Microsoft Word mirzaliyeva gunel docx

85 

 

Qeyd etmək lazımdır ki, sağlamlığın təmin olunması üçün insanların istifadə 

etdiyi  ərzaq  məhsulları  standartlara  cavab  verməli  və  həyat  üçün  təhlükəsiz 

olmalıdır. Məsələn, " stehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında" Azərbaycan 

Respublikasının  Qanununa  görə  hər  bir  istehlakçı  istifadə  etdiyi  məhsulların 

keyfiyyət  tərkibi  haqqında  məlumat  almaq  hüququna  malikdir.  Lakin  təəssüflər 

olsun ki, ərzaq bazarında məhsulların keyfiyyət xüsusiyyətləri haqqında onlar tam 

lazımi  məlumat  verilmir.  Ekoloji  təmiz  ərzaq  məhsullarının  istehsalı  və  əhalinin 

onlarla  təmin  edilməsi  baxımindan  ölkəmizin  mövcud  imkanları  və  potensial 

ehtiyatları böyükdür. Onlardan daha səmərəli və məqsədyönlü istifadə edilməsi isə 

dövrümüzün tələbidir. Son illərdə bu istiqamətdə normativ-hüquqi baza yaradılmış, 

müəyyən  tədbirlər  görülməyə  başlanmışdır.  Məsələn,  ölkə  Prezidentinin  13  iyun 

2008  -  ci  il  tarixli  Sərəncamı  ilə  “Ekoloji  təmiz  kənd  təsərrüfatı  haqqında” 

Azərbaycan  Respublikasının  Qanunu  qəbul  edilmişdir.  Bu  qanun  ölkəmizdə 

ə

halinin, torpağın, suyun, bitkilərin və heyvanların sağlamlığını və təhlükəsizliyini 

təmin edən ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının istehsalı, emalı və 

dövriyyəsi ilə bağlı münasibətləri tənzimləyir. Eyni zamanda, bu qanunda nəzərdə 

tutulmuş  ekoloji  təmiz  kənd  təsərrüfatı,  ərzaq  məhsullarının  istehsal  qaydaları, 

ekoloji  təmiz  kənd  təsərrüfatında  istifadəsinə  icazə  verilən  təbii  və  qeyri-təbii 

vasitələrin siyahısı, bu subyektlərə verilən sənədin formasını və verilməsi qaydası 

nəzərdə  tutulmuş  ekoloji  müşahidə  və  sertifikatlaşdırma  qaydaları,  akkreditasiya 

orqanlarının funksiyaları, beynəlxalq standartların tələbləri nəzərə alınmaqla bu tip 

məhsulların  sertifikatlaşdırılması  qaydaları,  sertifikatların  nümunəvi  formaları, 

ekoloji  təmiz  kənd  təsərrüfatı,  ərzaq  məhsullarının  dövriyyəsi,  markalanması, 

saxlanması  və  daşınması  qaydalarının  müəyyən  edilərək  lazımi  tədbirlərin 

görülməsi  isə  ölkə  hökumətinə  tapşırılmışdır.  Digər  qanunvericilik  aktlarına  da 

onunla  bağlı  müəyyən  dəyişikliklər  edilmiş,  yaranan  problemlərin  aradan 

qaldırılması  yolları  aydın  şəkildə  göstərilmişdir.  Məsələn,  Azərbaycan 

Respublikasının  nzibati Xətalar Məcəlləsində qeyd olunduğu kimi, “ekoloji təmiz 

kənd  təsərrüfatının  tələblərinə  cavab  verməyən  kənd  təsərrüfatı  və  ərzaq 

məhsullarına,  ekoloji  təmiz  kənd  təsərrüfatı,  ərzaq  məhsullarının  milli  əmtəə 

---

86 

 

nişanının  vurulmasına,  ekoloji  təmiz  kənd  təsərrüfatı,  ərzaq  məhsullarının 

dövriyyəsi ilə məşğul olan şəxslər tərəfindən həmin məhsulların ənənəvi üsullarla 

istehsal  edilmiş  məhsullarla  qarışdırılmasına  və  spesifikliyinin  qorunmamasına, 

etiketi üzərində istehsalında genetik modifikasiya olunmuş orqanizmlər və onların 

törəmələrindən  istifadə  haqqında  məlumatlar  göstərilməyən  ekoloji  təmiz  kənd 

təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının Azərbaycan Respublikasında satışa çıxarılmasına 

görə - fiziki şəxslər əlli manat, vəzifəli şəxslər üç yüz manat məbləğində, hüquqi 

şə

xslər  iki  min  manat  miqdarında  cərimə  olunurlar”.  Yaxud,  hələ  1997  -  ci 

ildə qəbul edilmiş “Toxumçuluq haqqında” Qanunun “Toxumların idxalı və ixracı” 

adlanan  27  -  ci  maddəsində  qeyd  edilmişdir  ki,  “...gen  mühəndisliyi  əsasında 

alınmış  bitki  toxumlarının  (genetik  dəyişdirilmiş  və  ya  genetik  modifikasiya 

edilmiş  orqanizmlərin)  Azərbaycan  Respublikasına  idxalına  icazə  verilmir”. 

