40
Səviyyə 1
Xidmətin rəqabət qabiliyyətliliyinin qiymətləndirilməsiüçün zəruri olan sistemli meyar
Səviyyə 2
Xidmətin rəqabət qabiliyyətliliyinə təsir göstərən lazımlı meyarların müəyyən
olunması
Səviyyə 3
Xidmətin rəqabət qabiliyyətliliyinin təmin olunması baxımından meyarların
ə
həmiyyətliliyinin hesablanması
Səviyyə 4
Ekspert qiymətləndirilməsi əsasında xidmətin rəqabət qabiliyyətliliyinin
göstəricilərinin müəyyən olunması
Səviyyə 5
Xidmətin rəqabət qabiliyyətliliyinin ümumiləşdirilmiş meyarlarının
hesablanması
Səviyyə 6
Xidmətin rəqabət qabiliyyətliliyinin inteqral meyarının hesablanması
Səviyyə 7
nteqral meyardan rəqabət qabiliyyətliliyinin təhlili üçün istifadə olunması
Şə
k. 1.4. nteqral metod əsasında rəqabət qabiliyyətliliyinin qiymətləndirilməsi
səviyyələri
Malların rəqabət qabiliyyətliliyinin qiymətləndirilməsinin qarışıq metodu
Malların rə qabə t qabiliyyə tliliyinin qiymə tlə ndirilmə sinin qarış ıq metodu –
eyni müqayisə bazası zamanı diferensial və kompleks metodların uzlaşdırılmasından
ibarətdir. Rəqabət qabiliyyətliliyinin qarışıq metod ilə qiymətləndirilməsi zamanı
diferensial metodla hesablanmış göstəricilər parametrlərinin bir hissəsindən və
kompleks metodu ilə hesablanmış göstəricilər parametrlərinin bir hissəsindən istifadə
olunur.
Malların rəqabət qabiliyyətliliyinin qiymətləndirilməsinin qarışıq metodu zamanı
daha vacib olan vahid göstəricilər ayrı-ayrılıqda nəzərdən keçirilir, digər göstəricilər
qruplarda birləşdirilir və onlar üçün qrupvari göstərici müəyyən olunur.
K
c
- malların qarışıq metod zamanı rəqabət qabiliyyətliliyin göstəricisi;
К
i
- malın rəqabət qabiliyyətliliyinin i- kriteriyasıının i-göstəricisi;
K
i0
- nümunə malın (müqayisə üçün bazanın) rəqabət qabiliyyətliliyinin i-kriteri-
yasıının göstəricisi;
K
гр
, К
гр0
- qiymətləndirilən və bazis nümunəsinin rəqabət qabiliyyətliliyinin
qrupvari (ümumiləşdirilmiş) göstəricisi;
41
d
i
- i-kriteriyasıının (göstəricisinin) rəqabət qabiliyyətliliyinin çəkisi.
Məhsulun
rəqabət
qabiliyyətliliyinin
qiymətləndirilməsi
nəticəsində
aşağıdakılarda dəyişikliklər barədə qərarlar qəbul oluna bilər:
tətbiq olunan materialların (xammal, yarımfabrikatların), tamamlama
məmulatlarının və yaxud məhsulun konstruksiyasının tərkibində, strukturunda;
məhsulun layihələşdirilməsi qaydalarında;
məhsulun hazırlanma texnologiyasında, sınaq metodlarında, hazırlanma,
saxlanma, qablaşdırma, daşınma, quraşdırma keyfiyyətinə nəzarət sistemində;
məhsula qiymətdə, xidmətə, xidmət və təmirə qiymətdə, ehtiyat hissələrinə
qiymətdə;
məhsulun bazarda satışəı qaydalarında;
məhsulun işlənilməsinə, istehsalına və satışına qoyulan investisiyaların strukturu
və ölçülərində;
məhsulun istehsalı zamanı kooperasiya olunmuş mal göndərişlərinin strukturunda
və həcmlərində, tamamlama məmulatların qiymətlərdə və seçilmiş malgöndərənlərin
tərkibində;
malgöndərənlərin həvəsləndirilməsi sistemində;
Malın rə qabə t qabiliyyə tliliyi:
insanın hazırki vaxt ərzində azad bazarda rəqabət şəraitində bu və digər
tələbatını təmin eləyən reallaşdırılmış obyektin xassələrinin toplusudur;
