Microsoft Word maq diss budce xercleri tekst docx



Yüklə 0,68 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/28
tarix02.04.2018
ölçüsü0,68 Mb.
#35777
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   28

17 

 

mюhkяmlяndиrиlmяsиnя  vя  cяmиyyяtиn  иdarя  edиlmяsиnя 



yюnяldиlиr. 

Dюvляt  bцdcяsиnиn  xяrclяrиnиn  tяrkиbи  vя  quruluшu, 

rnцlkиyyяt  formalaры,  genиш  tяkrar  иstehsalda  vя  mиllи  gяlиrиn 

bюlцшdцrцlmяsиndя  dюvляtиn  rolu  иля  mцяyyяn  edиlиr.  Buna 

mцvafиq  olaraq  Azяrbaycan  Respublиkasы  dюvляt  bцdcяsиnиn 

xяrcляrи  иstehsalыn  fasиляsиz  davam  etdиrиlmяsи  vя  иstehsal 

fondlарынын эенишляндирилмяси, иътимаи иstehlak фondlarынын 

yaradыlmasы  vя  цmumdюvляt  ehtиyaclarынын  юdяnиlmяsи 

xяrcляrиndяn иbarяtdиr. 

Azяrbaycan  Respublиkasы  dюvlяt  bцdcяsиnиn  xяrcляrи 

aшaьыdakы qrуplara bюlцnцr: 

1) иqtиsadиyyatын иnkишaf etdиrиlmяsи; 

2) яhalиnиn sosиaл-mяdяnи ehиyaclarынын юdяnиlmяsи; 

3) юlkяnин mцdafия qabиlиyyяtиnиn мющкямляндирилмяси; 

4) dюvlяt  hakиmиyyяtи  vя  dюvlяt  иdarяsи  orqanlarыныn 

saxlanmasы; 

5) dюvляtиn  maddи  vя  malиyyя  ehtиyatlarыныn  yaradыlmasы 

vя dюvляt гanunverиcиlиyи иlя nяzяrdя tutulan saиr xяrcляr. 




18 

 

Bцdcяnиn xяrclяrиnиn mяzмunu hяmиn xяrclяrиn konkret nюvц 



иlя, onlarын kяmиyyяt vя keyfиyyяt cяhяtляrи иlя xarakterиzя olunur. 

Xяrclяrиn  kяmиyyяt  xarakterи bu  vя  ya  dиgяr mяqsяd  цчцn ayrыlan 

bцdcя  vяsaиtиnиn  mиqdarыны  яks  etdиrиr.  Bцdcя  xяrcляrиnиn 

keyfиyyяt  baxыmынdan  mahиyyяtи  иsя  bu  xяrclяrиn  иqtиsadи 

tяbияtиnи,  onlarыn  sosиal  yюnцmцnц,  mяqsяdlи  tяyиnatыны  иfadя 

edиr. 


Dюvlяt bцdcяsиnиn xяrclяrиnиn sosиal-иqtиsadи mяzmunu hяr 

bиr dюvlяtиn cяmиyyяtиn иqtиsadи hяyatынdakы rolu иlя, яhalиnиn 

sosиal-mяdяnи ehtиyaclarынын юdяnиlmяsиndяkи ишtиrak dяrяcяsи 

иlя mцяyyяn edиlиr. Bu da bиr sыra konkret amиllяrdяn asыlыdыr: 

1) mцяyyяn dюvrdя dюvляtиn yerиnя yetиrdиyи funksиyalarын 

xarakterи; 

2) юlkяnиn sosиal иqtиsadи иnkишaf sяvиyyяsи; 

3) dюvляtиn xarиcи иqtиsadи-sиyasи яlaqяляrиnиn mиqyasы; 

4) mцlkиyyяt  formalarыныn  dюvляt  bцdcяsи  иlя  qarшыlыqlы 

яlaqяsи; 

5) xalq  tяsяrrцfatы  sahяляrиnиn  иnkишafы  цчtиn  bцdcя 

vяsaиtиnиn verиlmяsи metodlaры. 




19 

 

Юlkяnиn  иnkишaf  vяzиfяляrиnиn  xarakterиndяn  asыlы  olaraq 



cяmиyyяtиn  иqtиsadи,  sosиal  иnkишaf  ehtиyaclarы,  mцdafия  vя 

dиgяr mяqsяdляrи цчцn dюvляt bцdcяsиnиn mцяyyяn xяrc sиstemи 

meydana gяlиr. 

Dюvляtиn  mцvafиq  иnkишaf  mяrhяляляrиndя  meydana  gяляn 

mцxtяlиf  amиllяrиn  qarшыlыqlы  яlaqя  vя  tяsиrи  шяraиtиndя  ayrы-

ayrы  xяrc  nюvляrиnи  юdяmяk  цчцn  bцdcяdяn  ayrыlan  vяsaиtиn 

nиsbяtляrи (mиqdarы) mцяyyяn edиlиr. 

Bцdcя  tяsnиfatыna  mцvafиq  olaraq  иqtиsadи  иnkишaf  цzrя 

xяrclяrиn tяrkиbиnя maddи иstehsal sahяlяrиnиn, mяnzиl-kommunal 

tяsяrцfatыnыn,  mяишяt  xиdmяtи  sahяlяrи  xяrclяrи  aиddир.  Lakиn 

юzяllяшdиrmя  sahяsиndя  proqramыn  hяyata  keчиrиlmяsи  иlя 

яlaqяdar  olaraq  dюvlяt  bцdcяsиnиn  xяrclяrи  sиstemиndя  bюyцk 

dяyишиklиklяr  baш  verиr  vя  sosиal  xarakterlи  xяrclяrиn  hяcmи  vя 

xцsusи чяkиsи иldяn-иlя artыr. 

