Microsoft Word Mexanizm III. Doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
97 edək ki, ABŞ-da analoji olaraq bu müddət 40 il hesablanır. Bununla belə dünya praktikasında elə qeyri-maddi aktivlər var ki, onların ayrı-ayrı növlərinə amortizasiya hesablanmır. Bu həmin aktivlərin dəyərinin azalması və onların gətirdiyi gəlirlərinin dəyişməzliyi ilə izah edilir və özünü ticarət nişanları, «nou-xau»lar və digər qeyri-maddi aktivlərdə göstərir. Respublikamızda sürətli amortizasiya siyasəti təşkilatın uçot siyasəti əsasında müəyyən olunur. Şübhəsiz ki, burada da müəssisələrə kifayət qədər sərbəstlik verilmişdir. Belə ki, müəssisələr istismarda olan, lakin faktiki işləməyən əsas vəsaitlərin konservasiya qaydalarını özləri müəyyənləşdirən müvafiq qruplar ayrı-ayrı əsas vəsaitlərin növləri üzrə müxtəlif köhnəlmə normaları tətbiq edə bilərlər. Normadan əlavə köhnəlmə hesablamaq zərurəti yaranarsa, bu zaman artıq amortizasiya məbləğləri müəssisələrin sərəncamında qalan mənfəət hesabına həyata keçirilir. Fikrimizcə, respublikamızda amortizasiya prosesini əhatə edən mövcud qanunvericilik neftqazçıxarma sənayesinin davamlı inkişafı və səmərəli fəaliyyəti üçün yetərli sayıla bilməz. Belə ki, burada xüsusi qaydaların və təlimatların işlənib hazırlanmasına ehtiyac vardır. Bunu hasilat sənayesinin spesifikliyi və milli neft sənayesində indiki vəziyyət tələb edir. Belə hal daha çox köhnə yataqlarda istismarı bitmiş əsas istehsal fondlarının texniki təhcizatına yeni stimul verər. Milli neft-qaz sənayemizdə köhnə istismar sahələrində ƏİF-lərin əksər hissəsi öz amortizasiya müddətini başa vurmuşdur. Onlar fiziki köhnəlmə ilə yanaşı mənəvi aşınmayada məruz qalmışlar. Xüsusən Sovet texnologiyasına əsaslanan maşın və avadanlıqlar şübhəsiz ki, Qərbin qabaqcıl texnologiyalarından çox-çox geridə qalırlar. Aydındır ki, köhnə texnologiyalar ilə yüksək nəaliyyətlər əldə etmək çətin bir işdir. Bu sahədə ƏİF-lərin yeniləşməsini ləngidən başlıca səbəb uzun illər sahədə aparılan uğursuz amortizasiya siyasəti 98 olmuşdur. Yeni iqtisadi sistemə keçiddə baş verən təsərrüfatsızlıq meylləri, vəsait çatışmazlığı, maliyyə-kapital qoyuluşları prosesində baş verən əngəllər yüksəlişin qarşısını almışdır. İndi dövlət müstəqilliyimizi əldə etdiyimiz bir zamanda ƏİF-ların yeniləşməsi istiqamətində irəliləyişlərə nail olmaq zamanı da gəlib çatmışdır. Mənəvi və fiziki aşınmadan köhnələn ƏİF-lərin silinməsi onların yeniləri ilə əvəz edilməsi prosesinə mülayimlik gətirməklə orta müddətli renovasiya proqramları işlənib hazırlanmalı, uçot siyasətinə müvafiq olaraq əsas vəsaitlərin optimal aşınma müddəti müəyyən edilməlidir. Şübhəsiz ki, köhnə yataqlarda iqtisadi artımın təmin edilməsi, səmərəliyin yüksəldilməsi təkcə amortizasiya amilindən asılı deyil. Burada iştirak edən amillər palitrası olduqca rəngarəndir. Amortizasiya proseslərini araşdırarkən aparılan faktorial analiz göstərir ki, bu işin əsas həlqəsində ƏİF-lərin təkrar istehsal prosesini əhatə edən amortizasiya strategiyası