|
Microsoft Word mantiqut-tayr ziyouz com docFarididdin Attor. Mantiqut-tayr (nasriy bayoni)www.ziyouz.com
кутубхонаси
6
tasvir etilgan.
«Gum-gumnoma» — kichik bir hikoyatdan boshlanadiki, Attorning har bir
masnaviysida ham bunday hikoyatlar uchraydi. Hikoyada aytilishicha, Iso payg‘ambar
alayhissalom cho‘lda bir o‘likning bosh chanog‘ini topib, uni duo orqali tiriltiradi va u
bilan suhbatlashadi. Bu yetti iqlimga hukmron bo‘lgan podshohning bosh chanog‘i bo‘lib,
u Iso payg‘ambarga hayotini, kechmishlarini, qabr azoblarini va jahannamdagi ahvolini
so‘zlab beradi. Bu kichik asarni V.A.Jukovskiy ruschaga tarjima qilib, nashr ettirgan.
Hijriy 770 da Husam kvtib tarafidan «Gum-gum Sulton» nomi bilan kengaytirilib
o‘girilgan va hijriy 1289 da Qozon dorilfununi matbaasida «HIKOYATI Gum-gum Sulton fi
nubuvvati Ilyos alayhissalom» nomi bilan nashr etilgan. Bu asar onado‘lu turkchasiga
ham o‘girilgan. Zotan, bu hikoya mavzui turkiy xalqlar adabiyotida ma’ruf va marg‘ubdir
(Qarang: Fuod Ko‘prulu. Turk adabiyoti tarixi: Istanbul: 1926, 362-bet).
«Ushturnoma»— bu asar bilan Attor ijodining ikkinchi davri boshlanadi. Asarda
voqealarni qamrovchi bir hikoya bo‘lsa-da, anglatish tarzi avvalgi masnaviylarga
nisbatan ancha tarqoq va cho‘ziqdir. Bundan tashqari, takrordan ko‘p foydalaniladi.
Kitob markazida tasavvufiy ma’no berilgan bo‘lib, bir turk xayolbozi (chodirxayol,
qo‘g‘irchoq o‘ynatuvchi) san’atkor qo‘g‘irchoqlarni sahnada bir-bir o‘ynatib keyin yana
sandig‘iga tashlab berkitgani ramzi bilan Allohning olamdagi barcha maxluq-jonzotlarga
hayot berib, so‘ng yana o‘ldirishiga ishora qilinadi.
«Javhar uz-zot» — bu asarda endi qamrovli (qoplama) hikoya yo‘q. Asarga hokim
bo‘lgan tuyg‘u - fano, ya’ni vujudning mahv etilishi, yo‘qolishi orqali tomchining
dengizga qo‘shiluvi kabi, inson juz’ining ilohiy kull - abadiy ruh bilan qo‘shiluvi yo‘lidagi
otashin istakdir. Kitobning asosiy qismini vujudidagi ilohiylikni anglab, o‘zini dengizga
otgan bir go‘dak - yosh bolaning namunasi, deb doimo Mansur Hallojni ko‘rsatadi.
Shuning uchun ham Mavlono (Jaloliddin Rumiy) «Hallojdagi nurning 500 yil o‘tgandan
keyin Attorning ruhida tajalliy etishi» haqida gapirgan edi. Bu asardagi ikkinchi ohang
shunda ko‘rinadiki, Attor ruhida asta-sekin Ali shaxsiyatini mujassam etish sezila
boshlaydi. Attor uchun ilohiy asrorning homili Alidir va bu asror Aliga payg‘ambar
tomonidan berilgandir.
Dostları ilə paylaş: |
|
|