Mцasиr  иqtиsadи  иnkишaf  sяvиyyяsиndя  bцdcя  xяrclяrиnиn 

tяrkиbи  чox  mцxtяlиf  vя  genишdиr.  Bu  da  aydыndыr  kи,  mцasиr 

bazar  иqtиsadиyyatыna  keчиd  шяraиtиndя  bu  xяrclяrиn  belя 

genишlиyи  labцddцr.  Чцnkи  иqtиsadи  иnkишafa  naиl  olmaq  daha 

чox  xяrc  tяlяb  edиr.  Lakиn,  dюvlяt  hяr  zaman  bu  иqtиsadи  templя 



20 

 

ayaqlaшmaqla  yanaшы  bu  xяrclяrиn  bиr  qиsmиnи  azaltmaq,  dиgяr 



bиr qиsmиnи иsя nяzarяt altыna almaq sиyasяtи yerиtmяyя чalышыr. 

Bцdcя  xяrclяrи  mяhsuldar  vя  eynи  zamanda  qeyrи-mяhsuldar 

xarakter  daшыyыr.  Ыqtиsadи  иnkишafla  яlaqяdar  olan  xяrclяr 

mяhsuldar  xяrclяr  xarakterи  daшыyыr.  Bu  xяrclяrиn  hяyata 

keчиrиlmяsиnя vя onlarыn daha genиш mиqyas almasыna dюvlяt hяr 

zaman  maraqlыdыr.  Чцnkи  dюvlяt  xяrclяrиnиn  яsas  mяqsяd  kиmи 

иqtиsadи иnkишafa naиl olmaq, юlkя яhalиsиnиn hяyat sяvиyyяsиnи 

yцksяltmяk  vя  bunlarla  yanaшы  beynяlxalq  иnteqrasиya  sahяsиndя 

юnяmlи mюvqe tutmaqdыr. Lakиn bunlarla yanaшы qeyrи-mяhsuldar 

xяrclяr  dя  цmumи  dюvlяt  xяrclяrи  ичяrиsиndя  xцsusи  чяkиyя 

malиkdиr.  Bu  xяrclяrя  иdarяetmя,  mцdafия,  hяr  bиr  quruculuq  vя  s. 

sahяlяrlя baьlы xяrclяr aиddиr. 

Dюvlяt  hяr zaman bu  xяrclяrи mиnиmum  sяvиyyяdя  saxlamaьa 

чalышыr. 

Цmumиyyяtlя,  bцdcя  xяrclяrиnи  иkи  bюyцk  qrupda 

cяmlяшdиrmяk olar: 

1) Mяrkяzlяшdиrиlmиш xяrclяr; 

2) Qeyrи-mяrkяzlяшdиrиlmиш xяrclяr. 




21 

 

Hяr  иkи  xяrc  nюvц  иstehsalыn  genишlяndиrиlmяsи  (kapиtal 



qoyuluшunun  vя  dюvrиyyя  vяsaиtиnиn  malиyyяlяшdиrиlmяsи  yolu 

иlя),  sosиal  tяyиnatlы  иctиmaи  fondlarыn  yaradыlmasы  vя  dюvlяtиn 

dиgяr tяlяbatlarыnыn юdяnиlmяsи цчцn иstиfadя edиlиr. 

Юлкямиздя  tяsяrцfatчыlыq  hяm  xцsusи,  hяm  dюvlяt 

formalarыndan  иstиfadя  edиldиyиndяn  иqtиsadиyyatыn  иnkишafы 

prosesиndя  dюvlяtиn  funksиyalarы  yenиlяшиr,  dяyишиr.  Щям  дя 

dюvlяtиn  mцlkиyyяt  formalarы,  genиs  tяkrar  иstehsalda  vя  mиllи 

gяlиrиn  bюlцшdцrцlmяsиndя  ишtиrakыndan  asыlы  olaraq  dюvlяt 

xяrclяrиnиn  tяrkиbи  vя  quruluшu  mцvafиq  olaraq  dяyишиr  vя 

mцrяkkяblяшиr. 

Dюvlяt  xяrclяrиnиn  tяrkиbи  vя  quruluшu  dюvlяt  bцdcяsи 

xяrclяrиnиn  tяrkиbи  vя  quruluшunu  яks  etdиrиr.  Bununla  yanaшы 

qeyrи-mяrkяzlяшdиrиlmиш  xяrclяr  dя  dюvlяt  xяrclяrиnиn  tяrkиbи 

kиmи  qeyd  etmяk  lazыmdыr.  Ancaq  bu  xяrclяr  dюvlяt  xяrclяrиnиn 

malиyyяlяшdиrиlmяsиndя яsaslы mюvqe tutur. Aydыn olur kи, dюvlяt 

bцdcяsи  xяrclяrи  mяhz  dюvlяt  xяrclяrиnиn  tяrkиbи  vя  quruluшunu 

mцяyyяn etmяyя иmkan verиr. 

Dюvlяt  bцdcяsиnиn  xяrclяrиnи  xarakterиzя  edяrkяn  onlarы 

aшaьыdakы bиr neчя яlamяtlяrиnя gюrя qruplaшdыrmaq olar: 



Yüklə 0,68 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   28




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə