Microsoft Word mirzaliyeva gunel docx
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
26
• təhlükəsiz, müxtəlif çeşidli, qidalı ərzağın qeyri - adekvat mövcudluğu və ə ldə edilməsi; • təmiz su, sanitariya və səhiyyə xidmətlərinə çıxışın çatışmazlığı; • uşaqların düzgün qidalandırılmaması və böyüklərin qeyri - düzgün qidalanma seçimləri. Kifayət qədər qidalanmamanın köklü səbəbləri daha mürəkkəbdir və daha geniş iqtisadi, sosial, siyasi, mədəni və fiziki ətraf mühiti əhatə edir. Bu baxımdan, kifayət qədər qidalanmama probleminin ünvanlanması kənd təsərrüfatı və ərzaq sistemində, təbii ehtiyatların idarə edilməsində, ictimai sağlamlıq və təhsildə inteqrə edilmiş fəaliyyət və əlavə müdaxilə tələb edir. Çünki zəruri fəaliyyətlər adətən bir neçə hökumət qurumlarını cəlb edir və koordinasiya edilmiş səyləri həvəsləndimək üçün yüksək səviyyəli siyasi dəstək tələb olunur. Ə rzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (ƏKTT) Avropa və Mərkəzi Asiya regionunda apardığı tədqiqat, 2030 və 2050 - ci illər üzrə proqnozlarının nəticəsinə ə sasən qeyd olunan regionda üç əsas uzunmüddətli problem aşkar olunmuşdur. - qidalanma vərdişlərinin dəyişməsi. 2050 - ci ilə qədər olan proqnozlara ə sasən Avropa və Mərkəzi Asiya regionunda aclıq səviyyəsinin azalacağı, həmçinin taxıl məhsullarının istehlakının azalacağı, ət və süd məhsullarının istehlakının isə artması gözlənilir. Belə qidalanma piylənmə hallarının çoxalmasına gətirib çıxaracaq və bu da ürək xəstəlikləri kimi xroniki və qeyri infeksion xəstəlikləri üzrə risk faktorudur. [33] - regionun istehsal potensialı. Regionda taxıl bitkilərinin istehsalının hazırkı vəziyyəti və proqnoz olunan istehsalının müqayisəsi göstərir ki, taxıl bitkilərinin hal-hazırda əsas istehsalçısı olan və növbəti illərdə də bu tendensiyanı davam etdirəcək 3 subregionda - Şərqi Avropa (Ukrayna), Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya və Türkiyə - istehsal səviyyəsi potensialdan xeyli aşağı olacaqdır. Region üçün məhsuldarlığın artımı çox mühümdür, çünki məhsuldarlıqda artım fermer gəlirlərinin artımı deməkdir. Azərbaycanın da daxil olduğu Qafqaz və Orta Asiya regionunda kiçik fermer təsərrüfatlarında məhsuldarlığın artması müşahidə olunmur. Qarşıda duran əsas məsələ fermer təsərrüfatlarının inkişafına və bazarlara
27
çıxışının təmin olunmasına dəstək verməkdir. Bəzi hallarda faktiki məhsuldarlıq potensial məhsuldarlıqdan 40% aşağıdır. Bu situasiyanın yaxşılaşdırılması kənd yoxsulluğunun qarşısını ala bilər. [33] Ərzaq məhsullarının istehsalının artırılması vacib məsələdir, lakin tam həll yolu deyil. Dünyada artıq kifayət qədər ərzaq vardır. Aclığın əsas səbəbi ərzaq məhsullarına çıxışın olmamasıdır. Dünyada istehlak üçün istehsal edilən ərzağın üçdə bir hissəsi, bu da illik əsasda təxminən 1,3 milyard ton itirilir və ya tullanılır. Problemlərin qarşısını almaq üçün innovativ və dayanıqlı yanaşmaların tətbiqinə ehtiyac vardır. [33] - resurslardan davamlı istifadə. Əlbəttə ki, Avropa və Mərkəzi Asiya regionu ölkələri üçün əsas məsələlərdən biri uzun müddətdə ətraf mühitin mühafizəsini təmin edən davamlı kənd təsərrüfatı istehsalına nail olmaqdır. Kimyəvi və digər gübrələrdən istifadə də narahatlıq doğuran bir faktordur. Kimyəvi gübrələrin nəzarətsiz tətbiqi yeraltı suların çirklənməsinə, ərzaq məhsullarının istehsalı və satışı sistemində təhlükəli tullantıların yığılmasına gətirib çıxara bilər. Baxmayaraq ki, Qafqaz