Microsoft Word MemmedzadeN2916. doc
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
9
ə ldə edə bilərlər. Daha yüksək dərəcəli üstünlükləri (patentləşdirilən texnologiya, unikal mallar və ya xidmətlər ilə fərqlənmə, güclü marketinq fəaliyyətinə əsaslanan firmanın nüfuzu və ya müştərilərlə sıx əlaqələrin mövcudluğu) daha uzun müddət ərzində saxlamaq olur. Rəqabət üstünlüklərinin saxlanılmasını müəyyən edən ikinci amil müəyyən firmanın aşkar rəqabətli istehsal mənbələrinin sayından asılıdır. Rəqabət üstünlüyünün saxlanılmasının üçüncü amili – istehsalın və digər fəaliyyət növlərinin daima yeniləşdirilməsindən ibarətdir. Əgər üstünlüyü əldə saxlamaq istəyirsənsə, bir yerdə dayanmaq olmaz. Firma yeni üstünlükləri rəqiblərin mövcud olan ş eyləri təqlid etdikləri sürətlə yaratmalıdır. Əsas vəzifə - firmanın göstəricilərini yorulmadan yaxşılaşdırmaq və bununla da mövcud üstünlükləri gücləndirməkdən ibarətdir (məsələn, istehsalat güclərindən səmərəli istifadə etmək və ya müştərilərə çevik xidməti təşkil etmək). Hər hansı bir ölkənin rəqabət üstünlüyünün formalaşmasında rolunu təhlil edən zaman o sahələr daha çox maraq təşkil edirlər ki, orada rəqabət beynəlxalq xarakter daşıyır. Müxtəlif sahələrdə beynəlxalq rəqabətin formaları köklü surətdə fərglənirlər. Rəqabət formasının spektrinin bir ucunda çoxsaylı-milli forması kimi adlandırıla bilən forma dayanır. Hər bir ölkədə və kiçik ölkələr qrupunda rəqabət bir-birindən asılı olmayaraq baş verir. Spektrin əks tərəfində - qlobal sahələr dayanır ki, firmanın bir ölkədəki rəqabət mövqeyi onun digər ölkələrdəki mövqelərinə əhəmiyyətli təsir edir. Qlobal rəqabət özünü sərnişin təyyarələri, televizorlar, yarımkeçirici cihazlar, surətçıxarma aparatları, avtomobil və saatlar istehsalı sahələrində daha çox biruzə verir. Qlobal sahələrdə rəqabət üstünlüyünü qazanmaq qabiliyyəti ölkənin firmasına həm ticarət sahəsində, həm də xarici sərmayələrdə böyük mənfəət vəd edir. Qlobal strategiya altında o başa düşülür ki, firma öz məhsullarını bir çox ölkədə satır və bu zaman eyni cür yanaşma prinsiplərini tətbiq edir.
inkişafda olub daimi dinamik dəyişiklərə məruz qalan çoxcəhətli mürəkkəb iqtisadi anlayışlardan biridir. Rəqabət qabiliyyətliliyinə mövcud olan müxtəlif yanaşmaların təsnifatı cədvəl 1.2.-də göstərildiyi kimidir. Cədvəl 1.2
10
Rəqabət qabiliyyətliliyinə müxtəlif yanaşmaların təsnifatı Yanaşmanın adı Ə sas nümayəndələri Yanaşmanın mahiyyəti Çatışmazlıqları Davranış yanaşması A.Smit, D.Rikardо, C.St.Mill, А .Mаrşal, К .Маrks, P.Heyne, М .Porter və b. lk əvvəl iqtisadi ədəbiyyatda təşəkkül tapmışdır. О, rəqabəti alıcıların tələbatlarının ödənil- məsi yolu ilə onların pulu uğrunda mübarizə kimi ifadə edir. Rəqabətin əsasını mal istehsalçıları arasında malların daha əlverişli istehsal və satış şə raiti uğrunda mübarizə, maksi- mal mənfəət əldə olunması təşkil edir. Rəqabətin əsası – sonrakı təkrar istehsal üçün lazım olan nadir rifahlara meyarların çıxışını daha yaxşı təmin etməyə can atmadan ibarətdir. Bu yanaşmanın əsas çatış- mazlığı rəqabətin qiymət növünə daha çox diqqətin olmasından ibarətdir. Bundan başqa, o, rəqabət fəaliyyəti- nin dinamikasının öyrənilmə- sini təkzib edir, vaxt amilini nəzərə almır, rəqiblərin fəallığının motivləşdirilmə- sini səthi nəzərdən keçirir. Bu zaman rəqabət və inhisarçılıq – bunlar iki bir- birinə əks olan bazar vəziyyətləridirlər və onlar arasında bazarın aralıq vəziyyəti mövcud deyildir. Struktur yanaşması F.Ecuort, А .Кurno, E.Çemberlin, Ç.Robinson və b. Bu, bazarların əsas tiplərinin: xalis inhisarçılıq, oliqopoliya, inhisarçı rəqabət və mükəmməl rəqabət kimi müasir qərb nəzəriyyəsinin inkişafı üçün ə sasdır. Struktur yanaşması zamanı əsas vurğu şirkətlərin bir-biri ilə mübarizəsindən, satıcının (bazar formasıının) müstəqillik dərəcəsinin müəyyən olunması və bazardan çıxmanın üsulunun müəyyən olunması üçün bazarın strukturunun təhlilinə, bazardakı qiymətlərin ümumi səviyyəsinə təsir etmənin prinsipial imkanlarının (və yaxud imkansızlığının) müəyyənləşdirilməsinə keçir. Ə gər bu cür təsir mümkün deyisə, bu zaman söhbət mükəmməl rəqabətdən, əks halda isə – mükəmməl rəqabətin müxtəlif növlərindən birindən gedir. Bu nəzəriyyəyə əsasən, rəqabətin təbiəti öyrənilən zaman ona fikir verilmir ki, ş irkət, bazarın bu və ya digər strukturu zamanı daha yüksək rəqabət qabiliyyətli- liyinə nail olmaq üçün necə hərəkət etməlidir. Bu halda müəssisənin bazarda manevr etməsi ilkin hal kimi qəbul olunur, bundan da bazarda rəqabət mübarizəsinin intensivlik dərəcəsi haqqında nəticə çıxarmaq olar. Funksional yanaşma
Y.Şumpeter, F.Hayek, S.Hant Rəqabətin iqtisadiyyatda rolunu, köhnənin yeni ilə mübarizəsi kimi, gizlini mövcudluq kimi açıqlayır. Rəqabət mexanizmi köhnə texnologiyalardan istifadə edən müəssisələri bazardan sıxışdırıb aradan çıxarır. Rəqabət qabiliyyətliliyi fəal innovasiya prosesi vasitəsilə yeniləşir. Rəqabətin təbiətini birtərəfli nəzərdən keçirir, onu innova- siyanın köhnəlmiş texnolo- giyalar ilə mübarizəsi kimi təsəvvür etdirir. Bu da, rəqabətin bazarda mahiyyətini tam mənada açmağa imkan verir.
Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|