Microsoft Word mirzaliyeva gunel docx
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
82
Sovet ttifaqına daxil olan ölkələrdə mərkəzləşdirilmiş iqtisadi münasibətlər sisteminin mühüm tərkib hissəsi kimi dövlət tədarükü sistemindən kifayət qədər geniş şəkildə istifadə edilirdi və bütün bunlar ilk növbədə kənd təsərrüfatı müəssisələrinin məhsul satışı probleminin effektiv şəkildə həllinə xidmət edirdi. Bundan əlavə, Qərbi Avropa ölkələrində də ərzaq məhsullarının idxal və ixracı ilə bağlı proseslərin tənzimlənməsi həyata keçirilir. Eləcə də, əsas növ ərzaq məhsullarının istehsalı ilə bağlı kvotalar müəyyənləşdirilir və təminatlı qiymətlər tətbiq edilir. Eyni zamanda, ərzaq məhsullarının qiymətlərinin sabitləşdirilməsi, eləcə də kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı və reallaşdırılması sisteminin yenidən qurulması ilə bağlı tədbirlər subsidiyalaşdırılır. Təhlillər göstərir ki, inkişaf etmiş ölkələrdə infrastruktur sisteminə yardım göstərilməsinə istiqamətlənmiş tədbirlər - dövlət yardımının mühüm tərkib hissəsi kimi xarakterizə edilir. Bundan əlavə, aqrar münasibətlərin dövlət tənzimlənməsinin sosial aspektləri də kifayət qədər geniş şəkildə təzahür edir. Belə ki, kənd yerlərinin inkişaf etdirilməsi, ətraf mühütün qorunması, eləcə də əmtəə istehsalçılarının gəlirlərinin artırılması və regionların sosial iqtisadi inkşafı dövlətin sərəncamında olan məsələlərdən biri hesab
edilir. Fikrimizcə, Azərbaycan Respublikası aqrar sahəyə dair hüquqi-normativ bazasını modernləşdirməklə, milli istehsal səviyyəsini həm keyfiyyətcə, həm də kəmiyyətcə yüksəldərək dünya bazarında həmin boşluğu doldurmaq imkanı qazana bilər. Müasir dünya artıq ekoloji təmiz ərzaq, kənd təsərrüfatı məhsullarının vacibliyini yəqin etmişdir və belə məhsulların istehlakına üstünlüyü davamlı olaraq artırmaqdadır. Bu baxımdan, ölkəmizdə də milli istehsal beynəlxalq standartların tələblərinə uyğunlaşdırılaraq qlobal bazarın bu seqmentində geniş yer ala bilər. Hüquqi-normativ bazanın modernləşdirilməsi həm də mövcud xammal potensialından daha səmərəli istifadəni şərtləndirir ki, bu da öz növbəsində aqrar sahənin ümumi inkişafı üçün geniş imkanlar yaradır. Qanunvericilik bazasının inkişaf etmiş dünya ölkələrinin təcrübəsinə uyğunlaşdırılması kimi məsələlər ölkəmizin ərzaq təhlükəsizliyi məsələsinin etibarlı həlli üçün də olduqca önəmlidir. [34]
83
Yuxarıda vurğulandığı kimi, ərzaq təhlükəsizliyinin əsas məqsədi - ölkə ə halisini kənd təsərrüfatı məhsulları, xammal və ərzaqla davamlı olaraq etibarlı təmin etməkdən ibarətdir. Bu məqsədə çatmaq üçün daxili istehlak bazarında həyat və sağlamlıq üçün təhlükəsiz ərzaq məhsullarının yetərincə fiziki mövcudluğu təmin edilməlidir. Əhali isə həmin ərzağı əldə etmək imkanına malik olmalıdır. Ə rzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün qısa və orta müddətli keçici tədbirlərin səmərəli tətbiqi də çox zəruridir. Bu isə fikrimizcə əsasən özəl sektorun və sahibkarlığın inkişafı ilə təmin olunmalı və aşağıdakı istiqamətləri əhatə etməlidir: - ərzaq məhsulları istehsalçılarının, anoloji məhsulların idxalından müdafiəsi; - müəssisələr arasında qarşılıqlı borcların restruktrizasiyası; - istehlakçıların müdafiəsinin gücləndirilməsi; - ərzaq təhlükəsizliyi sahəsində müvafiq məlumat sisteminin yaradılması yolu ilə fövqəladə vəziyyətə hazırlıqla bağlı əlavə tədbirlərin həyata keçirilməsi və s. Fikrimizcə, ərzaq təhlükəsizliyi sahəsində uzunmüddətli tədbirlərin başlıca məqsədi Azərbaycanın kənd təsərrüfatının gəlirliyini və rəqabət