Microsoft Word mirzaliyeva gunel docx
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
11
Beynəlxalq ərzaq təhlükəsizliyi sistemi, həmçinin özündə ərzaq çatışmamazlığıdan əziyyət çəkən ölkələrə yardım göstərilməsini və inkişaf etməkdə olan ölkələrə öz milli ərzaq təhlükəsizliyi sisteminin yaradılmasına təşkilati, texniki və iqtisadi köməkliklər göstərilməsini özündə əks etdirir. Bu sistemin mühüm tərkib elementi olan taxıl ehtiyatlarının yaradılması mümkün ola biləcək ərzaq çatışmamazlığının aradan qaldırılması məqsədinə xidmət etməklə yanaş, həmçinin bazarlarda taxıl məhsullarının qiymətlərinin sabit saxlanılması üçün önəmli vasitə rolunu da oynayır. Təbiidir ki, bu zaman taxıla olan tələbat tələb və təklifin səviyyəsindən asılı olaraq formalaşan beynəlxalq bazar qiymətləri əsas götürülür və konyuktur dalğalanmaları nəzərə alınmaqla onun səviyyəsinə dövrü olaraq yenidən baxılır. Bu baxımdan bazarda qiymətlərin aşağı səviyyəsi ehtiyatların toplanmasının indikatoru, qiymətlərin yüksək səviyyəsi isə ehtiyatlardan istifadənin indikatoru funksiyasını yerinə yetirir. Beləliklə, beynəlxalq ərzaq ehtiyatının yaradılması hesabına ərzaq bazarının sabitləşdirilməsi həm idxalçılar, həm də ixracçılar üçün iqtisadi cəhətdən sərfəli ola bilər. Son zamanlara qədər özünün kənd təsərrüfatı istehsalçılarına yüksək səviyyəli himayədar dəstəyinin klassik nümunəsi Yaponiyanın aqrar siyasəti idi. Lakin 80 - ci illərin ilk yarısından Yaponiyada da əhəmiyyətli dəyişikliklər baş verdi. Xüsusilə də dünya ölkələrinə görə rəqabət qabiliyyətli aqrar bölmənin yaradılması və ərzaqla özünü təminetmə problemini həll etməyə aztorpaqlılıq və kiçik kəndli təsərrüfatı şəraitində imkanı olmayan ölkə, daxildə sabit tələbatdan istifadə edən, ə rzaq mallarının istehsalının beynəlxalq diversifikasiya modelinə keçdi. Ölkə birgə müəssisələrin yardılması bir sıra xarici ölkələrin (ən çox keçmiş “üçüncü dünya ölkələrinin”) aqrar bölməsinə iri miqsaylı investisiyaların və yeni texnologiyaların tətbiqi yolu ilə dünya bazarının dəyişən konyukturu özünün ərzaq həssaslığını bir sıra göstəricilərə görə əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb, zəmanətli ə rzaq özünütəminetmə səviyyəsinə çatdı. Qərbi Avropada, ABŞ-da, Kanadada, Yaponiyada və Çində kənd təsərrüfatının uğurlu inkişafına bazar münasibətlərinin tətbiqi ilə yanaşı, həm də geniş təkrar istehsal prosesinə xarici təsir vasitələrinin 12
güclənməsi hesabına bazar özünütənzimləmə mexanizminin fəaliyyətinin məhdudlaşması yolu ilə nail olunmuşdur. Kənd təsərrüfatına dotasiyalar, qiymət, kvotalar, kredit-vergi siyasəti vasitəsi ilə dövlət yardım proqramları aqrar sahənin inkişafında mühüm rol oynayır. Bu zaman kənddə dövlət yardımları da mühüm ə həmiyyət kəsb edir. Qeyd etmək lazımdır ki, müasir dövrdə beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sisteminin qloballaşması nəticəsində artıq ərzaq problemi ayrı - ayrı ölkələrin sərhədlərini aşaraq bütövlükdə beynəlxalq aləmin aktual probleminə çevrilmişdir. Bu baxımdan BMT yanında Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO) çoxsaylı dövlətlərin iqtisadi təcrübəsində ərzaq təhlükəsizliyi və onun hədlərini təhlil edərək, beynəlxalq ümumiləşdirmələr aparmışdır. Beynəlxalq Ərzaq Təşkilatı ekspertlərinin qənaətinə görə dövlətin ərzaq təhlükəsizliyinin əsas ölçüləri ölkədə taxıl ehtiyatlarının ümumi həcmi, növbəti məhsul yığımına qədər onun saxlanması və əhalinin hər nəfərinə düşən taxıl istehsalı hesab edilir. Dünya təcrübəsində o ölkənin ehtiyatı təhlükəsiz hesab edilir ki, ölkə əhalisinin illik istehlakının 17 - 20% -i həcmində taxıl ehtiyatı mövcud olsun. Başqa sözlə taxıl resursu illik istehlakdan əlavə ölkə əhalisinin daha 2 ay müddətinə taxıla olan tələbatını təmin etmək imkanı versin.