin öz Fəlsəfəsini, Üsul-İdarəsini yaratmağa ehtiyacı yoxdur.
53
Əgər Avropanın maşını çoxdursa, deməli, Ləyaqəti də çoxdur. “Qərb balonlarda gəzir, biz isə avtomobil minməyiriz” – deməli, avtomobilə minməklə biz tərəqqinin ön sırasına çıxacağıq. Şərq dəhşətli yanlışlığa, fəlakətli naşılığa yol verdi, avtomobilə minməyi tərəqqiylə eyniləşdirdi. İndi Şərq artıq balonlarda gəzir, ancaq tarixinin ən ağır illərini keçirir. Şərq hay-küyə uydu, uzaqgörənlik göstərmədi, indi Qərb filosofları özləri maşın sivilizasiyasının Bəşərə səadət gətirmədiyini, əksinə, zillət gətirdiyini təsdiq edirlər. Şərq avtomobilə minməliydi, minəcəkdi, ancaq bundan ötrü öz Dünyasından əl çəkməməliydi, anlamalıydı ki, İqtisadi Tərəqqi avtomatik şəkildə Mənəvi, İctimai, Siyasi Tərəqqi yaratmır, bu səbəbdən də Qərbdə hökm sürən Üsul-İdarəni, Mədəniyyəti süni surətdə Şərqə köçürmək, calamaq olmaz, bu, eybəcərlik törədər. Qərb öz nailiyyətləri ilə Şərqin gözünü qamaşdıra bildi, Şərq Sabahı görmədi. Heç bir Şərq ölkəsində parlament sistemi özünü doğrultmadı, Qərb Fəlsəfəsi Cərəyanlarının heç biri Şərq İdrakına təkan vermədi, Şərq pozitivistləri Kantların, Yasperslərin yanında heç görünmürlər də. Şərq öz bədii ənənəsini davam etdirmədi, Qərb ənənəsini mənimsədi və bu səbəbdən də Sənət Zirvəsi yarada bilmədi. Şərq öz Mədəniyyətinə Qərbin gözü ilə baxdı, Qərb rasionalizminin, praqmatizminin ölçüsüylə yanaşdı, özündən ayrıldı. Ona elə gəldi ki, Tarixində, Qədimliyində nailiyyəti azdır, yalnız Qərbləşəndən, Avropalaşandan sonra onun əsl tarixi başlanacaq. Şərq özünü inandırdı ki, onun dünəni despotçuluqdan, qəsbkarlıqdan və xurafatdan ibarətdir və bu səbəbdən də onun özünə əsaslanmağa, öz ənənələri əsasında təbii şəkildə inkişaf etməyə imkanı yoxdur, o, özünü rədd edib, Avropanı qəbul etməlidir. Əslində isə Şərqin öz yoluyla getmək, öz ənənələri əsasında müasir mədəniyyət yaratmaq üçün hər cür imkanı var idi. Zərdüştdən, Buddadan başlayan, Sufilik, Hürufilik səviyyəsinə yüksələn Fəlsəfi İdeyalar əsasında orijinal Şərq Fəlsəfəsi yaratmaq mümkün idi. Qərb Şərqin Fəlsəfi Siqlətini Şərqin özündən yaxşı anladı, ondan bəhrələndi, onun təsiriylə Həyat Fəlsəfəsi, İntivituizm və s. yaratdı. Şərq Avropalaşmaya qapılan zaman Avropanın Tolstoyları, Şveyserləri Şərq Düşüncəsinə, Bədiiyyatına, Mənəviyyatına üz tutdular… Şərq öz siyasi tarixinə daha ciddi, daha diqqətli, daha yetkin yanaşsaydı, onda Şərq despotçuluğundan başqa Şərq Müdrikliyi, Şərq Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|