məhsulun digər oxşar məmulat növləri və təyinatları üçün müqayisədə alıcı
üçün daha cəlbedici olması qabiliyyəti (onun keyfiyyət və dəyər xarakteristikalarının
mövcud bazarın tələblərinə və istehlak qiymətlərinə daha yaxşı uyğun olması
hesabına);
malın, tələbatı ödəmə dərəcəsinə və bu ödəməyə çəkilən xərclərə görə
rəqibin malından sərfəli fərqliliyini əks etdirən nisbi və ümumiləşdirilmiş
xarakteristikası;
malın elə iqtisadi-texniki, istismar parametrlərinin saxlanılması ki, bunlar
bazardakı digər oxşar malla rəqibliyə (rəqabətə) davam gətirməyə imkan verir;
istehsal, kommersiya, təşkilati və iqtisadi göstəricilərin məcmusunun
kompleks qiymətləndirilməsini özündə daşıyan malın müqayisəli xarakteristikası;
42
bazar münasibətləri şəraitində məhsulun keyfiyyətinin, onun konkret
bazarda maksimal mümkün olan həcmdə və istehsalçı üçün zərərsiz satıla bilmə
qabiliyyəti ilə müəyyən olunan özünü təzahür etməsi;
istehlakçı tərəfindən obyektin xassələrinin rəqiblərin bazardakı oxşar
malları ilə müqayisədə qiymətləndirilməsi.
Malların və xidmə tlə rin rə qabə t qabiliyyə tliliyinin qiymə tlə ndirilmə si
Malların rə qabə t qabiliyyə tliliyi, onların, rəqiblərin bazardakı oxşar malları
ilə müqayisədə alıcıların tələblərini daha dolğun ödəyə bilmə qabiliyyətini əks etdirir.
Malların
rə qabə t
qabiliyyə tliliyinin
qiymə tlə ndirilmə si –
rəqabət
qabiliyyətliliyinin meyarlarının (göstəricilərinin) seçilməsi üzrə əməliyyatlar
toplusundan, bu göstəricilərin rəqib-mallar üçün həqiqi qiymətlərinin müəyyən
olunmasından və təhlil olunan malların göstəricilərinin qiymətlərinin bazis kimi qəbul
olunmuş mallarla müqayisə olunmasından ibarətdir.
Qiymətləndirmənin məqsədlərindən asılı olaraq: proqnozlaşdırılan və yaxud real
rəqabət qabiliyyətliliyi müəyyən olunur.
Proqnozlaş dırılan rə qabə t qabiliyyə tliliyi – malların tələbatları gözlənilən
ödəmə bilmə qabiliyyətidir. Proqnozlaşdırılan rəqabət qabiliyyətliliyinin müəyyən
olunması üçün bazarda dominant yer tutan (məsələn, lider malın qiyməti) malların
işlənilməsi və layihələşdirilməsi zamanı nəzərdə tutulan və yaxud malların özlərinə xas
olan standartlarla, texniki şərtlərlə normalaşdırılan göstəricilərdən istifadə olunur.
Real rəqabət qabiliyyətliliyi – bu, malların faktiki olaraq tələbatları ödəmə
bilmə qabiliyyətidir. Real rəqabət qabiliyyətliliyinin qiymətləndirilməsi üçün empirik
metodların, ekspert qiymətləndirmələrinin, ölçmələrin və s. köməyi ilə göstəricilərin
həqiqi ölçüləri müəyyən olunmalıdır.
Malların rə qabə t qabiliyyə tliliyinin qiymə tlə ndirilmə si prinsiplə ri
Malların rə qabə t qabiliyyə tliliyinin kompleksliliyi - malların rəqabət
qabiliyyətliliyinin qiymətləndirilməsi zamanı rəqib malların xüsusiyyətlərini müəyyən
edən meyarların məcmusu nəzərə alınmalıdır.
Rəqabət qabiliyyətliliyinin nisbiliyi, bir malın seçilmiş meyarları bazis kimi
götürülmüş digər mallın meyarları ilə müqayisə olunan zaman qiymətləndirilmənin
müqayisəli xarakter daşımasını nəzərdə tutur. Hər hansı bir malın rəqabət
Dostları ilə paylaş: |