qabiliyyətinin artırılmasını, eləcə də onun beynəlxalq iqtisadi sistemə inteqrasiya olunmasını nəzərdə tutmalıdır. Ərzaq təhlükəsizliyi əsasən ölkədə kənd təsərrüfatının inkişafı və ərzaq istehsalı vəziyyətinin yaxşılaşdırılması hesabına təmin edilməlidir. Məlumdur ki, hər bir ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması - çoxsaylı təbii - texnogen, texnoloji, aqroekoloji, sosial - iqtisadi, siyasi və digər risklərlə bağlıdır. Bu baxımdan, müasir şəraitdə aqrar sahənin mövcud potensialı keyfiyyətli və ekoloji təmiz məhsul sahəsində məhsuldarlığın yüksəldilməsinə, əkinə yararlı istifadəsiz torpaqların bərpasına, heyvandarlığın və onun yem bazasının inkişafına, lazımi dövlət dəstəyinin göstərilməsinə, kənddə sosial proqramların həyata keçirilməsinə və digər anoloji tədbirlərin aparılmasına yönəldilməlidir. [34] Hazırda qloballaşan dünyanın ərzaq bazarında ekoloji təmiz, keyfiyyətli kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarına ciddi ehtiyac duyulur. Ümumiyyətlə, ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı dedikdə, təkcə təbii yolla alınmış, təmiz məhsulların istehsalı başa düşülməməlidir. Bu zaman ətraf mühitin, torpağın münbitliyinin təbii 84
yolla qorunması, təbiətdəki xeyirli mikroorqanizmlərin, flora və faunanın mühafizəsi kimi məsələlərin də diqqətdə olması çox vacibdir. Kimyəvi-sintetik maddələr tətbiq etmədən bitkiçilik məhsulları istehsal etmək, yaxud safqanlı heyvanlar yetişdirməklə yanaşı, həm də insanların təbiətə ögey münasibətinin dəyişməsi də mühümdür. Bununla yanaşı, məhsulların təhlükəsizliyinin təminatında bütün mərhələlər istehsal, saxlanılma, nəql olunma, emal, realizə və idxal əməliyyatları üzrə də texniki reqlamentin tələblərinə uyğun tədbirlərin görülməsi vacibdir. Ekoloji təmiz məhsullar- tərkibində zərərli maddələrin miqdarı adi məhsullara nisbətən dəfələrlə az olan, normativlərə uyğun məhsullar hesab olunur. Ekoloji təmiz məhsullar mineral gübrələr, pestisidlər və digər texnogen təsirlərin olmadığı təmiz sahələrdən alınır. Təbii xammaldan minimal kənar qatqıların təsiri ilə alınan məhsulları da ekoloji təmiz hesab etmək olar. Eko, bio, orqanik terminləri eyni prosesi ifadə edən müxtəlif anlayışlardır. Məsələn, Avropada qəbul edilmiş ekoloji (bioloji və ya üzvi) kənd təsərrüfatı dedikdə, istehsal standartları əsasında yetiş- dirilmiş, yığılmış, emal edilmiş və qablaşdırılmış məhsullar nəzərdə tutulur. ngi- lislər bunu organic, almanlar və fransızlar bio, hollandlar isə eco adlandırırlar. Orqanik məhsullar dedikdə - Avropa komissiyasının bu tipli məhsullara olan tələbləri əsasında sertifikatlaşdırılmış, təbii saxlama müddətinə malik, geni modifikasiya edilmiş komponentlərin, pestisidlərin, mineral gübrələrin, antibiotiklərin, boy hormonlarının, müxtəlif konservantların, antioksidantların, aromatizatorların, stabilizatorların, rənglərin, tamvericilərin və süni mənşəyə malik digər qatqıların tamamilə olmadığı təbii, ekoloji təmiz qida məhsulları başa düşülür. Malların ekoloji təmiz olması onların etiketlərinə vurulan nişanlar ilə qeyd edilir. Müşahidələr göstərir ki, bu gün dünyada ekoloji təmiz qida məhsulları istehsalı imkanları baxımından bir sıra ölkələr daha böyük potensiala malikdir. Ekoloji təmiz qida məhsulları istehsal edən təsərrüfatların sayı Avropa, Asiya, Afrika və Latın Amerikası ölkələrində böyük sürətlə artır. Məsələn, dünya üzrə ekoloji təmiz qida məhsulları istehlakının 70 faizi isə Şimali Amerika və Avropa ölkələrinin payına düşür.
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|