Microsoft Word maq diss budce xercleri tekst docx
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
14
Dövlət büdcəsinin xərcləri tərkibində büdcədənkənar fondlar ayrıca əhəmiyyətə malikdir. Büdcədənkənar fondlar dövlət və yerli hakimiyyət orqanları tərəfindən pul vəsaitlərinin yığılması məqsədilə yaradılır. Buraya vəsaitlər həm könüllü, həm də məcburi qaydada daxil olunur. Bu fondlar dövlət və yerli fondlar tərəfindən idarə edilməsinə baxmayaraq, dövlət büdcəsindən ayrı və ən əsası müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərirlər. Vəsaitlərin xərclənməsi əvvəlcədən təyin olunmuş məqsədli tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün istifadə olunur. Dövlət və yerli büdcədənkənar fondlar dövlət və bələdiyyə maliyyəsinin əsas tərkib hissəsi hesab olunur. Eyni zamanda hər bir büdcədənkənar fond müstəqil maliyyə - kredit təşkilatı hesab olunur. Vəsaitlər əvvəlcədən təyin olunmuş istiqamətlərə xərclənir. Bundan əlavə müstəqil maliyyə - kredit təşkilatı kimi büdcədənkənar fond maliyyə bazarında investor kimi də çıxış edə bilər, eləcə də dövlət qiymətli kağızlarını almaqla əlavə gəlir əldə edə bilər. Büdcədənkənar fondlar həmçinin maliyyə ehtiyatı rolunu oynayır və maliyyə çətinliyi yaranan bütün hallarda respublika və yerli hakimiyyət orqanları onların vəsaitindən istifadə edə bilər. Dövlət büdcəsi iqtisadiyyatın tənzimlənməsinin mühüm tərkib hissəsi olduğu üçün yığım və istehlak fondlarının formalaşdırılması, onların optimal nisbətlərinin təmin olunmasında mühüm rol oynayır. Yığım fondunun optimal həcmi məhsul- dar qüvvələrin inkişafının maddi bazasını təşkil etməklə iqtisadiyyatın müntəzəm inkişafını təmin edir. Istehlak fondu əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi, ictimai istehsalın əsas məqsədinin həyata keçirilməsini təmin edir. Yığım və istehlak fondlarının optimal nisbətlərinin təmin olunması və onların arasındakı əlaqələrin tənzimlənməsi dövlət büdcə-sinin qarşısında duran ən mühüm vasitələrdən biri olduğuna dəlalət edir. Dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına dövlətin ehtiyat fondu yaradılır. Bundan ə lavə ölkədə material və ərzaq məhsulları ehtiyatlarının yaradılmasındada büdcə vəsaitindən istifadə olunur. Dövlət maliyyələşdirilməsində dövlət kreditinin xüsusi yeri və rolu var. Dövlət krediti münasibətləri müəssisə və təşkilatların, əhalinin müvəqqəti sərbəst pul
15
vəsaitlərinin səfərbərliyə alınması və dövlət xərclərinin maliyyələşdirilməsi üçün dövlət hakimiyyəti orqanlarına verilməsindən ibarətdir. Dövlət tərəfindən hüquqi və fiziki şəxslərin müvəqqəti sərbəst pul vəsaitlərinin səfərbərliyə alınması maliyyə bazarında istiqrazların, xəzinə öhdəliklərinin və digər dövlət qiymətli kağızlarının satışı yolu ilə həyata keçirilir. Bundan başqa dövlət digər dövlətlərlə və xarici hüquqi və fiziki şəxslərlə da kredit münasibətlərinə girə bilər. Bu halda dövlət krediti beynəlxalq kredit adlanır. Dövlət kreditinin xüsusiyyəti borc verilən vəsaitin müddətli, qaytarılan və ödənişli olmasıdır. Lakin buna baxmayaraq, dövlət krediti kreditin digər növlərindən fərqlənir. Dövlətin götürdüyü vəsaitlər dövlətin sərəncamına keçir və onun əlavə resurslarına çevrilir. Bu resurslar çox vaxt büdcə kəsirinin ödənilməsinə yönəldilir. Müəyyən müddətdən sonra dövlətin aldığı kredit və faiz büdcə vəsaitləri hesabına ödənilməlidir. Dövlət krediti könüllü xarakter daşıyır, lakin mütləq geri qaytarılmalıdır. Dövlət kreditinin əks etdiyi cəhətlərdən biri də onun ümumi daxili məhsulun və milli gəlirin yenidən bölgüsü mərhələsində fəaliyyət göstərməsidir. Yəni əhalinin, müəssisə və təşkilatların müvəqqəti sərbəst pul vəsaitləri yaranır və dövlət krediti bu müvəqqəti sərbəst pul vəsaitlərinin bir hissəsini əhatə edir. Dövlət krediti vasitəsiylə maliyyə bazarında toplanan resurslar iqtisadi və sosial inkişafın maliyyələşdirilməsinə yönəldilir. Dövlət resursları büdcə defisitini ödəmək imkanı verir. Pul kütləsini tədavüldən yığmaqla dövlət krediti, həm də pul tədavülü sferasında yaranmış problemləri yüngülləşdirir. Dövlətin əlavə maliyyə resursları və büdcə kəsirinin örtülməsi üçün monetar üsullardan istifadə edilməsinə nisbətən dövlət kreditindən istifadə olunması daha məqsədəuyğundur. Çünki kağız pulun emissiyası inflyasiyanın güclənməsinə səbəb ola bilər. Dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına həmçinin xarici ölkələrlə iqtisadi əlaqələr həyata keçirilir. Büdcənin köməyilə Azərbaycan Respublikasının xarici ölkələrlə uzunmüddətli əməkdaşlıq proqramları və qarışılıqlı faydalı əməkdaşlıq münasibət- lərinin həyata keçirilməsi təmin edilir. 16
Beləliklə, dövlət büdcəsi ölkənin sosial – iqtisadi həyatının bütün istiqamət- lərdə inkişafına kömək edir, onun vəsaiti bütün sahələrdə istifadə olunur. Buna görə də dövlətin əsas maliyyə sənədi olan, bütün iqtisadi sistemlərdə planlı xarakter daşıyan və dövlətin ali qanunverici orqanı təsdiq edilməklə qanun xarakteri kəsb edən dövlət büdcəsi mütləq yerinə yetirilməlidir. Bu o deməkdir ki, dövlət büdcəsinin həm gəlir, həm də xərc hissəsinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar olaraq bütün müəssisə və təşkilatlar, həmçinin ölkənin hər bir vətəndaşı dövlət büdcəsi qarşısındakı öhdəliklərini yerinə yetirməyə borcludur.
tərkibi və strukturu
Дювлят бцдъясинин хяръляри щямин дювлятин игтисади- сосиал системи вя онун йериня йетирдийи функсийаларын, вязифялярин мязмуну иля характеризя олунур. Дювлят бцдъясинин хяръляри дювлятин мяркязляшдирилмиш пул вясаити фондунун йарадылмасы, бюлэцсц вя онларын мягсядли тяйинат цзря истифадясини якс етдирир. Дювлят бцдъясинин хяръляри дювлятин функсийалары вя вязифяляринин мязмунуна уйьун йарадылыр вя истифадя едилир. Dюvляt
bцdcяsиnиn xяrcляrи respublиkanыn иqtиsadиyyatыnыn иnkишafиna, яhalиnиn maddи vя sosиal-mяdяnи ehtиyaclarыныn юdяnиlmяsиnя, юlkяnиn mцdafия qabиlиyyяtиnиn
Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|