Qrem Huley, Con Sonders, Naycel Pirsi
190
etmək imkanının yaşı 20-dən bir az çox olan katibənin ağlına necə
gəldiyini, digərində isə təşkilatın əsas səriştəlilik növləri haqqında bir neçə
ə
la ideyanı yükləyib-boşaldan maşın operatorları tərəfindən verildiyini
qeyd edir. Mühasibat uçotu üzrə ixtisaslaşan bir kompaniyada isə
ə
məkdaşlar mümkün reallıqları cəmisi 25 yaşı olan kiçik yoldaşlarından
öyrənmişdilər.
Hər halda resursları qiymətləndirmək istəyəndə həm biznesi idarə
edənlərin, həm də mahiyyətə nüfuz etmə qabiliyyəti olan digər şəxslərin
fikirlərinin öyrənilməsi müstəsna dərəcədə əhəmiyyətli ola bilər. Misal
üçün, Avis firmasının bütün dünya üzrə “Biz daha çox səy göstəririk”
devizi altında məşhur reklam kompaniyası aparmaq ideyası Robert
Taundsenin o zaman çətin dövrlərini yaşayan Avis kompnaiyasının tama-
milə vəziyyətini dəyişməyə imkan verən rəqabət üstünlüyünün axtarılması
məqsədilə müraciət etiyi reklam agentliyinə məxsus idi. Agentliyin fik-
rincə, kompaniyanın işçilərinın “bütün gücləri ilə səy göstərmə”lərindən
başqa üstünlüyü yoxdur və onlar, ola bilsin ki, bunu etməyə məcburdurlar.
Elə məhz bu Avisin uğurlu reversiv strategiyasının müstəsna olaraq
nüvəsini təşkil etdi və qeyd etmək lazımdır ki, əvvəllər icraçı rəhbərlik
avtomobillərin kirayəsi biznesinə ənənəvi yanaşdıqlarına görə bunun
ə
leyhinə gedirdi.
Bütün bu incəlikləri yadda saxlayaraq resurslara nöqteyi-nəzə-
rindən firmaya baxışa və korporativ imkanlar məsələsinə keçmək olar.
6.2
RESURSLAR NÖQTEY -NƏ
ZƏ
R NDƏ
N F RMAYA
BAXIŞ
Resurslara əsaslanmış firmaya baxışa həsr olunmuş ədəbiyyatların sayı
getdikcə artmaqdadır. Reallıqda sübut olunmuşdur ki (Hooley et al.,
1998
), 1990-cı illərdə iki mövzu marketinq strategiyasına baxışlar
sistemində həlledici olmuşdur: bazara istiqamətlənmə və resurslar nöq-
teyi-nəzərindən firmaya və ya təşkilata baxış (Resource-based view, RBV).
Göstərilən müəlliflərə görə, bazara istiqamətlənməyə həsr olunmuş ədə-
biyyatlarda vurğu, kompaniyanın yüksək keyfiyyəti, bazar haqqında infor-
masiyaların ümumi təşkil edilmiş yığımı və birgə istifadəsi ilə fərqlənən
yüksək məhsuldarlığına yönəlir və nəticədə onun tələbatına reaksiya
vermək bacarığı formalaşır. Eyni zamanda RBV haqqında kitablarda belə
bir fikir irəli sürülür ki, yüksək məhsuldarlıq strategiyası ilk növbədə
tarixən formalaşmış qiymətli resurs bazalarında asılıdır (misa üçün, Grant,
1995; Wernerfelt, 1995
).
Bununla belə ədəbiyyatlarda yer alan bu iki istiqamət arasında
potensial münaqişə ehtimalı mövcuddur. Onlardan biri xaricə istiqamətlə-
nərək, bazar şəraitinə uyğunlaşmaq məqsədilə reaksiya vermək qabiliy-
yətində üstünlük gördüyü halda, digəri daxilə istiqamətlənmiş və diqqəti
Marketinq strategiyası və
rə
qabə
tli mövqeləş
dirmə
191
resursların faydalı xarakteristikalarına yönəltmişdir (
Amit and Shoemaker,
1993
). Marketinq nöqteyi-nəzərindən hər şey kifayət qədər sadədir: əgər
strategiya korporativ imkanlara həddindən artıq dərindən tətbiq olunursa,
onda, dəyişən qeyri-sabit marketinq mühitinin tələblərinə laqeydliklə bağlı
riskin yaranması mümkündür. Lakin resurslara əsaslanmış baxışa görə
firmanın xarakterik səriştəlilik növlərindən istifadə etməyən marketinq
strategiyası yəqin ki, səmərəsiz və rentabelsiz olacaq.
Buna baxmayaraq, biz hesab edirik ki, rəqabətli mövqeləşdirmə
potensial konflikti tənzimləmək imkanı verir. Biz sübut edə bilərik ki,
rəqabətli mövqeləşdirmə məqsədli bazarların və firmaların bu bazarlara
xidmət edərək can atdığı rəqabət üstünlüklərinin aşkarlanması yolu ilə
firmaların rəqabətqabiliyyətlilik dərəcəsini müəyyənləşdirməyə imkan
verir. Bazarın cəlbediciliyi, qismən güclü rəqabətli mövqe yaratmaq üçün
firmanın sərəncamında olan resurslardan asılı olacaq. Anoloji qaydada
mövqeləşdirmə nöqteyi-nəzəri ona əsaslanır ki, korporativ resursların
güclənməsi və onların kompaniyanın mənafeyi üçün istiqamətlənməsi bu
resursların bazarda tətbiqini tələb edir. Eyni zamanda bu baxışa görə,
rəqiblər tərəfindən rəqabət şəraitində daima tətbiq edilməsi üçün rəqabətli
üstünlük firmaların xarakterik və xüsusi resurslarına əsaslanmalıdır
(Hamel and Prahald, 1994; Webster, 1994). Doğurdan da bazara istiqa-
mətlənmə özlüyündə kompaniya tərəfindən uzun müddət ərzində yığılmış
və mənimsənilmiş əsas korporativ resurs hesab oluna bilər.
Bazara istiqamətlənmə tələbləri ilə RBV arasında qayıdan qar-
ş
ılıqlı əlaqə, həmçinin, rəqabətli mövqeləşdirmə ilə əlaqə şəkil 6.3-də öz
ə
ksini tapıb. Problemə belə sadələşdirilmiş nöqteyi-nəzər, ancaq, təşkilatın
resurslarının müştərilərin tələbatlarına və əlverişli imkanlarına tətbiq
etmək yolu ilə bazar şəraitinə reaksiya ilə bağlıdır. Nəticə rəqabətli möv-
qeləşdirmə olacaq. Buna baxmayaraq, resurslara əsaslanmış firmaya ba-
xış nəzəriyyəsi, rəqabətli mövqeləşdirmənin əsası olan korporativ imkan-
ların qiymətləndirilməsinin mahiyyətinə nüfuz etməyə imkan verən digər
bir mənbə kimi diqqətə layiqdir.
Şə
kil 6.3 Rəqabətli mövqeləşdirmə və təşkilati resurslar
Firmaya resurslara
ə
saslanmış baxış
Rə
qabə
tli
mövqeləş
dirmə
Mə
qsə
d bazarları
Rə
qabə
tli üstünlük
Bazara yönə
lmə