və Mərkəzi Asiya ölkələrində onların daha çox inkişaf etmiş qonşu ölkələri ilə müqayisədə kimyəvi preparatlardan istifadə xeyli aşağı səviyyədədir, bu ölkələr su resurslarından intensiv istifadə edirlər. Regionda olan problem su qıtlığı deyil, suyun daşınması və istifadəsində köhnəlmiş və sıradan çıxmış sistemlərin mövcudluğudur ki, bu da xeyli səviyyədə su itkisi və sudan səmərəsiz istifadə ilə nəticələnir. Bu baxımdan, su itkisinin azaldılması məqsədilə bu sistemlərin bərpası, saxlanılması və təsərrüfat səviyyəsində su idarəçiliyinin yaxşılaşdırılması regionda su stresinin azaldılması istiqamətində ilkin addım hesab olunur. Bu gün Şərqi Avropanın 12 ölkəsində, Qafqaz və Orta Asiya ölkələrində 200 min ton pestisid qalıqları mövcuddur və bu da bütün dünya üzrə pestisid qalıqlarının 40 %-ni təşkil edir. [33] Orta Asiya və Qafqaz ölkələrində kifayət qədər qidalanmamaq riski müşahidə olunur. Kifayət qədər qidalanmayan əhalinin faiz nisbəti 26%, yoxsulluq səviyyəsi isə Dünya Bankının hesablamalarına görə 30 - 70% təşkil edir. Son beş il ə rzində Azərbaycan neft və təbii qaz ehtiyatlarının əldə edilməsi və ixracı 28
sayəsində misilsiz mənfəətdən bəhrələnmişdir. Demək olar ki, bütün insanların yaşayış şəraiti yaxşılaşmış, Ünvalandırılmış Sosial Yardım isə ən yoxsul ailələri dəstəkləmək üçün istifadə edilir. Yoxsulluq səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə enmişdir, lakin bir çox ailələr gəlir əldə etməkdə və uşaqlarının əsas ehtiyaclarını təmin etməkdə hələ də çətinliklərlə üzləşirlər. Azərbaycan əhalisi Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının müəyyən etdiyi gündəlik və illik qida normasından xeyli aşağı miqdarda ərzaq məhsulları istehlak edir, xüsusən yüksək kalorili məhsulların istehlakı müəyyən olunmuş normadan xeyli aşağıdır: “Ət və ət məhsulları istehlakının adambaşına illik norması 84 kiloqramdır. Reallıqda isə ölkə əhalisi adambaşına ildə cəmi 33 kiloqram ət istehlak edir. Süd və süd məhsullarının istehlakı norması adambaşına 360 kiloqram müəyyən olunsa da, il ərzində 248 kiloqram, balıq və balıq məhsulları üzrə norma 20 kiloqram olduğu halda 6,8 kiloqram, yumurta norması 280 ədəd müəyyənləşdiyi halda bunun yarısından da az, yəni 131 ədəd istehlak edilir”. [33] BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının hesablamalarında da Azərbaycanda gün ərzində ərzaq istehlakı səviyyəsinin aşağı olduğu vurğulanır: Azərbaycanda gün ərzində adambaşına orta hesabla 2242 kilokalori düşür. Gürcüstanda bu göstərici 2249, Ukraynada 2727, Belarusiyada 3007, Qazaxıstanda 3095 kilokaloridir. Qidalanma üzrə II Beynəlxalq Konfrans 19 - 21 noyabr 2014 - cü il tarixlərində Roma şəhərində keçirilmişdir. Konfrans 1992 - ci ildə keçirilmiş ə vvəlki qidalanma konfransından sonra əldə edilmiş nailiyyətləri, tərəqqini nəzərdən keçirəcək və yeni qlobal ətraf mühitdə qidalanmanın yaxşılaşdırılması üçün problemlərin həlli yolunun tapılması imkanlarını araşdıracaqdır. II konfrans kifayət qədər qidalanmamanın çoxsaylı yüklərini ünvanlamaq üçün hökumətlərin və digərlərinin bir araya gələrək və birgə çalışaraq problemlərin çözülməsi məsələlərinə baxacaq və qidalanma nəticələrinin yaxşılaşdırılmasında praktiki alətlərin, qaydaların və təcrübələrin bölüşməsi üçün forum təşkil edəcəkdir. ƏKTT və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən təşkil olunacaq bu yüksək səviyyəli
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|