Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor
www.ziyouz.com
кутубхонаси
5
Ko‘k, Quyosh, Oy, Anosiri-arbaa (To‘rt unsur), Tog‘, Dengiz, Ma’dan, Nabotot, Hayvonot,
Qushlar, Iblis, Odam, Nuh, Ibrohim, Muso, Dovud, Iso,
Muhammad, His, Xayol, Aql,
Qalb va Jon bilan uchrashib suhbatlashadi. Ular birin-ketin husni ta’lil ruhidagi javoblari
bilan yo‘lchining umidini yo‘qqa chiqaradilar. Nihoyat, u izlaganini o‘z qalbidan topadi.
Bu asar Pur Muhammad tarafidan «Tariqatnoma» atalib, sulton Murod II topshirig‘i
bilan turkiy tilga tarjima qilingan.
«Ilohiynoma»— bu ma’naviy doston ham bir qamrovli hikoya va bir qancha kichik
hikoyatlardan tashkil topgan. Qamrovli hikoyaning mazmuniga ko‘ra, bir
podshoh olti
o‘g‘lidan: «Dunyoda eng sevgan narsalaringiz nima ekanini ayting», deb so‘raydi.
Birinchi o‘g‘il parilar podshohining qizini sevishini, ikkinchisi sehrgarlikni yoqtirishini,
uchinchisi - Jomi Jamni (Jamshid qadahini), to‘rtinchisi - obihayotni, beshinchisi —
Sulaymonning uzugini, oltinchisi – al-kimyoni orzu qilishini aytadilar.
Podshoh
farzandlariga bu dunyo havaslaridan yuksakroq orzular borligini tushuntiradi. Asosiy
hikoya to‘qimasiga singdirilgan kichik hikoyatlarda Attor zuxdiy va tasavvufiy
mavzulardan bahs etadi.
«Bulbulnoma» — kichik bir masnaviy bo‘lib,
unda qushlar Sulaymon
payg‘ambarning huzurida: «Gulga e’timod qo‘ygan Bulbul saharlari gul uchun sharqiylar
tarannum etib, bizning rohatimizni buzyapti», deb shikoyat qiladilar. Sulaymon
payg‘ambar tabiatni ko‘ndirib, Bulbulni chaqiradi va u ham payg‘ambar huzurida
shikoyatchilardan o‘zini muhofaza etadi. Hazrati Sulaymon
nihoyat Bulbulni rohatdan
kechib, dard chekishga amr etadi.
«Pandnoma» - yaxshi bir axloq-odob kitobidirki, eski vaqtlarda ko‘p maktablarda
o‘qitilardi. Attorning boshqa asarlaridan soddarrq yozilgan
bu asari turkchadan tashqari,
farang, olmon, lotin va hind tillariga tarjima etilgan, ko‘p martalab sharhlangan. Turkcha
sharhlari orasida, Shomiy (vaf. 1009) ning «Saodatnoma», Abdurahmon Abdiy
poshshoning (vaf. 1103) - «Al-muf’id» (Istanbul, 1250^-1267), Muhammad Murod b.
Abdur-Rahim (vaf. 1264) «Mahozir»i ham Istanbulda bosilgan (Islom ensiklopediyasi.
Attor).
Dostları ilə paylaş: