Microsoft Word MemmedzadeN2916. doc
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
35
P ni – alıcının bu göstərici üzrə bu və ya digər tərkib hissələrində tələbatının ödənilməsi dərəcəsinin i-parametrinin ölçüsü. Nəzərə alınsa ki, malların rəqabət qabiliyyətliliyinin müəyyən olunması zamanı parametrlərin ölçüləri müxtəlif cür olurlar, bu zaman onların nisbət əmsalları 0-dan 1-dək ölçüyə malik ola bilərlər. Ə gər müqayisə bazası kimi malların keyfiyyətinin normativ göstəriciləri istifadə olunursa, tədqiq olunan malın vahid göstəriciləri iki rəqəmdən – 0 və 1-dən ibarət olacaqdır, məxrəcdə isə - 1 olacaqdır. Rəqabət qabiliyyətliliyinin normativ göstəricilərə görə qiymətləndirilməsi zamanı: əgər tədqiq olunan mal fəaliyyətdə olan standartların tələblərinə cavab verirsə, bu zaman parametrin ölçüsü 1-ə bərabərdir. Əgər bu məmulat normativ-texniki sənədlərin tələblərinə cavab vermirsə, , bu zaman parametrin ölçüsü 0- a bərabərdir. stənilən hər bir rəqəm 0-a vurulanda 0-a bərabər olur. Beləliklə, əgər malın rəqabət qabiliyyətliliyinin əmsalı sıfra bərabərdirsə, bu zaman o, rəqabət qabiliyyətliliyinin əmsalı sıfr səviyyəsinə malik olacaqdır. Mallrın rəqabət qabiliyyətliliyinin texnoloji və yaxud iqtisadi parametrlərə görə qiymətləndirilməsi zamanı tədqiq olunan məhsulun vahid göstəricisinin ölçüsü 0-dan sonsuzluğa kimi müxtəlif göstəricilərə malik olacaqdır, müqayisə bazası da bu cür göstəricilərə malik olacaqdır. Eyni zamanda rəqabət qabiliyyətliliyinin əmsalı 0-dan 1- dək ölçüyə malik ola bilər. Əgər malların rəqabət qabiliyyətliliyinin qiymətləndirilməsi zamanı müqatisə bazası kimi bu və ya digər nümunə (mal) qəbul olunursa, bu zaman rəqabət qabiliyyətliliyinin vahid göstəricisinin hesablanması aşağıdakı düsturla həyata keçirilir:
i - i-parametri üzrə rəqabət qabiliyyətliliyinin vahid göstəricisi;
Р i - tədqiq olunan məhsul göstəricisinin i-parametrinin ölçüsü;
i0 - müqayisə olunan nümunənin (malın) göstəricisinin i-parametrinin ölçüsü. Ə gər tədqiq olunan malın parametrləri miqdarca qiymətləndirilə bilinmirsə (məsələn, dad, rəng göstəriciləri, qoxu konsistensiyaları), bu zaman ballarla qiymətləndirmənin ekspert metodundan istifadə olunur. Bu zaman ballarla, tədqiq olunan və bazis nümunələri qiymətləndirilir. Bal metodunun mahiyyəti aşağıdakılardan ibarətdir: kommersiya riski amillərin (risk meyarlarının) müəyyən sayı ilə təsvir olunur. Onların hər birinin ölçüsü ekspert yolu ilə riskin yaranma ehtimallığına görə sıralanır və normalaşdırılır, yəni hər birinə müəyyən ranq (R) verilir, - bir qayda olaraq 1-dən 10- 36
dək. Ekspert yolu ilə hər bir amilin məcmu riskə (W) olan töhfəsi müəyyən olunur. O da çəki kimi məcmu riskin (R) orta riyazı çəki düsturu ilə hesablanması zamanı istifadə olunur:
R = ∑ R i W i / ∑ W i R vahidə nə qədər yaxındırsa, risk də bir o qədər aşağıdır, göstərici nə qədər 10-a yaxındırsa, risk, bir o qədər də yüksəkdir. Rəqabət qabiliyyətliliyinin qiymətləndirilməsinin diferensial metodu ancaq bir göstərici üzrə rəqabət qabiliyyətliliyinin səviyyəsini müəyyən etməyə imkan verir. Buna görə də, rəqabət qabiliyyətliliyinin qiymətləndirilməsinin diferensial metodları iki halda tətbiq olunular: bazis müqayisəsi kimi istehlakçının tələbatının ödənilməsi dərəcəsi və normativ-texnoloji tələblər istifadə olunanda. Malların rəqabət qabiliyyətliliyinin daha dolğun qiymətləndirilməsi üçün kompleks metodların tətbiq olunması daha məqsədəuyğundur ki, bunlar da kompleks göstəricilərin (bu və ya digər parametrlər üzrə rəqabət qabiliyyətliliyinin ayrı-ayrı diferensial göstəricilərindən ibarət olan) istifadə olunmasına əsaslanırlar:
н.п – normativ parametrlər üzrə rəqabət qabiliyyətliliyinin kompleks göstəricisi;
К
- normativ parametrlər üzrə rəqabət qabiliyyətliliyinin vahid göstəricisi;
- göstəricilərin sayı. Ə gər hansı bir vahid göstəricilərdən biri 0-a bərabər olarca, kompleks göstərici də 0-a bərabər olacaqdır, çünki normativ-texnoloji sənədləşməyə uyğun olmayan mal sertifikatlaşlaşdırılmayacaq, və təbii ki, azad bazarda satıla bilinməyəcək və aydındır ki, bu zaman malın rəqabət qabiliyyətliliyindən danışmağa da dəyməz. Texnoloji parametrlər üzrə (normativ istisna olmaqla) kompleks göstəricinin hesablanması aşağıdakı düsturla həyata keçirilir:
K тi - əsas texnoloji parametrə görə rəqabət qabiliyyətliliyinin vahid göstəricisi;
а i -i-parametrinin malın alıcının tələbatını ödəyən n texnoloji parametrləri dəstində olann xüsusi çəkisidir. Kоmpleks göstərici К т .п. malın müqayisə bazisi kimi götürülmüş nümunəyə (mala) texnoloji parametrlər kompleksi üzrə uyğunluğu dərəcəsini xarakterizə edir. Bu Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|