[1] Azərbaycan Respublikasının ərzaq təhlükəsizliyinin əsas təminat məsələləri daxili və xarici amillərdən asılı olmayaraq aşağıdakılardan ibarətdir: - ölkənin hər bir vətəndaşının müəyyən edilmiş rasional istehlak normasına ə sasən fəal, sağlam həyat tərzi üçün lazımi təhlükəsiz və keyfiyyətli yeyinti məhsulları ilə fiziki və iqtisadi cəhətcə təmin edilməsinə nail olunması və onun yüksək səviyyədə saxlanılmasının təmin edilməsi; - ölkənin ərzaq məhsulları ilə təmin edilməsinə əsas daxili ərzaq növlərinin dayanıqlı istehsalının inkişaf etdirilməsi ilə nail olunması; - istehlak edilən yeyinti məhsullarının təhlükəsizliyinə və keyfiyyətinə nail olunması; - təbii fəlakətlər və digər fövqəladə hallarda vətəndaşların yeyinti məhsulları ilə müntəzəm təmin edilməsi hesabına, yarana biləcək neqativ halların 13
minimuma endirilməsi və təhlükəsiz yeyinti məhsullarının istehsalının və ərzaq təhlükəsizliyində daxili və xarici amillərin aradan qaldırılmasının təmin edilməsi. Aqrar sənaye kompleksində inkişaf XX əsrin 90 - cı illərin sonlarından və XXI əsrin ilk illərindən başlayaraq sabit xarakter daşıyır. Yeyintı məhsullarının sənaye istehsalı da yüksək templə inkişaf edir. Bir çox kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal edən təşkilatların iqtisadiyyatı möhkəmlənir. Bu prosesdə, xüsusi olaraq, Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən 11 fevral 2004 - cü il tarixli 24 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq olunmuş “Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial - iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı (2004 - 2008-ci illər)”nın, 25 avqust 2008-ci il tarixli 3004 nömrəli sərəncamı ilə təsdiq olunmuş “2008 - 2015 - ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı 80 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq olunmuş “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009 - 2013 - cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın və digər normativ - hüquqi sənədlərin hərəkətverici qüvvə olmasıdır. Bununla yanaşı, aqro - sənaye kompleksinin potensialından tam və rasional istifadə edilmir, ayrı-ayrı sahələrin istehsal həcmi əhalinin daxili istehsal hesabına istehlakını qismən təmin edir, bu hal isə ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsində öz mənfi təsirini göstərməyə bilməz. Buna görə də bəzi yeyintı məhsulları üzrə istehlak təlabatı idxal hesabına ödənilir. Ərzaq təhlükəsizliyi və tam qidalanmanı xarakterizə edən məsələlər aşağıdakı aspektdə təsnifləşdirilir: Mövcudluq - keyfiyyət və kəmiyyət baxımından yeməyə yararlı və sağlamlıq üçün təhlükəsiz olan ərzaq məhsullarının hazır olması, ölkə səviyyəsində ərzaq mövcudluğu ehtiyatlar, idxal, humanitar yardımlar və yerli istehsaldan əldə edilən məhsulları özündə əks etdirir. Ə
- ailənin (ev təsərrüfatının) və onların hər üzvünün tam qidalanması məqsədilə, tələb edilən ərzaq məhsulları əldə etmək üçün kifayət qədər resurslara malik olmasını nəzərdə tutur. Resurslar dedikdə isə ailənin (ev təsərrüfatının) sərancamında olan kapital, işçi qüvvəsi, bilik, bacarıq, habelə Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|