Microsoft Word mantiqut-tayr ziyouz com doc
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Mazhar ul- ajoyib»
- «Lison ul-g‘ayb»
| «Javhar uz-zot» asari uch kitobdan iborat bo‘lib, hozir so‘zlaganlarimiz faqat
birinchi kitobga oiddir. Asarning uchinchi kitobi «Hallojnoma» deb ham ataladi va unda Mansur Halloj shaxsiyati asosiy o‘rin tutadi. Attorning «Vuslatnoma» asarida nafis bir reja va tartib ko‘rinmasa-da, u vahdati vujud g‘oyalari, so‘fiyona hikoyalar va majozlar bilan muzayyandir. Bu hikoyalarda ham Mansur Halloj shaxsiyati yuksak bir mavqe’ni egallaydi. Shoirning eng kichik masnaviylaridan biri «Basarnoma» bo‘lib, bunda ham so‘fiyona fikrlar, fano, baqo, Alloh ruhiga va nuriga singib ketish g‘oyalari ilgari suriladi. (Ahmad Yassaviyda ham «fano fi-l-loh»ga katta e’tibor berilganini eslang.) Shoir badiiy-g‘oyaviy izlanishlaridagi uchinchi davr, aytganimizday, «Mazhar ul- ajoyib» asari bilan boshlanadi. Bu masnaviyda shoirning otashin ehtiroslari pasaya boshlaydi, qofiyada ham, vaznda ham g‘alatliklar uchraydi. Dostonda hazrat Ali siymosi markaziy o‘rinni egallaydi. «Javhar uz-zot» masnaviysida ko‘rilgan ilohiy kuy va qamish hikoyasi bu asarda ham o‘zgacharoq bir alfozda takrorlanadi. Bundan tashqari, shoir dostonda ba’zi vaqf yer-mulklarni g‘arazli maqsadlarda suiiste’mol qilgan ba’zi muftiylarni qoralaydi. Olmon sharqshunosi Helmut Ritter fikricha, bunday muftiylarga hujum zaminida shoirning asarlarini qoralab, fatvo bergan muftiyga o‘xshash din peshvolari ko‘zda tutilgan. Shuningdek, asarda shoirning falsafiylikka mayli ortib borayotganidan dalolat beruvchi hikoyalar, o‘z hayoti, tarjima xrliga oid lirik chekinishlar, o‘quvchisiga qaysi asarlarni o‘qib, qaysilarini o‘qimasligi haqida tavsiyalar Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor www.ziyouz.com кутубхонаси 7 beriladi. Asarda mashhur mugasavvif shayx Najmiddin Kubro ismi ko‘p marta tilga olinadi (Abul Janob Ahmad ibn Umar Xevaqiy). Shayx Kubro aslida Fariduddin Attorning ustozi Majdiddin Bag‘dodiyning ustozidir. Demak, Fariduddin Attor shayx Najmiddin Kubroga nevara shogirddir («Tazkirat ul-avliyo» debochasiga qarang). «Nasoyim ul- muhabbat»da Navoiy yozishicha, «Va alarni Shayxi Valiytarosh debturlar. Aning uchunki, vajdu hol g‘alabotida muborak nazarlari har kimga tushsa, valoyat (valiylik) martabasiga yetar ermish...» Fariduddin Attorning so‘nggi mashhur asari «Lison ul-g‘ayb» bo‘lib, bunda shoir o‘zining xilvatda huzur-halovat topganini, chunki xilvatda oshiq sifatida ma’shuqi (Alloh)ning vasliga yetishganini izhor etadi. Shayx Fariduddin Attorning g‘oyalari, Haqqa yetishuvi yo‘lidagi izlanishlarining sirlari hali ko‘p asrlargacha adabiyotshunos, ilohiyotshunos, tarix va falsafa olimlarini to‘lqinlantirib, ijod va ilhom sarchashmasi bo‘lg‘uvsidir. Najmiddin Komilov, Mahkam Mahmudov |