Microsoft Word MemmedzadeN2916. doc
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- M.Enraytın konsepsiyası
20
cı illərdə hazırlanan dövlət səviyyəli məsləhətləşmələrin əsasını təşkil edirdi. Bir sira iqtisadçılar M. Porterin nəzəri baxışlarının inkişaf etdirilməyə ehtiyac olduğunu göstəriridilər və qeyd edirdilər ki, bu nəzəri konsepsiya ölkənin rəqabət qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsi istiqamətində təkmilləşdirilməlidir. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, tanınmış Amerika iqtisadçısı Maykl Porter sahədəki rəqabətin təbiətinin 5 rəqabət qüvvəsinin təsiri altında formalaşdığını göstərmişdir: • sahə daxilində mövcud rəqiblər arasında mübarizə; • sahədə yeni rəqiblərin yaranması təhlükəsi; • əvəzedici məhsullar; • təchizatçıların istehsalçının məsrəflərinə təsir gücü; • alıcıların istehsalçının qiymətlərinə təsir etmək imkanları. Mövcud rəqiblər arasında mübarizə - sahədə rəqabətin təbiətinə 5 rəqabət qüvvəsindən ən çox təsir göstərən qüvvədir. Bu sahələrdə rəqabət müəssisələrin rəqabət vasitələrindən necə istifadə etmələrində təzahür olunur. Rəqabət vasitələri dedikdə, məhsulun alıcı üçün istehlak dəyərini yüksəldən və istehlak məsrəflərini azaldan bütün vasitələr nəzərdə tutulur. Rəqabət mübarizəsinin təzahürlərinin 2 əsas cəhətini qeyd etmək olar: a) bir rəqibin rəqabət strategiyası və taktikası digər rəqiblərə birbaşa təsir göstərir; b) rəqib müəssisələrin rəqabət vasitələrindən istifadə formaları sahədə rəqabət qaydalarını müəyyən edir. Sahədə rəqabətin intensivliyinin nəticələri rəqiblərin fəaliyyətinin maliyyə nəticələrində özünü göstərir: • sahədə rəqblərin strateji cəhdləri ümumi mənfəəti azaldırsa, rəqabət çox sərt hesab olunur; • sahədə mənfəət orta səviyyədə və yaxud ondan bir qədər yüksək olduğu halda rəqabətin intensivliyi normal hesab olunur; • sahədə mənfəət orta səviyyədən çox yüksək olduğu halda rəqabətin intensivliyi zəif hesab olunur.
21
Şə k. 1.3. M.Porterə görə millətin inkişafının dörd mərhələsi M.Enraytın konsepsiyası
Təchizatçıların müəssisələrin məsrəflərinə təsir imkanları onların məhsulunun alıcı üçün əhəmiyyətliliyi və sahədə yaranmış şəraitlə müəyyən olunur. Təchizatçılar təsir gücü aşağıdakılarla şərtlənir: • təchizatçının məhsuluna əvəzedici məhsulların olmaması; • təchizatçıların güclü rəqiblərinin mövcudluğu; • alıcının tələbatının təchizatçının satış həcmində xüsusi çəkisi; • alıcının təchizatçını dəyişdirmə xərclərinin böyüklüyü. Təchizatçılar öz qiymətlərini yüksəltməklə alıcı – müəssisələrin məsrəflərini artırmış olur və sahənin mənfəətliliyini aşağı sala bilirlər. Təchizatçıların məhsullarının keyfiyyəti bilavasitə alıcı – müəssisələrin məhsullarının keyfiyyətində öz əksini tapır və
Təbii resurslara əsaslanan iqtisadiyyat Biliklərə əsaslanan iqtisadiyyat Gəlirin səviyyəsi
ölkələr
Gəlirin səviyyəsi orta olan ölkələr
stehsal amilləri ə sasında rəqabət 2 nvestisiyalar ə sasında rəqabət 3 nnovasiyalar ə sasında rəqabət Tənəzzül Rəqabət qabiliyyətliliyinin artımı Gəlirin
səviyyəsi yüksək olan ölkələr
ресурсах
Rifahlar ə sasında rəqabət 22
müəssisənin bazarda mövqe qazanmasına ciddi təsir göstərir. Alıcıların rəqabət qüvvələri aşağıdakı amillərlə şərtlənir: • alıcının tələbatı müəssisənin satış həcmində kifayət qədər böyük xüsusi çəkiyə malik olduqda; • alıcılar az saylı olduqda; • alıcıların seçmə imkanları olduqda; • tələbatın ödənilməsində başqa məhsullardan istifadəyə keçid xərcləri kiçik olduqda; • alıcıların seçmə qabiliyyətləri və meyarları yüksək olduqda. Alıcılar o zaman güclü rəqabət qüvvəsinə çevrilirlər ki, onlar müəssisənin məhsullarının qiymətləri, keyfiyyəti, satış şərtləri və satışdan sonrakı xidmət səviyyəsi üzrə qərarlarına təsir göstərə bilirlər. Ə vəzedici məhsulların sahənin mənfəətliliyinə təsiri aşağıdakılarla izah olunur: • Əvəzedici məhsulların qiymətləri əsas məhsulların qiymətlərini məhdudlaşdırır. Belə ki, əsas məhsullardan alınan effekt onlarn qiymətlərinin yüksəlməsi ilə azalır. Həmin məhsulların müəyyən qiymət səviyyəsində alıcıların əldə etdiyi effekt əvəzedici məhsulun verdiyi effekt ilə bərabərləşməyə başlayır və bu zaman alıcı öz tələbatını əvəzedici məhsullarla ödəməyə başlayır və beləliklə, əsas məhsula tələbat azalmağa başlayır; • Əvəzedici məhsulların mövcudluğu alıcılara əsas məhsulların keyfiyyəti və istehlak dəyərini müqayisə etməyə imkan verir. Ona görə də, əsas məhsulların istehsalçıları öz məhsullarının üstünlüklərini alıcılara çatdırmaq üçün daim onlarla ünsiyyətdə olmalıdırlar; • Əsas məhsulun əvəzedici məhsul ilə dəyişilməsinin alıcıların məsrəflərinə təsiri də mühüm rol oynayır. Bu məsrəflər əsas məhsulun qiymət yüksəlməsindən alınan itkilərdən çox olduğu hallarda əvəzedici məhsulların sahəyə təsiri zəif olur və əksinə. Qeyd olunan rəqabət qüvvələri bir-birilə qarşılıqlı təsirdə olaraq sahənin mənfəətlilik dərəcəsini müəyyənləşdirirlər. Bu rəqabət qüvvələrinin qarşılıqlı əlaqələrini və onların ayrı-ayrılıqda xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi strateji qərarların qəbulunda böyük əhəmiyyət kəsb edir. Müəssisənin rəqabət strategiyası o zaman səmərəli olur ki, Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|