Microsoft Word mirzaliyeva gunel docx

88 

 

c) keyfiyyətli ərzaq xammalı və qida məhsullarının müasir saxlanılma və nəql 

olunma texnologiyasının formalaşdırılması; 

ç)  ekoloji  təhlükəsiz  ərzaq  məhsullarının,  qalıqsız  emal  texnologiyası  və 

keyfiyyətinə nəzarət metodlarının işlənməsi; 

d)  dövlət  səviyyəsində  ekoloji  təmiz  ərzaq  məhsullarından  ibarət  geniş 

istehsal - ticarət şəbəkəsinin fəaliyyətinin təmin edilməsi; 

e)  ekoloji  təmiz  ərzaq  məhsulları  üçün  yeni  və  mütərəqqi  qablaşdırma 

növlərinin hazırlanaraq tətbiq edilməsi; 

ə

) müasir avadanlıq və cihazları əldə etməklə (hazırlamaqla), həm yerli, həm 

də  ölkəmizə  idxal  olunan  ərzaq  məhsullarının  keyfiyyəti  və  təhlükəsizliyinin 

monitorinqinin  təmin  edilməsi,  bu  istiqamətdə  yüksək  ixtisaslı  mütəxəssislərin 

hazırlanması və s. [34] 

 Cari  yüzilliyin  birinci  yarısında  dünya  əhalisinin  sayının  çoxalaraq  təqribən 

9,0  milyard  nəfərə  çatacağı  təqdirdə  ərzaq  məhsullarına,  yemlərə  və  lifə  qlobal 

tələbat iki dəfə artacaq və kənd təsərrüfatı bitkiləri, yəqin ki daha yüksək dərəcədə 

bioenerji  və  digər  sənaye  məqsədləri  üçün  istifadə  ediləcək.  Beləliklə,  kənd 

təsərrüfatı məhsullarına yeni və ənənəvi tələbat onsuz da zəif olan kənd təsərrüfatı 

ehtiyatlarına  getdikcə  artan  təsirini  göstərir.  Bununla  bərabər,  kənd  təsərrüfatı 

sahəsi torpaq və su uğrunda sürətlə böyüyən şəhərlərlə rəqabət aparması ilə yanaşı, 

iqlim  dəyişikliyinə  adaptasiyası  və  onun  nəticələrinin  yumşalmasına  təsiri,  təbii 

ə

razilərin qorunması, təhlükə altında olan növlərin mühafizəsi kimi istiqamətlərdə 

fəaliyyət  göstərməli  olacaq.  Qeyd  olunanlara  əlavə  olaraq,  ETT-nin  təsiri 

nəticəsində dünyanın  bir  çox  regionlarında  kənd  yerlərində  yaşayan  əhalinin sayı 

tədricən azalacaq və buna görə də kənd təsərrüfatı ilə məşğul olanların sayında da 

ciddi  dəyişiklik  olacaqdır.  Bu  da  öz  növbəsində  insanların  az  torpaq  və  işçi 

qüvvəsindən  istifadə  etməklə  daha  çox  kənd  təsərrüfatı  məhsullarının  əldə 

olunması üçün yeni texnologiyalara olan təlabatı yüksəldəcək.  

Belə olan təqdirdə dövlət investisiyalarının prioritet sahələrini aşağıdakılar 

təşkil edəcəkdir:  

- kənd təsərrüfatında elmi tədqiqatlar və yeniliklər;  

---

89 

 

- irimiqyaslı infrastrukturun yaradılmasına, məsələn yollar, limanlar və elek-  

trik  stansiyalarının  tikintisinə,  kənd  təsərrüfatı  institutlarına  və  elmin  yayılması 

üzrə xidmətlərə qoyuluşlar;  

- təhsil (əsasən qadınların təhsil alması), sanitariya, təmiz su ilə təmin edilmə, 

səhiyyə və s. [34] 

Lakin, 2000 - ci ildə elmi tədqiqatlara və yeniliklərə dövlət investisiyalarının 

dünya həcmi cəmi 23 milyard ABŞ dolları təşkil etmişdir və qeyri - bərabər pay-

laşdırılmışdır. Kənd təsərrüfatına yönəldilmiş rəsmi yardım ( RY) 1980 - ci ildən 

2005 - ci ilədək real olaraq 58 faiz azalmışdır, həmin dövrdə 17 faiz  RY payı 3,8 

faizədək aşağı düşmüşdür. Hal - hazırda o, təxminən 5 faiz təşkil edir. [1] 

Kənd  təsərrüfatına  yönəldilmiş  29  milyard  ABŞ  dollarını  Hindistan  və  Çin 

kimi ən çox əhalisi olan iki ölkəyə istiqamətləndirilməsi ehtimal olunur. Region-

lara  gəldikdə,  Saxaradan  cənubda  olan  Afrikaya  təxminən  11  milyard,  Latın 

Amerikasına və Karib hövzəsinə - 20 milyard, Yaxın Şərq və Şimali Afrikaya - 10 

milyard, Cənubi Asiyaya - 20 milyard və Şərqi Asiyaya - 24 milyard ABŞ dolları 

investisiya cəlb etmək zəruridir. [1] 