Göründüyü  kimi,  qanunvericiliklə  transgen  bitkilərdən  və  məhsullardan  istifadə 

qadağan olunur. Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olmaq niyyətimizlə əlaqədar 

bu  təşkilatın  tələbi  nəzərə  alınaraq  ölkəmizə  idxal  olunan  ərzaq  məhsullarının 

etiketi  üzərində  transgen  və  ya  genetik  modifikasiya  olunmuş  orqanizmlərdən 

(GMO) istifadə olunub olunmaması barədə məlumatlar olması tələb olunur. Lakin 

bugünkü  reallıq  ondan  ibarətdir  ki,  bu  tələb  tam  yerinə  yetirilmir.  Belə  ki,  uzun 

müddət keçməsinə baxmayaraq genetik modifikasiya olunmuş orqanizmləri aşkar 

etmək  üçün  müvafiq  laboratoriyalar  hələ  də  səmərəli  fəaliyyət  göstərmirlər. 

Bununla yanaşı, xarici ölkələrdən geni dəyişdirilmiş qarğıdalı, kartof və digər bitki 

sortlarının  toxumları  gətirilərək  əkilir  və  transgen  məhsullar  idxal  olunur. 

Fikrimizcə,  insan  sağlamlığını,  torpağın  münbitliyinin  yaxşılaşmasını,  ətraf 

mühitin mühafizəsini, bioloji müxtəlifliyin qorunmasını təmin edən və istehsalına 

tələbatın  getdikcə  artdığı  ekoloji  kənd  təsərrüfatının  inkişaf  etdirilməsi  bu 

günümüzün  və  gələcəyimizin  tələbidir.  Bu  məsələnin  həllində  kənd  təsərrüfatı 

məhsulları  istehsalçılarının  üzərinə  böyük  məsuliyyət  düşür  və  hesab  edirik  ki, 

onlar  ətraf  mühitə  zərər  vurmadan  kənd  təsərrüfatı  istehsalını  artırmaq 

gücündədirlər, bu işdə onlara dövlət tərəfindən lazımi köməklik göstərilməlidir. Bu 

məsələ ilə bağlı biz aşağıdakı tədbirlərin də görülməsini təklif edirik: [34] 

---

87 

 

-  ekoloji  təmiz  məhsulların  istehsal  həcmini  artırmaq  üçün  kənd  təsərrüfatı 

məhsullarının  istehsalı  ilə  məşğul  olan  təsərrüfatlara,  ölkə  vətəndaşlarını  zərərsiz 

ə

rzaqla  təmin  etdiklərinə  görə,  dövlət  tərəfindən  xüsusi  güzəştlərin  edilməsi 

(məsələn, bir sıra Avropa ölkələrində (Almaniya, Hollandiya və s.) olduğu kimi); 

-  ekoloji  təmiz  məhsulların  emal  şəraitinin  yüksək  səviyyəli  sanitariya-

gigiyena qaydalarına uyğun olması, gigiyena standartlarının norma və tələblərinin 

yerinə yetirilməsi; 

-  buraxılan  məhsulun  ekoloji  standartlara  uyğunluğuna  nəzarət  üçün,  ərzaq 

məhsullarının  istehsalı  ilə  məşğul  olan  kənd  təsərrüfatı  qurumlarına  ekoloji 

sertifikatın təqdim edilməsi; 

- kənd təsərrüfatında tətbiqinə icazə verilən vasitələr istisna olmaqla sintetik 

mineral  gübrələrdən,  pestisidlərdən,  boy  hormonlarından  (stimulyatorlardan), 

yeyinti  məhsulları  istehsalı  prosesində  istifadə  edilən  sintetik  qida  əlavələrindən, 

anbarların və mal - qaranın saxlandığı binaların dezinfeksiyasında ekoloji təhlükə 

mənbəyi yaradan kimyəvi vasitələrdən imtina edilməsi; 

-  ekoloji  təmiz  məhsulun  mənbəyi  kimi  sertifikatlaşdırılmış  toxumlardan  və 

ə

kin materiallarından ekoloji təmiz torpaqlarda istifadə olunması; 

-  ekoloji  təmiz  kənd  təsərrüfatı  və  ərzaq  məhsullarının  istehsalı  prosesində 

genetik  modifikasiya  olunmuş  orqanizmlər  və  onların  törəmələrindən  istifadə 

edilməsinə sərt qadağaların qoyulması; 

-  ekoloji  cəhətdən  təmiz  ərzaq  məhsullarının  sağlamlıq  üçün  zəruri  olduğu 

barədə  ictimaiyyət  içərisində  geniş  təbliğai  işlərinin  aparılması  və  əhalinin  bu 

sahədə savadsızlığının aradan qaldırılması;  

-  təhlükəsiz  və  ekoloji  təmiz  ərzaq  məhsullarının  yaradılması  istiqamətində 

sağlam  məhsullar  istehsalının  yeni  elmtutumlu  texnologiyasının  işlənib 

hazırlanması və bu yöndə aşağıdakılara xüsusi diqqətin göstərilməsi. Belə ki: 

a)  funksional  profilaktiki,  müalicəvi  ərzaq  məhsullarının  texnologiyasının 

işlənib hazırlanması; 

b) yüksək keyfiyyətli və ekoloji təhlükəsiz ərzaq xammalı istehsalının təmin 

olunması istiqamətində işlərin sürətləndirilməsi; 

---