durur. Məhz bu aspekt amortizasiya amilinə diqqətin artırılmasını, ƏİF-ların texnoloji reabilitasiyasının aparılmasını bir daha aktual edir. Uğurlu amortizasiya strategiyası təkcə köhnə yataqlarda səmərələyi yüksəltməklə əhatə olunmamalı, həm də yeni açılan yataqlarda eyni qüvvə ilə texnoloji yüksəlişi təmin etməlidir. Bunları nəzərə alaraq, neft sənayesini əhatə edən amortizasiya strategiyasının hüququ bazası yaradılmalı, bu işdə konkret əməli addımlar atılmalıdır. Müvafiq amortizasiya fondlarının təşkili yığılan amortizasiya ayırmalarının təkrar istehsalına, yeni əsas vasitələrin alınmasına, rekonstruksiyaya yönəldilməsinə, istehsalın texniki təchizatının yaxşılaşmasına yardımçı olacaqdır . Dünya təcrübəsində mövcud öncül yenilikləri, innovasion-texniki nəaliyyətləri əxz etməklə, biz neft sənayemizin dirçəlişinə mühüm dəyişiklər gətirən uğurlu amortizasiya strategiyası işləyib hazırlamalı, onu ardıcıl olaraq tətbiq etməliyik. Bu istiqamətdə differensiasiya aparmaqla müəyyən müəssiələrin amortizasiya prosesində hüquqları 99 genişləndirilə bilər. Belə xətt rentabelliyin təminatına, yeni texnika və texnologiyalarla təhcizatına təkan verər. Amortizasiya strategiyasında ƏİF-ların yeniləşməsi əmsalının müəyyən edilməsi texnoloji əvəzlənməni xarakterizə edən mühüm göstəricidir. Bu göstərici fondunda ƏİF-ların dövrü yeniləşməsini diqqətdə saxlamaq, müəssisə və təşkilatların texniki-texnoloji yeniləşmə proqramlarını işləyib və nəzarətə götürmək əlverişlidir. Hasiledici sənayedə amortizasiya siyasəti seçimində ən mühüm məsələlərdən biri neftqazçıxarma müəssisələrinin əsas kapitalının dəyərinin ödənilməsi problemidir. Başqa sözlə ƏİF- nın amortizasiyası və istehsal xərclərində onun optimal əks etdirilməsidir. Milli neft-qaz sənayesində bu istiqamətdə spesifik problemlər də az deyildir. Beləki, Azərbaycanın neft- qaz kompleksi ƏİF-nın köhnəliyi və bu baxımdan da fondtutumu, fondverimi göstəricilərinə görə ittifaqın müvafiq təşkilatları arasında ən yüksək pillədə durmuşdur. Azdebitlik, quyu enerjisinin tükənməsi hər il yeni qazılan quyuların sayını artırmaqla mədənlərin əlavə yüklənməsinə səbəb olmuşdur. Quyuların çoxluğu mədən yollarının uzunluğunu da artırmış, bu da öz növbəsində əlavə nəqliyyat vasitələrinin alınmasına rəvac vermişdir. Köhnə Bakı mədənlərinin mənzərəsi ötən əyyamlarda şair məcazındə sıx meşəni xatırlatsa da, indi bu müdhiş mənzərə xeyli dəyişmişdir. Burada quyuların çox hissəsi istismar edilmir. Bağlanmış quyuüstü avadanlıqların sökülməsi isə əlavə problemlər yaradır. Digər problem isə Xəzərin qalxması ilə bağlıdır. Son on ildə dənizin qalxması çoxlu estakadaları, qurğuları su altında qoymuşdur. Keçid dövründə çətinlikləri ilə müşayiət olan «simvolik» inventarizasiya, uçotun, unifikasiyası problemləri, yeni iqtisadi siyasətə uyğun kadrların hazırlıq səviyyəsi ƏİF-nın və digər əsas vəsaitlərin yenidən qiymətləndirilməsi, amortizasiyası prosesində də əksini tapmışdır. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|