Proqnozların  tərtib  edilməsində  əhalinin  bir  nəfərinə  düşən  yeni  investisiya-

ların  həcminin  regional  fərqlərinə  təsiri  də  nəzərə  alınmalıdır.  Əhalinin  sayının 

müxtəlif  artım  templərini  nəzərə  alaraq,  məsələn,  Latın  Amerikasında,  kənd 

təsərrüfatında  işçi  qüvvəsi  praktiki  olaraq  iki  dəfə  azalsa  da,  Saxaradan  cənubda 

olan Afrika ölkələrində bu göstəricilərin iki dəfə artması gözlənilir. Bu göstərir ki, 

2050-ci  ilə  Latın  Amerika  kəndlisinin  əsas  kapitalının  həcmi  onun  Saxaradan 

cənubda Afrikadakı həmkarından 28 dəfə artıq gözlənilir. [1] 

nkişaf edən ölkələrdə kənd təsərrüfatına birbaşa xarici investisiyalar investi-

siya boşluqlarını doldura biləcək. [1] 

Lakin yoxsul və ərzaqla təmin olunmamış ölkələrin torpaqlarını zəbt etmək 

məqsədilə belə investisiyalar üzrə artıq siyasi və iqtisadi gedişlərin edilməsi 

ehtimal olunur. Ona görə də belə sövdələşmələr elə həyata keçirilməlidir ki, 

investisiyaları qəbul edən ölkələrin əhalisinin bundan faydalanmasını maksimuma 

çatdırmaqla, onların ərzaq təhlükəsizliyinin səviyyəsini yüksəltməklə yoxsulluğun 

---

90 

 

səviyyəsi aşağı salınsın.  

Kənd  Təsərrüfatının  və  ərzaq  təhlükəsizliyinin  gələcəyi  iqlim  dəyişikliyi  ilə 

sıx  bağlıdır.  Gələcəkdə  iqlim  dəyişikliyi  ərzaq  təhlükəsizliyinə  ciddi  təsir 

göstərəcək.  

Xroniki  aclığın  səviyyəsi  yüksək  olan  yoxsul  ölkələr  iqlim  dəyişikliyi  pro-

seslərinə  daha  meyillidir.  nkişaf  etmiş  ölkələrin  əksəriyyəti  Afrikanın  ərzaq 

idxalından xeyli asılı ola bilər.  

Ə

KTT - nin məlumatına görə, iqlim dəyişikliyinin ərzaq istehsalına təsirinin 

az  olması  illərində,  xüsusən  2050  -  ci  ilədək  ərzaq  məhsullarının  paylaşdırılması 

ə

rzaq  təhlükəsizliyinə  ciddi  təsir  göstərəcək:  qlobal  istiləşmə  nəticəsində  inkişaf 

edən  ölkələrdə  kənd  təsərrüfatı  istehsalının  9  faizdən  21  faizə  enməsi  müşahidə 

ediləcək.  

Hazırda  iqlim  dəyişikliyi  proqnozlarına  görə  2050-ci  ilə  9,1  milyard  dünya 

ə

halisini doyurmaq məsələsinin həlli dünya kənd təsərrüfatının üzləşdiyi ən ciddi 

problemlər sırasına daxildir.  

Bununla  yanaşı,  ərzaq  təhlükəsizliyinə  müsbət  təsir  göstərə  biləcək  iqlim 

dəyişikliyinin  neqativ  nəticələrindən  müdafiə  vasitələri  mövcuddur.  Məsələn, 

aqromeşəmeliorasiyanın  köməyi  ilə  torpaqdan  karbon  qazının  çıxarılmasının, 

həmçinin  torpağın  becərilməsinin  və  deqradasiya  olunmuş  torpaqların  bərpa 

edilməsinin neqativ nəticələrlə mübarizədə böyük potensialı var.  

Tədqiqatçılar  belə  hesab  edir  ki,  iqlim  dəyişikliyi  temperaturun  yüksəlməsi, 

karbon qazının çoxalması, alaq otlarının artması, parazit və xəstəliklərin yayılması 

nəticəsində  onların  kənd  və  meşə  təsərrüfatına  təsiri  artır.  Qısamüddətli 

perspektivdə  quraqlıq,  anomal  istilik,  daşqınlar  və  güclü  qasırğalar  kimi  təbii 

fəlakətlərin çoxalması gözlənilir.  

Adaptasiya  prosesində  və  iqlim  dəyişikliyinin  neqativ  nəticələrinin  aradan 

qaldırılmasında kənd təsərrüfatının nəzərə çarpacaq rolu etiraf edilməlidir.  

qlim  dəyişikliyi  ərzaq  təhlükəsizliyinin  hər  dörd  tərkib  hissəsinə  (möv-

cudluq, mümkünlük, utilizasiya və sabitlik) təsir göstərəcək.  

Mövcudluğun  nəzəri  cəhətindən,  havada  karbon  qazının  yüksək  tərkibi  bəzi 

---